5169914696

OKSFORD - ŚREDNIOWIECZNE CENTRUM INTELEKTUALNE

CZĘŚĆ I

Najstarszy uniwersytet angielski i jeden z najstarszych w Europie powstał ex con-suetudine „na mocy obyczaju". Nie był ani królewską, ani papieską fundacją (ex funda-tione) założoną jednorazowym aktem. Rozwijał się żywiołowo, stąd trudno ustalić jakąś datę stanowiącą jego początek.

Kształtujący się w Oksfordzie uniwersytet wywodził się z działających tu szkół klasztornych. Pierwszy klasztor powstał już około 720 roku. Ufundował go lokalny władca król Didan, na miejscu dzisiejszej katedry Christ Church. Klasztor ten został ponownie odbudowany około 1120 roku przez wspólnotę zakonną św. Augustyna. Klasztor św. Augustyna utworzył szkołę, która stała się ważnym ośrodkiem oświaty i nauki. Od końca XI wieku działała także niewielka wspólnota św. Jerzego w obrębie zamku, która miała też znaczny wkład w rozwój szkolnictwa w niewielkim wtedy mieście Oksfordzie. W tej wspólnocie działał Geof-frey of Monmouth, który w 1139 r. roku rozpoczął spisywanie popularnej wersji legendy o królu Arturze w swojej historii Brytanii. Pozycja Oksfordu jako ośrodka oświaty została wzmocniona przez założenie tu w 1229 r. klasztoru, a następnie opactwa Oseney. gdzie powstała druga szkoła klasztorna.

Mimo że nie było w Oksfordzie katedry i szkoły katedralnej, to jednak ten niewielki ośrodek miejski już w XII w. stał się dużym skupiskiem szkolnym. Szczególnym protektorem szkół w Oksfordzie był król Henryk I (1100-1135). który sam był tu uczniem. Król ze swoim dworem wspierał chętnych do nauki, szczególnie zdolnych. ale ubogich młodych ludzi, którzy dzięki temu przez wykształcenie mogli dojść do stanowisk w Kościele i na dworze królewskim. Wtedy przyjął się zwyczaj, iż uczący się otrzymywali niższe święcenia i nosili tonsury. co miało ich pozytywnie wyróżniać.

Rozgłos jako znany ośrodek szkolnictwa zyskał Oksford za panowania Henryka II (1154-1189). zwłaszcza po roku 1167. Według doktora Rashdalla uniwersytet oksfordzki zawdzięcza swoje powstanie sporowi króla Henryka II z biskupem Tomaszem Becketem. Kiedy Paryż stanął po stronie Becketa, król nakazał duchowieństwu angielskiemu powrót z Francji. Byli to głównie duchowni studiujący w Paryżu teologię i filozofię, którzy po powrocie męli zostać ulokowani w Oksfordzie. Według innej wersji to angielscy studenci w Paryżu popadli w konflikt z władzami miejskimi Paryża i w tych okolicznościach Henryk II zaprosił ich do Anglii, do Oksfordu. Skierowanie ich właśnie do Oksfordu oznaczało, iż był to już silny i znaczny ośrodek kształcenia.

Przybyło więc wtedy dość liczne grono studentów paryskich, którzy przywieźli tu doświadczenia paryskiego systemu nauczania. Zapewne wielu z nich zasiliło kadrę nauczającą. Król Henryk II w 1170 r. miał ich obdarzyć znacznymi przywilejami. W ten sposób w Oksfordzie, siedzibie kilku najznakomitszych klasztornych szkół w Anglii, wzmocnionych jeszcze przez przybyszów

High Street - ulica, na której w średniowieczu społeczność akademicka i mieszkańcy miasta toczyli regularne bitwy

Dom studenta Christ Church College

z Paryża, zaczęła się formułować korporacja nauczycieli. wymagająca określonych form dla dopuszczenia kandydata do swego doborowego grona mistrzów.

Szkoły klasztorne przekształcają się na wzór Paryża przed rokiem 1200 w studium generale. Nauczyciele zaczynają nazywać się mistrzami po utworzeniu własnej gildii universitas - wspólnoty magistrów ze scholarami. Już w tym czasie Oksford zaczęto nazywać młodszą siostrą Paryża. Angielski kronikarz z XIII w. Matheus Parisiensis pisał Oxonialis universitas aemula Parisiensis (uniwersytet oksfordzki jest rywalem paryskiego).

Niedługo po powstaniu oksfordzkiej uczelni doszło do ostrych, często się później powtarzających sporów z mieszkańcami Oksfordu. Na skutek takich zamieszek, część scholarów i mistrzów opuściła Oksford w 1209 r.. przeniosła się do Cambridge, gdzie istniały również znane szkoły klasztorne, dając początek tamtejszej drugiej słynnej uczelni. Ponieważ spory uczelni z miastem w Oksfordzie nasiliły się za panowania Jana bez Ziemi, dalsza część społeczności akademickiej opuściła Oksford, zasilając Cambridge, który stał się od początku poważnym konkurentem Oksfordu. Pozostali w Oksfordzie uzyskali jed-

ISSN 1233-216X

Redaguje kolegium: Marek Jędrych, Elżbieta Mulawa-Pachoł (redaktor naczelny). Stale współpracują: Beata Ajzak, Alicja Cięszczyk-Chmiel, Zofia Gieroba, Elżbieta Kwiatkowska. Maria Młynarska, H Ewa Nowak. Małgorzata Samujło, Iwona Adach, Nina Zielińska, Jerzy Żywicki. Adres redakcji: Wydawnictwo UMCS, 20-031 Lublin. Plac Marii Curie-Skłodowskiej 5, p. 1411, tel. [phone], faks I 537-53-02. Skład i łamanie: BIFollum. Lublin. Druk: Zakład Usług Poligraficznych „Tekst”, 20-344 Lublin, ul. Wspólna 19.