4631369721

1168 P. NIEDZIELSKI

interferencji dzięki oddzieleniu oznaczanego składnika od pozostałych składników matrycy. Od tego momentu rozpoczął się szybki rozwój techniki opartej na generowaniu lotnych wodorków w analizie śladowej metodą spektrometrii atomowej. Technice tej poświęcone zostały monografie [5] i opracowania przeglądowe [6, 7].

Obecnie technika generowania wodorków jest techniką opartą na reakcji takich pierwiastków jak: As, Sb, Bi, Pb, Ge, Te, Sn, In, Ta z wodorem, powstającym w wyniku reakcji reduktora z kwasem i tworzeniu w temperaturze pokojowej lotnych wodorków (HjSe, H,Te, AsH₃, SbH₃, BiH₃, GeH₄, SnH₄, PbH₄). Gazowe produkty po oddzieleniu od mieszaniny poreakcyjnej za pomocą obojętnego gazu nośnego (argonu, rzadziej helu), kierowane są do układu atomizacji (AFS, AAS) lub wzbudzenia (ICP, MIP).

Generowanie lotnych wodorków przeprowadza się najczęściej w układzie składającym się z pętli reakcyjnej, do której wprowadza się próbkę, kwas i czynnik redukujący. W wyniku reakcji pomiędzy kwasem i czynnikiem redukującym np. tetrahydrydoboranem sodu powstaje wodór in statu nascendi, który powoduje redukcję jonów pierwiastków (M^m+) w wyniku czego powstają lotne wodorki. Reakcja generowania lotnych wodorków z zastosowaniem tego reduktora przebiega zgodnie z równaniem [7]:

Powstawanie wolnego wodoru    BH₄ + 3 H,0 + H^ł —> B(OH)₃ + 6 H + H, T

Redukcja do wodorków    M^m+ + 3 mli —> MH_m + raH,

Jako reduktor w technice generowania wodorków wykorzystuje się tetrahydro-boran (III) sodu, układy Zn/H⁺, Al/H\ Mg/Ti³⁺/H⁺ lub SnCl, [8, 9]. Najczęściej stosowanym kwasem jest kwas chlorowodorowy [10, 11], można także stosować kwas cytrynowy [12], szczawiowy, winowy [12], fosforowy, azotowy [13] i cytryniany. Optymalna wartość stężeń reagentów jest zależna od wielu czynników, np. rodzaju układu analitycznego, przepływu reagentów itp. Stężenia reduktora i kwasu stosowane w pracach analitycznych różnych autorów (71 pozycji literaturowych) zostały zestawione i przedyskutowane w pracy przeglądowej [14]. Bardzo ważną rolę w generowaniu lotnych wodorków dla niektórych pierwiastków, odgrywa stopień ich utlenienia. Pierwiastki na niższych stopniach utlenienia łatwiej ulegają reakcji tworzenia wodorków, dlatego też dokonuje się wstępnej redukcji, co zostało omówione w rozdziale dotyczącym analizy specjacyjnej.

Duże znaczenie w metodzie generowania wodorków ma droga od separatora do atomizera lub źródła wzbudzenia/jonizacji, gdzie mogą nastąpić znaczne straty analitu. Powstałe lotne wodorki (As, Sb, Se, Te, Bi, Sn, In, Ge, Pb, B) są przenoszone w strumieniu gazu obojętnego, po oddzieleniu w separatorze szklanym od fazy wodnej, do atomizera lub źródła wzbudzenia/jonizacji. Podczas tego etapu mogą nastąpić straty analitu poprzez rozkład wytworzonych wodorków na wewnętrznych powierzchniach szkła i tworzyw sztucznych, które zostały użyte do skonstruowania generatora i przewodu łączącego generator z atomizerem lub źródłem wzbudzenia/ jonizacji [8].