5217957734

czy włókien światłowodowych. Jego właściwości fizyczne i chemiczne można w sposób ciągły i w bardzo szerokim zakresie modyfikować zarówno jego składem chemicznym jak i warunkami wytwarzania i dalszej obróbki cieplnej, chemicznej i fizycznej. Szkło jest tworzywem, z którego wyroby można kształtować poprzez wydmuchiwanie, walcowanie, wyciąganie, odlewanie, osiadanie, spienianie, zatapianie, hartowanie, odprężanie, opękiwa-nie, cięcie, łamanie, zdzieranie, szlifowanie, frezowanie, toczenie, wiercenie, trawienie, polerowanie i ich kombinację, a więc niemal wszystkimi znanymi człowiekowi metodami. Obszar stosowanych metod jest praktycznie nieograniczony, umożliwiający wytwarzanie wyrobów

0    dowolnym kształcie. Stąd się bierze ogromna liczba wyrobów szklanych dostosowanych do, bardzo często niekonwencjonalnych, wymagań użytkownika. Również liczba składów chemicznych szkieł jest praktycznie nieograniczona.

Chociaż szkło jest tworzywem, które towarzyszy człowiekowi ponad 5 tysięcy lat, to zasadniczy wzrost jakościowy i ilościowy wyrobów szklanych przypada na nasz XX wiek, przy czym zasadnicze rozszerzenie jego rodzajów i dziedzin zastosowania przypada na drugą połowę tego wieku.

Ogólna charakterystyka przemysłu szklarskiego

Produkcja szkła w Polsce ma wielowiekowe tradycje. W latach sześćdziesiątych naszego stulecia przemysł szklarski obchodził razem z „Tysiącleciem Państwa Polskiego” 1000-lecie swojego istnienia. Chociaż zasadniczy rozwój przemysłu szklarskiego w Polsce nastąpił w bieżącym stuleciu, a głównie po II wojnie światowej (12-krotny wzrost produkcji szkła) to w swej wielowiekowej historii zapisał się znaczącymi osiągnięciami i faktami.

Trwałe ślady w historii szkła pozostawiły nieistniejące już dziś huty szkła Urzecze, Naliboki, Lubaczów, Cudnów. To właśnie polskie huty szkła zdobywały na wystawach osiągnięć gospodarczych XIX wieku w Paryżu, Londynie

1    innych miastach medale, wysokie odznaczenia i uznanie za produkcję wspaniałych wyrobów. To polscy emigranci założyli w 1607 r. pierwszą hutę szkła na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej w miejscowości Jamestown w stanie Wirginia, dając początek przemysłowi szklarskiemu na tym kontynencie.

Polska należy do większych producentów szkła, wytwarzając w ostatnich latach ponad 1 min Mg szkła rocznie. Stanowi to ok. 4% tonażu szkła produkowanego przez państwa Unii Europejskiej, które wytwarzają około 25 min Mg szkła/rok. Należy odnotować, że na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych roczna produkcja szkła w Polsce wynosiła prawie 1 300 tys. Mg

(tab. 1). Załamanie się polskiej gospodarki i recesja na Zachodzie doprowadziły do znacznego zmniejszenia zapotrzebowania na wyroby szklane na rynek krajowy i na eksport, co było przyczyną wyłączenia wielu linii produkcyjnych i zmniejszenia globalnej produkcji o ponad 300 tys. Mg/rok. Dotyczyło to szkła dla budownictwa, motoryzacji, szkła gospodarczego, częściowo opakowań szklanych, a najbardziej szkła technicznego. Wskaźnik sprzedaży ogółem produkcji przemysłu szklarskiego w stosunku do sprzedaży całego przemysłu krajowego w ostatnich latach utrzymuje się na poziomie około 0,8%. Jest on zbliżony do wskaźnika przemysłu szklarskiego Unii Europejskiej, który wynosi nieco poniżej 1%. Na jednego zatrudnionego w przemyśle szklarskim przypada w Polsce 27 Mg produkcji szkła na rok. Ten sam wskaźnik dla przemysłu szklarskiego Unii Europejskiej wyniósł za rok 1980 - 66 Mg, a 107 Mg za rok

1991. Wskaźnik ten dla produkcji opakowań wynoszący

■

w Polsce ok. 62 Mg na jednego zatrudnionego w produkcji opakowań jest zbliżony do wskaźnika Unii Europejskiej dla całego przemysłu w roku 1980. Niewątpliwie na niski wskaźnik przemysłu szklarskiego w Polsce wpływa w pewnym stopniu znaczny udział produkcji ręcznej, ale i tak widać jak duże rezerwy ludzkie tkwią w naszym przemyśle.

Tab.l. Produkcja szkła w Polsce w latach 1946-1996

Produkcja w tys. Mg szkła danego rodzaju

Lata	Szkło budowlane	Opakowania szklane	Szkło gospodarcze	Szkło techniczne**	Ogółem
1946	44,5	50,5	4,6	9 •	106,0
1950	. 81,7	87,2	8,3	9 «	207,0
1955	109,9	171,0	11,1	9	305,0
1960	148,7	228,0	14,7	9 «	411,0
1965	230,7	^ 332,0 w ^7	19,4	9 «	632,0
1970	253,0	425,0	36,1	i *13	854,0
1975	-400*	522,0	63,3	75>	~r 060*
1980	-430*	638,0	89,2	99,6	-1 260*
1985	-400*	696,0	77,1	88,1	-1 260*
1989	452,4	670,0	69,6	99,5	1 291,5
1990	345,0	577,0	62,0	74,1	1 058,1
1991	322,8	592,0	57,7	49,7	1 022,2
1992	308,2	565,0	52,7	40,3	966,2
1993	295,0	624,0	48,2	43,6	1 010,8
1994	266,0	712,0	53,8	45,5	1 077,3
1995	327,0	776,9	63,9	47,9	1 215,7
1996	322,0	810.7	66.8	51,6	1 250,8

* dane szacunkowe

** bez szklistego krzemianu sodu oraz fryt i szkliw dla ceramiki

W ostatnich 5. latach (po roku 1992) produkcja szkła w Polsce wykazuje wyraźny wzrost (tab. 1). Biorąc pod uwagę ogólną sytuację gospodarczą kraju oraz przewidywany wzrost zapotrzebowania na wyroby szklane tendencja ta powinna się utrzymać. W 1997 roku globalna produkcja szkła powinna przekroczyć znacznie poziom z 1989 r. Eksport szkła w ostatnich latach wykazuje tendencję wzrostową. W 1993 roku wynosił 243 tys. Mg,

30 Ceramika - Materiały Ogniotrwałe nr 1/98