"Szewcy" Stanisława Ignacego Witkiewicza - twarz XX wieku.

Powstały w latach 1931-1934 dramat Stanisława Ignacego Witkiewicza "Szewcy"
stanowi najlepszą w dorobku Witkacego próbę przeniesienia zasad teorii Czystej
Formy na scenę. Akcja utworu skupia się wokół problemu kolejnych przewrotów i
rewolt. Każda następna rebelia jest groźniejsza od poprzedniej, a jej skutki są
jeszcze bardziej przerażające.
Pierwszego przewrotu dokonuje prokurator Robert Scurvy przy pomocy
faszystowskiej bojówki Dziarskich Chłopców Puczymordy i osadza Szewców w
więzieniu. Po przewrocie faszystowskim mamy do czynienia z komunistyczną
rebelią samych tytułowych Szewców, którym pod przywództwem Sajetana udaje się
wyrwać z więzienia. Zostanie on jednak wkrótce pozbawiony władzy i zamordowany.
Możemy tutaj zauważyć wyraźną analogię do sytuacji w Związku Radzieckim, kiedy
to czystki lat dwudziestych spowodowały wymordowanie starych, "prawdziwych"
komunistów, którzy przeprowadzili Rewolucję Październikową. Następnie po władzę
usiłuje sięgnąć anarchistyczny Hiper-Robociarz, rzucający bombę, która okazuje
się być termosem do herbaty. Hiper-Robociarz gardzi nawet Czeladnikami, którzy
są dla niego pseudo-rewolucjonistami, fałszywymi tchórzami. Ostatnie zdanie
będzie jednak należało do dwóch tajemniczych postaci którymi są X i Abramowski.
Prezentują oni ostateczny totalitaryzm, całkowitą uniformację oraz władzę
absolutną. Są to ludzie pozbawieni uczuć, zapowiadają sztuczny, zmechanizowany
świat, w którym nie będzie miejsca dla człowieka jako autonomicznej jednostki.
Dla Witkacego Towarzysze X i Abramowski byli właśnie ucieleśnieniem ostatecznej
katastrofy, jaka czeka świat. Zanikanie takich wartości jak religia, filozofia
i sztuka, spowoduje wielki kryzys. Stanie się tak dlatego, że wartości te od
wieków stanowią o postępie i rozwoju cywilizacyjnym. Świat zmierza do
ujednolicenia wszystkich ludzi, odebrania jednostce prawa wyboru, niezależności
i intymności. Najsmutniejszym jednak wnioskiem jest fakt, iż według Witkacego,
dla takiego rozwoju wydarzeń nie ma alternatywy. Odpowiedzią na rewolucję może
być tylko kolejna rewolucja.
Prokurator, księżna, Szewcy, Dziarscy Chłopcy, Hiper-Robociarz są
przedstawicielami różnych, dziwnych klas. Myślę, że Witkiewicz chciał w ten
sposób ukazać swoją wizję przyszłego społeczeństwa. Można jednak zauważyć, że
samej księżnej, nie są w stanie zniszczyć wszelkie przewroty. Erotyzm i
cielesność adoptuje się do wszelkich przemian. Świat przedstawiony w dramacie
zmierza do nieuchronnej katastrofy. Degradacji ulegają wszelkie uczucia,
bohaterowie mają okaleczoną i zniekształconą psychikę przez co zachowują się
jak obłąkani. Uczucie prokuratora do księżnej nie ma nic wspólnego z miłością.
Jest to tylko perwersyjne pożądanie. Przedstawione postacie posługują się
językiem wulgarnym, w którym dużą rolę ogrywają erotyzm i przemoc. Najbardziej
tragiczną prawdą, jaką można wysnuć z "Szewców" jest przeświadczenie, że
ludzie, którzy zdobyli władzę, staną się wkrótce tacy sami jak ci, którym tę
władzę odebrali. Każdy władca musi więc stać się, prędzej czy później tyranem
narodu nad którym sprawuje swą władzę.
Wnioski, jakie wynikają z lektury Szewców, są zastanawiająco trafną oceną
świata dwudziestego wieku. Witkacy uważa, że z rewolucji największe korzyści
odnoszą ludzie zupełnie inni niż ci, którzy ją przeprowadzali, czego najlepszym
przykładem może być los Szewców.Witkacy przypomina bardzo ważną prawdę
historyczną, która mówi, że każda rewolucja pożera własne dzieci. Tu jako
przykład mogą służyć dzieje Sajetana Tempe, który po obaleniu faszyzmu i
zaprowadzeniu komunizmu zastaje zabity.Od tej pory jest już tylko sztandarową
legendą ustroju, symbolem komuny. W obecnych czasach wszelkie reformacje mają
na celu osiągnięcie dobrobytu. Tak też jest w dramacie Witkiewicza. Autor wziął
się tu za zjawisko rewolucji i rozważa je ukazując następstwo oraz przemienność
rewolucjonistów i władzy, jaskrawo obrazując, że nie idea a właśnie dobrobyt
jest tu z reguły celem, i że w konsekwencji dochodzi do zmiany ludzi przy
sterze, a nie ustroju. Kolejne bunty nie przynoszą nic nowego, poza zmianami
personalnymi.
Moim zdaniem dramat Witkiewicza "Szewcy" jest doskonałym obrazem XX wieku.
Zanik religii, sztuki i filozofii są przyczyną ujednolicenia społeczeństwa.
Ludzie przyjmują określone pozy, postawy i popadają w schematy. Odebrane
zostaje im prawo do intymności, prywatności i indywidualności.