5194416811

organizmów żyjących na i w osadach dennych). Brak roślinności lub jej ubostwo też jest czynnikiem sprzyjającym dla części ważek, które związane są z dnem z przewagą frakcji mineralnych i/lub preferują strefę falowania wody.

Przez działanie pośrednie (wpływ na roślinność), można też tłumaczyć dużą część siły oddziaływania na ważki innych, istotnych dla nich czynników środowiska: trofii, ocienienia, wielkości zbiornika (powierzchni w wodach stojących, głębokości i szerokości w wodach bieżących), stadium sukcesji (Vestergaard i Sand-Jensen 2000a, 2000b, Oertli i in. 2002, Nurminen 2003, Sand-Jensen i in. 2008, Hassall i in. 2011). Chociaż przynajmniej w przypadku ocienienia, równie istotne mogło być działanie bezpośrednie: ocienienie ogranicza aktywność i liczebność imagines, jednak z drugiej strony - stwarza korzystniejsze warunki dla rozwoju larw części gatunków ważek (Clark i Samways 1996, Hofmann i Mason 2005, Remsburg i in. 2008).

Umiarkowanie istotne dla ważek były warunki tlenowe i odczyn wody. Tylko w 1-2 rodzajach wód antropogenicznych, ważne były też: temperatura wody, rozwinięcie linii brzegowej, astatyzm i prędkość nurtu.

Powyższe dane wskazują na stosunkowo małe znaczenie czynników fizyczno-chemicznych (z wyjątkiem ich wartości ekstremalnych) i na bardzo dużą, dominującą rolę czynników związanych ze strukturą przestrzenną zbiornika. Warto też zauważyć, że własności fizyczno-chemiczne wody są istotne tylko dla larw ważek żyjących w danym zbiorniku, podczas gdy inne czynniki wpływają także na aktywność, wybór miejsc rozrodu, bazę pokarmową imagines. Działają więc bardziej kompleksowo, co jest istotne, bo nisza ekologiczna ważek jest szersza niż u większości owadów wodnych (Schmidt 1991, Corbet 2006).

Dominujące znaczenie roślinności dla występowania ważek, ułatwia planowanie ich ochrony w wodach antropogenicznych. Można stosunkowo łatwo kształtować strukturę roślinności, np. tworząc jej odpowiednie mikrosiedliska podczas tworzenia zbiorników lub je przekształcając, po czym utrzymywać je w określonym stadium sukcesji. Odpowiednie techniki wypracowano już w celu tworzenia ozdobnych parków i ogrodów, jak dla aktywnej ochrony roślin.

Rola wód antropogenicznych w bierniej ochronie ważek

Wykazana w Polsce środkowo-wschodniej, duża rola wód antropogenicznych w ochrony ważek (na różnych poziomach), znajduje potwierdzenie w piśmiennictwie.

Wody antropogeniczne są siedliskiem przynajmniej znaczącej części, a najczęściej wręcz większości ważek uwzględnionych na Czerwonych listach zwierząt ginących i zagrożonych. Wskazują na to inne dane z Polski, gdzie w tych siedliskach nie notuje się tylko tyrfobiontów związanych z obszarami górskimi (Bernard i in. 2009, Miszta 2012). Jednak może to wynikać z faktu, że te obszary są najmniej przekształcone przez

15