5981675079

TEMAT NUMERU - ROZMOWA

TRUDNA

SZTUKA WYCHOWANIA

Z prof. Beatą Przyborowską, prorektorem UMK ds. kształcenia, pedagogiem rozmawia Winicjusz Schulz

- Żartując: jakieś 30 lat przed narodzeniem dziecka, czyli kiedy rodzą się rodzice. Poważnie: osobowość dziecka kształtuje się od przyjścia na świat, od pierwszego uśmiechu, rozmów Dzieci chłoną świat jak gąbka wodę. Na każdym etapie życia dziecka rodzice mają duży wpływ na dziecko. Wspierają jego indywidualny i społeczny rozwój. Samym sposobem bycia, rozwiązywaniem swoich problemów, komunikowaniem uczuć, sposobem spędzania czasu wolnego wpływają na dziecko. Chcę przez to powiedzieć, że ogromny wpływ na to. kim będzie dziecko, ma zachowanie rodziców, to naturalne, codzienne, a nie tylko to zaplanowane wobec dziecka.

-    Kiedyś mawiało się, a i dziś też czasem się to słyszy: „dziecko dobrze wychowane". Ale co to znaczy? Czyli jakie?

-    Dawniej znaczyło mniej więcej tyle co dzisiaj. Dziecko dobrze wychowane to takie, które spełnia pewne standardy społeczne związane z funkcjonowaniem w rodzinie, środowisku lokalnym, narodowym, itd. Zna standardy, zasady, dzięki którym będzie potrafiło przystosować się konkretnych warunków społecznych. Najczęściej stabilnych. Jednakże świat szybko się zmienia, a tempo zmian narasta. Tym samym cechy tzw. pożądanej osobowości obecnie kształtują się pod wpływem wielu środowisk i czynników. Standardowe zachowania są potrzebne, ale już niewystarczające. Współcześnie nie wystarczy adaptacja, ale i elastyczność zachowań, antycypacja zdarzeń, słowem przejawianie twórczej postawy wobec życia. I tym, ogólnie rzecz biorąc, różni się wychowanie tradycyjne od współczesnego.

-    Od kiedy zaczynamy kształtować charakter, osobowość dziecka? Od kiedy to, co robimy jako rodzice lub osoby z bliskiego otoczenia dziecka zaczyna mieć na nie znaczący wpływ?

-    Przychodzi też wiek swoistego buntu wobec świata dorosłych. To wyzwanie zarówno dla młodego człowieka, jak i jego rodziców. Jak przez to przejść bez możliwie najmniejszych „strat"?

-    Trudno w paru zdaniach przedstawić receptę. Rodzice od najwcześniejszych lat tworzą relację z dzieckiem. Zatem jeśl i była ona w miarę prawidłowa, dziecko ma zaufanie do rodziców, a rodzice do dziecka, to okres ten prawdopodobnie przebiegnie raczej bez większych rewolucji. W tym okresie rodzice dyskretnie mogą obserwować zmiany, delikatnie zwracać uwagę na drażliwe sprawy związane z ubiorem, wyglądem i zachowaniem. Nie reagować atakiem na atak. Nie „truć”, ale zadawać pytania, na które w danym momencie pewnie nie otrzymamy odpowiedzi, ale zostaną gdzieś zakodowane w świadomości dziecka. Wolność serwować z odpowiedzialnością. Wspierać, obserwować. Być czujnym, towarzyszyć, proponować pomoc. A przede wszystkim być cierpliwym i wierzyć we własne dziecko!

-    Odrzucając margines patologicznych zachowań wypada stwierdzić, że każdy rodzic chce jak najlepiej dla swego dziecka. Ale jak dostrzec granicę między naturalną troską a nadopiekuńczością? Sygnał w postaci braku samodzielności dziecka to może być już zbyt późny alarm.

-    To trudne. Trzeba w każdym wieku wyważyć granicę między swobodą a przymusem w wychowaniu. Już trzyletnie dziecko może podejmować proste decyzje. Wraz z wiekiem poszerzamy margines swobody, ale stawiamy też wymagania adekwatne do wieku. Zakres obowiązków również winien systematycznie rosnąć, i to obowiązków, za które oczywiście nagradzamy uśmiechem, dobrym słowem. Są niestety rodziny z taryfą opłat za poszczególne czynności w domu. To najkrótsza droga do nieprawidłowych relacji z otoczeniem w dorosłości.

Należy pamiętać, że błędy poczynione przez rodziców we wczesnym okresie mogą zaburzyć naturalny proces kształtowania się indywidualności dziecka. Mogą mieć różne konsekwencje dla wielu sfer jego funkcjonowania w okresie dorastania i dorosłym życiu.

16