5672969198

budżetowych zatrudniających 11 690 osób¹. Zadania wykonywane przez 171 gospodarstw pomocniczych zostały przejęte do finansowania z budżetu państwa. 37 gospodarstw pomocniczych przekształconych zostało w instytucje gospodarki budżetowej lub stanowiło bazę dla utworzenia instytucji gospodarki budżetowej. Zadania 44 gospodarstw przejęły agencje wykonawcze (Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa i Agencja Rezerw Materiałowych). Rezygnacja z realizacji dotychczasowych zadań była przyczyną likwidacji 86 gospodarstw pomocniczych. Łączne zatrudnienie związane z wykonywaniem zadań realizowanych wcześniej przez gospodarstwa pomocnicze państwowych jednostek budżetowych zmniejszyło się o 2 327 do 9 663 osób. Ograniczenie zatrudnienia zmniejszyło koszty wynagrodzeń, oszczędności z tego tytułu zmniejszone zostały w części kosztami zakupu produktów i usług na rynku, wykonywanych wcześniej przez zwolnione osoby. Ostateczne skutki finansowe tych zmian dla sektora omówione zostaną dalej, przy opisie mechanizmu rezerwy celowej przeznaczonej na realizację zadań przejętych po zlikwidowanych gospodarstwach pomocniczych.

Gospodarstwa pomocnicze prowadziły działania związane z potrzebami jednostki macierzystej. Działania o charakterze pomocniczym wiązały się z obsługą organów administracji publicznej. Idea wydzielonego „gospodarstwa” bardzo ściśle związana była ze specyficznymi uwarunkowaniami gospodarki centralnie planowanej, w której niemożliwe było swobodne i racjonalne pozyskiwanie usług i produktów na rynku, a więc poza planem. Argumenty wskazujące na racjonalność wydzielenia prowadzonej na niewielką skalę działalności obsługowej, przy próbach jej samofinansowania straciły swoją moc w warunkach gospodarki rynkowej. Kolejne niedomagania w funkcjonowaniu gospodarstw wynikały z ich niepełnego wyodrębnienia organizacyjnego i związanym z tym problemem poprawnego ustalenia kosztów. Gospodarstwa świadczyły usługi na rzecz jednostki macierzystej według kosztów własnych, nie zawsze odpowiadających zmieniającej się wycenie rynkowej. Ponadto część gospodarstw charakteryzowała się nieefektywnością - okresową lub dotyczącą części usług.

Zadania realizowane przez gospodarstwa pomocnicze zostały przejęte przez jednostki budżetowe lub przez specjalnie powołane instytucje gospodarki budżetowej (nowa forma organizacyjna wprowadzona ustawą o finansach publicznych). Część zadań jest realizowana poprzez zakup odpowiednich produktów lub usług na rynku, z wykorzystaniem kryterium

4

1

Postula. M. Racjonalizacja wydatków publicznych a podstawowe funkcje państwa, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2012, s. 106.