5768085831

jednorazowa (np. obserwacja zanieczyszczenia środowiska w danym miejscu i w określonym czasie). Ze względu na specyfikę poznawanych przez dziecko w toku edukacji środowiskowej obiektów i zjawisk nauczyciel winien stosować zarówno obserwację okresową, uwzględniając kolejne fazy zmian danego procesu czy zjawiska i rejestrację wyników (np. w celu zauważenia zmian klimatycznych charakterystycznych dla poszczególnych pór roku należy dokonać obserwacji elementów pogody co najmniej kilkakrotnie w każdej porze roku, wyniki obserwacji odnotować w kalendarzu pogody, stosując przyjęte znaki umowne, dokonać analizy cech elementów pogody w tych porach roku i ich zmian, porównać stan pogody w różnych porach roku oraz wyróżnić wartości wspólne i różniące się), jak i obserwację porównawczą dwóch obiektów czy zjawisk przyrodniczych, uwzględniając opis cech każdego z nich, ich rejestrację oraz wyróżnienie cech wspólnych i różniących (np. opis charakterystycznych elementów składowych kasztanowca i jabłoni - pąków, liści, kwiatów, owoców; obserwację kaczki i kury - budowy gniazd, sposobu wylęgania, wyglądu i rozwoju piskląt, zachowania się zwierząt), obserwację jednorazową czy obserwację prowadzoną w celu wnioskowania o cechach grupy obiektów i zjawisk przyrodniczych na podstawie danych dotyczących jednego, wybranego obiektu. Każdy rodzaj obserwacji winien cechować się specyficznym przebiegiem. Niezależnie od jej miejsca w procesie poznawczym i rodzaju prawidłowa obserwacja powinna składać się z następujących etapów:

-    określenie celu obserwacji,

-    określenie sposobu przebiegu obserwacji poprzez ustalenie instrukcji przebiegu (ustnej, pisemnej czy rysunkowej),

-    dokonanie obserwacji zgodnie z ustaloną instrukcją jej przebiegu,

-    rejestracja wyników spostrzeżeń jakościowych i ilościowych w formie adekwatnej do możliwości ucznia (zapis tekstu, rysunek, schemat, zapis liczbowy, zapis fotograficzny czy fonograficzny),

-    ustalenie wyników i ich sprecyzowanie słowne lub w innej formie,

-    interpretacja wyników i formułowanie wniosków,

-    sprawdzenie wyników i wniosków uzyskanych na podstawie obserwacji z posiadanymi źródłami wiedzy,

-    formułowanie uogólnień i wniosków praktycznych.

Swoistą odmianą obserwacji stosowaną w celu poznania zjawisk i procesów przyrodniczych jest oznaczanie, czyli nazywanie odpowiednim terminem rzeczy i zjawiska za pomocą odpowiedniego klucza. Polega ono na stwierdzeniu cech diagnostycznych i zakwalifikowaniu wg przyjętych w kluczu kryteriów (np. oznaczanie minerałów, form terenu, zbiorowisk

103