4631370553

352 i. KUDUK-JAWORSKA

WSTĘP

Podstawowym założeniem w leczeniu chorób rozrostowych jest zniszczenie i całkowite usunięcie z ustroju komórek nowotworowych oraz niedopuszczenie do powstania nowych ognisk tego procesu. Obecnie w leczeniu nowotworów stosuje się trzy podstawowe metody, które traktuje się jako równoważne: chirurgię, chemioterapię i promienioterapię.

W promienioterapii, którą stosuje się w miejscowym leczeniu nowotworów, na ogół niedostępnych interwencji chirurgicznej, wykorzystuje się niszczące działanie promieniowania jonizującego na organizmy żywe. Istotnym, bardzo trudnym do osiągnięcia celem jest zapewnienie selektywności działania stosowanych środków, zarówno chemicznych, jak i promieniowania. Trudność wynika z tego, że oba rodzaje środków nie działają wyłącznie na komórki z natury nowotworowe, lecz są w istocie czynnikami przeciwwzrostowymi. W wypadku promienioterapii znaczny stopień selektywności osiąga się dzięki temu, że komórki nowotworowe, które na ogół, w porównaniu z prawidłowymi, charakteryzują się większą zdolnością proliferacyjną i niższym stopniem zróżnicowania, są, zgodnie z klasycznym prawem Bergonic i Tribondeau, bardziej podatne na destrukcyjne działanie promieniowania.

Jednakże brak równoznaczności między zdolnością do intensywnej proliferacji a nowotworową naturą komórki prowadzi do niekorzystnych efektów ubocznych. Istnieją bowiem komórki prawidłowe o dużej zdolności prolifera-cyjnej, takie jak komórki szpiku kostnego, mieszków włosowych, błon śluzowych, komórki rozrodcze, które są bardzo wrażliwe na promieniowanie. Niewrażliwe są natomiast komórki niektórych nowotworów złośliwych o długim czasie podwajania, jak np. komórki raka okrężnicy. Do nowotworów szczególnie dobrze poddających się promienioterapii należą białaczki, chłoniaki złośliwe, nowotwory z nabłonków organów płciowych i nowotwory z komórek nisko zróżnicowanych (anaplastycznych). Słabo promienioczułe są nowotwory tkanek miękkich, kości i tkanki nerwowej. Prom.enioterapia stosowana jest u około 50% pacjentów leczonych z powodu nowotworów [1, 2).

Do zniszczenia guzów nowotworowych stosuje się promieniowanie elektromagnetyczne, takie jak promienie Roentgena i promieniowanie gamma, oraz wysokoenergetyczne promieniowanie korpuskularne, takie jak strumienie elektronów, protonów lub neutronów. Zazwyczaj stosuje się pierwszy rodzaj promieniowania, aczkolwiek nie jest ono tak efektywne jak promieniowanie kor-puskulame. Jednakże do wytworzenia i stosowania promieniowania korpus-kulamego niezbędne byłoby użycie kosztownych przyspieszaczy tych cząstek.

Selektywne zniszczenie guzów i komórek nowotworowych próbuje się osiągnąć następującymi sposobami: (a) przez wybór właściwego rodzaju promieniowania i odpowiednie sterowanie źródłem promieniowania, tak aby penetrowało ono głównie tkankę nowotworowa; (b) przez wykorzystanie różnic w promienioczułości tkanki rakowej i prawidłowej [2, 3].