5768085890

zachowań i aktywności twórczej dzieci. W ujęciu Ł. Muszyńskiej „integracja wychowania i nauczania w klasach młodszych przejawiać się winna w:

1. łącznym ujmowaniu celów wychowania, nauczania i kształcenia,

2. scalaniu treści i materiału nauczania oraz wychowania przez koncentrację wokół zasadniczych osnów zintegrowanych jednostek tematycznych,

3. tworzeniu jednolitych, integralnych ciągów sytuacyjnych dla działań i przeżyć dziecięcych"⁵¹.

M. Jakowicka w interpretacji integracji na poziomie nauczania początkowego uwzględnia trzy poziomy procesu pedagogicznego. Pierwszy poziom dotyczy nauczania początkowego, polega on na wprowadzeniu dziecka w całościowe układy treści otaczającej rzeczywistości, tworząc wybrane sytuacje edukacyjne, w których dziecko poznaje treści z różnych dyscyplin naukowych, począwszy od poznania cech przedmiotów i zjawisk do stopniowego wnikania w ich istotę i dostrzegania struktury wewnętrznej poznawanych aspektów rzeczywistości. Drugi - wyższy poziom polega na scalaniu, integrowaniu zdobytych wiadomości przedmiotowych w szersze układy, o wyższym stopniu ogólności. Trzeci aspekt wyraża się w scalaniu dróg poznania i rozumienia świata jako całości z praktyczną działalnością⁵².

Dużą wartość praktyczną posiada także propozycja konceptualna edukacji integralnej na poziomie wczesnoszkolnym opracowana przez M. Cackowską. Autorka proponuje, aby obowiązkiem szkolnym objąć wszystkie dzieci 6-letnie i wprowadzić 4-letni kurs nauki początkowej, od klasy 0 do klasy III. Idea edukacji szkolnej rozpoczętej w szóstym roku życia dziecka wydaje się nabierać realnych kształtów w aktualnych propozycjach ministerialnych. Pełną integrację przewiduje w klasach 0-1. Według koncepcji autorki, „w klasach II i III stopniowo winno się przechodzić do nauczania systematyczno-przedmiotowego, realizowanego coraz wyraźniej systemem klasowo-lekcyjnym. Oczywiście i w tych klasach położony jest nacisk na kompleksowe opracowanie zagadnień wyłanianych z różnych przedmiotów, co powinno umożliwić uczniom rozpatrywanie faktów, zjawisk i problemów na tle szerszych całości"⁵³. Integracja według wymienionej koncepcji ma charakter całościowy. Dotyczyłaby zarówno treści, jak i metod nauczania i wychowania. Wymaga to grupowania treści wokół różnych tematów odnoszących się do bliższej i dalszej rzeczywistości przyrodniczej

⁵¹ t. Muszyńska, Integralne wychowanie i nauczanie..., s. 32.

⁵² Teoria i praktyka kształcenia..., s. 42.

⁵³ M. Cackowska, Integralny system nauczania początkowego, cz. 1, s. 7.