5109637409

PORTY RZECZNE PODLASIA w XVI w.

W 1569 r. do Korony przyłączone zostało województwo podlaskie

—    pas ziemi między Litwą a Koroną. Unia polsko-litewska i koniec wojen krzyżackich przyczyniły się do nasilenia osadnictwa i zagospodarowania wielkich obszarów puszczańskich. Teren, na którym dawniej ścierały się polityczne wpływy Rusi i Mazowsza, Litwinów i Krzyżaków, stał się w XVI w. krainą położoną w centrum wielkiego państwa Jagiellonów. Podlasie obok Mazowsza i Sandomierskiego należało do ziem najbardziej związanych ze spławem zboża i towarów leśnych do Gdańska. Dobra koniunktura na te produkty sprawiła, że zaistniała konieczność zorganizowania szybkiego i taniego ich wywozu na rynki europejskie. To właśne wtedy nastąpił rozwój istniejących już wcześniej portów podlaskich, które funkcjonowały na Narwi, Surażu, Tykocinie, w Goniądzu na Biebrzy. Przez Drohiczyn i Mielnik prowadził wodny i lądowy szlak handlowy z Wołynia i Ukrainy.

Port w Narwi zorganizowany został w końcu XV w. przez kupców bielskich w pobliżu przeprawy traktu Bielsk-Grodno. Jego powstanie wiązało się zapewne z działalnością gdańszczanina Jakuba Hoppena, który w 1495 r. był wójtem bielskim. Osada portowa Narew uzyskała w 1514 r. od Zygmunta Starego chełmińskie prawo miejskie, a w 1529 roku prawo magdeburskie na mocy którego otrzymała przywilej wolnego spławu i prawo pobierania opłat od spławu na Narwi. W XVI w. istniała w mieście ulica o nazwie Bagienduga. (Termin ten oznaczał miejsce przy rzece, gdzie składano drewno przeznaczone do spławu). Port kupców bielskich znajdował się na końcu wychodzących na nią parcel. Tu też leżał plac wielkości pół morgi przeznaczony na port starosty bielskiego.

Port rzeczny nad Narwią znajdował się również w Tykocinie. Przyczynił się nie tylko do rozwoju gospodarczego miasta lecz również odegrał dużą rolę w kształtowaniu jego układu przestrzennego. Jedynie właściciele parcel wychodzących na rzekę mogli „stawiać statki”, organizować spław i łowić ryby. W wyniku tego postanowienia zabudowa postępowała wzdłuż Narwi, a szestnastowieczne miasto przybrało wydłużony kształt.

Również położony nad Nurcem Brańsk włączył się do handlu wiślanego. Jeszcze dzisiaj istnieje w tym mieście prowadźąca do rzeki ulica Binduga, sugerująca istnienie składu i spławu drewna.

Port w Mielniku nad Bugiem położony był w części noszącej nazwę

—    Miasto na Krzywcycach, a od XVI w. — Przedmieście, w miejscu przeprawy traktu łączącego Malopolskę z Litwą, w którym zbiegały się drogi wiodące do Drohiczyna, Brześcia, Wysokiego Litewskiego. Wykształcił się tu układ przestrzenny, któergo centrum stanowił trójkątny plac otwarty z jednej strony na rzekę. W 1440 r. miasto na Krzyw-czycach uzyskało z rąk Bolesława IV przewilej lokacji na prawie cheł-

— 17 —