Wstęp do filozofii przyrody
Wykład 9-10: Wnioskowanie: indukcja,
dedukcja, abdukcja
Andrzej Koleżyński
WIMiC AGH Kraków
Wnioskowanie
" Wychodzenie poza zakres posiadanych informacji
" Wszyscy wnioskujemy nieustannie, praktycznie
w każdej sytuacji
" Jakie mogą być rodzaje wnioskowania?
W9-2 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rodzaje wnioskowania
" Wnioskowanie logiczne
 Dedukcyjne
 Indukcyjne
" Wnioskowanie przez analogię
" Wnioskowanie przez podobieństwo
" Wnioskowanie przyczynowe
" Wnioskowanie naukowe
 dedukcyjne: wnioski muszą wypływać z przesłanek;
metoda wnioskowania dominująca w logice,
 indukcyjne: wyciąganie ogólnych wniosków na podstawie
jednostkowych przypadków,
 abdukcyjne: od prawdziwych wniosków dochodzimy do
przesłanek które mogły je spowodować.
W9-3 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Schematy formalne wnioskowań
" Schemat:
Przesłanki
Wniosek
" Przykład:
Każdy student jest młodym człowiekiem
Jan jest studentem
Jan jest młodym człowiekiem
W9-4 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Sposoby analizy przesłanek
" Analiza formalna: ocena poprawności
formalnej rozumowania, oparte na
kanonach logiki. Jej efektem jest ocena
prawomocności wniosku.
" Analiza materialna: ocena prawdziwości
przesłanek, oparta na wiedzy ogólnej,
sądach i przekonaniach podmiotu. Jej
efektem jest ocena prawdziwości
przesłanek i wniosku w odniesieniu do
wiedzy.
W9-5 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Sposoby opisu rozumowania
" Podejście deskryptywne: opis stanu
zaistniałego (psychologia)
" Podejście normatywne: opis stanu
pożądanego, idealnego (logika)
W9-6 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Indukcja
INDUKCJA [łac.], wnioskowanie indukcyjne, log. rozumowanie
polegające na wyprowadzaniu wniosków ogólnych z
przesłanek będących ich poszczególnymi przypadkami; w
szerszym znaczeniu  metoda i. polegająca na dokonywaniu
obserwacji i eksperymentów i wyprowadzaniu na tej
podstawie uogólnień oraz formułowaniu hipotez i ich
weryfikacji; tzw. zasada i. jest regułą pozwalającą na przejście
od przypadków zaobserwowanych do twierdzeń ogólnych
obejmujących także przypadki nie zaobserwowane;
prawomocność zasady i. jest kwestionowana przez niektórych
logików i metodologów; i. eliminacyjna kanony Milla; i.
enumeracyjna indukcjonizm, i. statyst. statystyczne
wnioskowanie.
Encyklopedia PWN
W9-7 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Indukcja
typ rozumowania redukcyjnego określany
jako wnioskowanie "od szczegółu do ogółu",
tj. wnioskowanie z prawdziwości racji
(wniosków w szerokim znaczeniu tego
słowa) o prawdziwości następstw
(przesłanek w szerokim znaczeniu tego
słowa. W odróżnieniu od rozumowania
dedukcyjnego indukcja stanowi
rozumowanie zawodne, tj. takie, w którym
prawdziwość przesłanek nie gwarantuje
pewności wniosku.
W9-8 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Indukcja
Głównym problemem filozoficznym związa-
nym z rozumowaniami indukcyjnymi jest to,
czy stanowią one rozumowania uzasadniają-
ce: skoro konkluzja wnioskowania indukcyj-
nego nie jest w pełni uzasadniona przez jej
przesłanki, pojawia się problem, w jaki
sposób, w jakim stopniu i czy w ogóle
wnioskowania indukcyjne prowadzą do
prawdziwych wniosków.
W9-9 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Indukcja
Ci, którzy uznają wnioskowania indukcyjne
za wnioskowania uzasadniające tłumaczą
zazwyczaj stopień uzasadnienia konkluzji
wnioskowania indukcyjnego za pomocą
pojęcia prawdopodobieństwa logicznego.
Krytyka indukcjonizmu dokonana przez
dedukcjonizm (antyindukcjonizm) opiera się
przede wszystkim na fakcie, że nie
skonstruowano dotychczas zadowalającej
odpowiedzi na pytanie, jak mierzyć to
prawdopodobieństwo
W9-10 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Indukcja
Rozumowania indukcyjne bywają uważane za
główne narzędzie tzw. nauk empirycznych,
przeciwstawianych z tego powodu tzw. naukom
dedukcyjnym (głównie matematyka i logika),
posługujących się rozumowaniami dedukcyjnymi.
Metoda stosowana przez nauki empiryczne,
polegająca na zastosowaniu eksperymentu,
obserwacji, indukcji enumeracyjnej i indukcji
eliminacyjnej nosi miano metody indukcyjnej -
współczesna metodologia nauk empirycznych zwraca
jednak uwagę na fakt, że nauki empiryczne w
szerokim stopniu używają także narzędzi
dedukcyjnych, których dostarcza im matematyka.
W9-11 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie indukcyjne
Dokonywanie nieuprawnionych uogólnień,
wyprowadzonych z skończonej ilości obserwa-
cji na wszystkie możliwe obiekty. Prawdziwość
takiego uogólnienie mierzy się prawdo-
podobieństwem.
Nie widziałem pracującego Cygana
Więc: Żaden Cygan nie pracuje
W9-12 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Problem indukcji
Problemem indukcji nazywa się pytanie o to,
czy i na jakiej podstawie można przenosić
wiedzę uzyskaną dzięki obserwacji na
przypadki niezaobserwowane.
Przykład: skąd można wiedzieć, czy jutro
nastąpi wschód Słońca?
Indukcja niekoniecznie jest projekcją na
przyszłość
W9-13 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Problem indukcji
Francis Bacon " Przystępując do badań należy
pozbyć się idoli
Novum Organum
1620
 plemienia (wspólnych
gatunkowi)
 jaskini (indywidualnych)
 rynku (nadużycia języka)
 teatru (ulegania autorytetom)
W9-14 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Problem indukcji
Francis Bacon
" Indukcja enumeracyjna
Novum Organum
" Indukcja eliminacyjna
1620
 utworzenie wyczerpującej
listy hipotez na dany temat
 eliminowanie kolejno hipotez
 za pomocą eksperymentów
 aż zostanie tylko jedna
W9-15 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Hume a krytyka indukcji
David Hume (1711-1776) " Czy idea przyczyny zakłada
ideę związku koniecznego?
Treatise on Human Nature
1737
" Czy powtórzenie
An Enquiry Concerning
następstwa zdarzeń
Human Understanding 1748
dostarcza związku między
nimi?
" Przyczyna =
= nawyk +
oczekiwanie
W9-16 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
W czym Bacon się mylił
utwórz
nie ma
wyczerpującą
podstaw,
listę hipotez
by oczekiwać,
następnie
że zostanie
wyeliminuj
jakaś hipoteza
wszystkie
przyroda może
z wyjątkiem
być kapryśna
jednej
W9-17 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Kant i problem transcendentalny
Immanuel " Hume ma rację, gdy twierdzi, że
Kant 1724- wiedza naukowa na podstawie
1804
samego tylko doświadczenia nie jest
Krytyka czystego możliwa.
rozumu 1781
" Mamy jednak całkiem sporą wiedzę
naukową.
" Musimy zatem mieć jakąś wiedzę
a priori.
" Jak to możliwe?
W9-18 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Dedukcja transcendentalna
(fragment)
Immanuel " Pojęcie przyczyny nie może pochodzić
Kant 1724- z doświadczenia.
1804
" Jest ono jednak niezbędne do
Krytyka czystego
wydawania sądów o zjawiskach.
rozumu 1781
" Czyli bez niego wiedza naukowa jest
niemożliwa.
" Mamy wiedzę naukową.
" Wniosek: mamy a priori pojęcie
przyczyny.
" Inaczej: umysł jest aktywny w procesie
poznania. Poznanie nie polega na biernym
odbiorze wrażeń.
W9-19 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Kantowskie rozwiązanie problemu
indukcji
Immanuel " Pojęcie przyczyny jest jedną (z 12)
Kant 1724- kategorii czystego intelektu.
1804
" Funkcjonuje ono jako aprioryczna
Krytyka czystego
forma sądu, do wypełnienia przez
rozumu 1781
doświadczenie
& jest przyczyną&
" Mieć taką formę sądu znaczy tyle, co
znać a priori zasadę przyczynowości.
" Zasada przyczynowości gwarantuje,
że w przyrodzie zachodzą prawidłowości.
W9-20 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Milla logika indukcji
John Stuart Mill " Logika dedukcyjna nie przyczynia
(1806-1873) się do przyrostu wiedzy.
A System of Logic
1843
Przykład:
Wszyscy ludzie są śmiertelni.
Sokrates jest człowiekiem.
----------------------------------
-----
Sokrates jest śmiertelny.
Żeby przyjąć pierwszą przesłankę,
wniosek musi być już znany.
W9-21 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Milla logika indukcji
Logika indukcji jest twórcza i dlatego jest logiką nauki
Adam jest człowiekiem i jest śmiertelny.
Jan jest człowiekiem i jest śmiertelny.
Wszyscy ludzie są śmiertelni.
Marek jest człowiekiem i jest śmiertelny.
Sokrates jest człowiekiem.
itd.
--------------------------- Sokrates jest człowiekiem.
Sokrates jest śmiertelny.
----------------------------------------------
Sokrates jest śmiertelny.
Rozumowanie indukcyjne prowadzi od szczegółu do szczegółu
W9-22 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Milla logika indukcji
" Zadanie: ustalić prawa przyrody
John Stuart Mill
(1806-1873) w celu przewidywania zjawisk.
A System of Logic " Metoda: reguły indukcji eliminacyjnej.
1843
" Uzasadnienie reguł
 Zasada jednostajności przyrody
" Uzasadnienie zasady jednostajności
przyrody:
 Zasada przyczynowości
" Uzasadnienie zasady przyczynowości
 Metodą indukcji
enumeracyjnej!
jako ostatnia deska ratunku przed
błędnym kołem w uzasadnianiu!
W9-23 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Konsekwencje radykalnego
empiryzmu Milla
" Jeżeli prawa logiki (indukcji) są empiryczne, mają moc
opisową, a nie normatywną.
" Są prawami ludzkiego myślenia.
" Logika jest zatem działem psychologii (psychologizm).
" Inny gatunek inteligentny, różniący się psychologicznie
od nas, mógłby mieć inną logikę.
" A tym samym inne prawa nauki.
" Ich nauka byłaby nieprawomocna na gruncie naszej logiki
i vice versa.
" Nie byłoby żadnej powszechnie obowiązującej logiki,
która mogłaby być podstawą wspólnych rozstrzygnięć.
" Psychologizm prowadzi do relatywizmu gatunkowego.
W9-24 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Czemu Milla metoda indukcji jest
błędna?
" Mill, za Baconem, radzi:
 utwórz wyczerpującą listę hipotez
 wyeliminuj wszystkie z wyjątkiem jednej
dodając:
 krytyka Hume a jest oddalona za pomocą
zasady jednostajności przyrody.
Ale
 czy jakakolwiek lista hipotez jest
wyczerpująca?
W9-25 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Dedukcja
Dedukcja [łac.], dedukcyjne wnioskowanie,
log. rozumowanie, którego kierunek jest
zgodny z kierunkiem wynikania logicznego,
tj. polega na tym, że gdy dana jest racja jako
zdanie uznane (za prawdziwe), na jej
podstawie uznaje się następstwo;
rozumowanie dedukcyjne stanowi zasadę
konstruowania dedukcyjnego systemu.
Encyklopedia PWN
W9-26 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Dedukcja
rodzaj rozumowania logicznego, mającego na
celu dojście do określonego wniosku na
podstawie założonego wcześniej zbioru
przesłanek. Istotą jest przechodzenie od
ogółów do szczegółów. Rozumowanie
dedukcyjne jest w całości zawarte wewnątrz
swoich założeń, to znaczy nie wymaga
tworzenia nowych twierdzeń czy pojęć, lecz
jest tylko prostym wyciąganiem wniosków.
W9-27 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Dedukcja
Jeśli jest przeprowadzone poprawnie, zaś
zbiór przesłanek nie zawiera zdań fałszywych,
to wnioski wyciągnięte w wyniku
rozumowania dedukcyjnego są nieodparcie
prawdziwe i nie można ich zasadnie
zakwestionować.
W9-28 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie (wnioskowanie)
dedukcyjne
" niezawodne, oparte na formalnych
regułach logiki.
" Jan jest wyższy niż Wojtek
" Marek jest wyższy niż Jan
" Kto jest najwyższy?
W9-29 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Sylogizmy
schematy rozumowania dedukcyjnego,
składające się z dwóch przesłanek i wniosku.
Sylogizm składa się z:
1)przesłanki dużej
2) przesłanki mniejszej
3) wniosku
W9-30 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Sylogizm
1) Żadne czworonogi nie są ptakami.
2) Wszystkie koty są czworonogami.
Zatem:
3) Żadne koty nie są ptakami.
W9-31 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Sylogizm sprzeczności
przyjmijmy na przykład, że symbolem p
oznaczyliśmy jakieś zdanie zawierające
twierdzenie o właściwościach pewnego
przedmiotu (np.  Ta kulka jest cała czarna )
wtedy sylogizm sprzeczności ma postać:
~ (p ^ ~p) i czyta się jako:  nieprawda, że
może zachodzić p i nie p jednocześnie , tj.
w przypadku naszej kulki, sylogizm ten
głosi trywialne stwierdzenie, że nie prawdą
jest, że kulka może być cała czarna,
i jednocześnie, nie być cała czarna.
W9-32 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Sylogizm wyłączonego środka
(p V ~p) i czyta się, jako:  zachodzi p lub
nie p , tj. w przypadku kulki prawda ta
brzmiałaby, że jest ona albo czarna, albo
nie czarna.
W9-33 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Błędy rozumowania
sylogistycznego
" Efekt atmosfery  tendencja do
generowania wniosków na podstawie
atmosfery tworzonej przez kwantyfikatory
zawarte w przesłankach.
"
" P a M
" S a M
" ______________
" P a S
W9-34 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Błędy rozumowania
sylogistycznego
Przykład?
Wszyscy uczeni są dobrze wykształceni.
Wszyscy eksperci są dobrze wykształceni.
Więc:
Wszyscy uczeni są ekspertami.
Logiczne?
W9-35 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Błędy rozumowania
sylogistycznego
Przy kilku różnych kwantyfikatorach
istnieją efekty:
Faworyzowanie konkluzji negatywnej
Faworyzowanie konkluzji szczegółowej
W9-36 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Błędy rozumowania
sylogistycznego
Inwersja terminów w przesłankach.
Traktowanie kierunku relacji jako
odwracalny, tzn. P a M = M a P
Związana jest z entymematami
(przesłankami nieświadomie dodanymi
w rozumowaniu)
W9-37 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Błędy rozumowania
sylogistycznego
Podobieństwo syntaktyczne:
Jeśli obie przesłanki opatrzone są takim
samym kwantyfikatorem, to wniosek
także ma ten sam kwantyfikator.
W9-38 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Dedukcja vs indukcja
Dedukcja nie wnosi niczego nowego, co nie
byłoby wcześniej wiadome. Jej funkcją jest
wydobywanie na światło dzienne
(eksplikacja) informacji pozostających
wcześniej w ukryciu (implicite).
Dedukcja jest ze swej natury niezawodna,
indukcja ma pewne prawdopodobieństwo
błędu. W nauce za dopuszczalny próg
błędu uznaje się najczęściej 1% lub 5%
W9-39 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Dedukcja czy indukcja?
Wszyscy studenci zdają egzaminy.
Anna jest studentką.
Więc:
Anna zdaje egzaminy.
W9-40 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Dedukcja czy indukcja?
Anna jest studentką.
Anna zdaje egzaminy.
Więc:
Wszyscy studenci zdają egzaminy
W9-41 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Wnioskowanie do najlepszego
wyjaśnienia (IBE)
" Zasada wnioskowania do najlepszego
Charles
wyjaśnienia (wnioskowania
abdukcyjnego): spośród hipotez Sanders
alternatywnych należy przyjąć tę,
Peirce
która najlepiej wyjaśnia zjawiska
(1839-
"x(W(x) Z(x)), W(a)
1914)
------------------------------
Z(a)
" Problemy
 co to znaczy, że hipoteza
wyjaśnia jakieś zjawisko?
Peter
 co to znaczy, że jakieś
Lipton
(1954-)
wyjaśnienie jest lepsze od
innego?
W9-42 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie warunkowe
Polega na rachunku zdań, opiera się na
analizowaniu implikacji.
Implikacja: Jeżeli p to q
Implikacja materialna: P wtedy i tylko
wtedy gdy q
Jeżeli nauczysz się na egzamin, to go
zdasz.
W9-43 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie warunkowe
Aby implikacja była fałszywa, prawdziwy
musi być poprzednik (p) a fałszywy
następnik (q).
Kiedy zdanie o egzaminie jest fałszywe?
W9-44 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie warunkowe
Podstawowe schematy rozumowania:
Modus ponens: niezawodny
p->q
p
więc q
W9-45 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie warunkowe
Podstawowe schematy rozumowania:
Potwierdzenie następnika - zawodny
p->q
q
więc: p
W9-46 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie warunkowe
Podstawowe schematy rozumowania:
Zaprzeczenie poprzednika - zawodny
p->q
~p
więc: ~q
W9-47 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie warunkowe
Podstawowe schematy rozumowania:
Modus Tollens - niezawodny
p->q
~q
więc: ~p
W9-48 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie przez analogię
Analogia  związek między obiektami oparty
na podobieństwie ich wewnętrznej struktury lub
relacji zachodzących w obrębie porównywalnych
członów.
Mężczyzna zamarł z wrażenia, usiadł
i siedział niczym wykuty z kamienia.
Rzez
ba kojarzy się z nieruchomością,
ciężarem, bezwładnością, brakiem reakcji,
powagą oraz estetycznym, wyraz
nym wyglądem.
W tej analogii, zestaw cech rzez
by przypisujemy
siedzącemu mężczyz
nie.
W9-49 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie przez analogię
Analogia umożliwia transfer wiedzy
z jednej dziedziny do drugiej aby było
to możliwe musi zajść:
Dostrzeżenie podobieństw pomiędzy
porównywanymi obiektami
Zignorowanie cech różniących,
a nieistotnych w danym porównaniu
W9-50 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie przez analogię
Atom jest jak układ słoneczny:
Podobieństwo - ruch okrężny małych
elementów wokół większego po stałej
trasie
Różnice  wielkość i temperatura słońca,
itp.
W9-51 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie przez analogię
Zmiany cen akcji na giełdzie
przypominają dyfuzję jednowymiarową:
Podobieństwo - przypadkowe błądzenie
jednowymiarowe
Różnice  asymetria związana z
warunkami zewnętrznymi (gradient pot.
chem.), skokowe zmiany cen akcji 
czynnik ludzki, psychologia tłumu, itp.
W9-52 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie probabilistyczne
Dla każdego zadania można zbudować
więcej niż jeden model.
Każdy z nich ma jednakową szansę
zostać zbudowanym w umyśle.
Prawdopodobieństwo oceniane jest jako
proporcja modeli, w których reguła
zachodzi do tych, w których nie
zachodzi.
W9-53 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie probabilistyczne
Niektórzy naukowcy są roztargnieni
Niektórzy roztargnieni są genialni.
Więc: Niektórzy naukowcy są genialni.
W9-54 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie probabilistyczne
Jeżeli student nauczył się do egzaminu, to
go zda.
Student zdał egzamin
Więc: student nauczył się do egzaminu.
W9-55 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie probabilistyczne
Niektóre jogurty są w kubeczkach.
Niektóre rzeczy w kubeczkach są
produktami mięsnymi
Więc: Niektóre jogurty są produktami
mięsnymi.
W9-56 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie nieformalne
Uzyskanie wniosków przy użyciu
odwołania do wiedzy.
Wniosek taki ma większa siłę, niż
wniosek prawomocny.
Np. implikacja, w zależności od
związków z wiedzą , rozumiana jest
totalnie inaczej:
W9-57 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Rozumowanie nieformalne
Jeżeli posprzątasz pokój to pójdziesz się
pobawić
Jeżeli nie posprzątasz pokoju to nie
dostaniesz kolacji
Jeżeli pójdziesz do szkoły, to zostaniesz
zapytany na matematyce.
Jeżeli kanapka jest z salami to jest moja.
W9-58 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Klasyczny model wyjaśniania
Carl Gustav Hempel
" Model dedukcyjno-nomologiczny D-N
(1905-1997)
(law-covering model), 1949
 wyjaśnienie zjawiska (explanandum)
polega na rozumowaniu dedukcyjnym,
 w którym wśród przesłanek (explanans)
występuje co najmniej jedno prawo,
 a wnioskiem jest explanandum
L, b
-------------
p
" Model dedukcyjno-statystyczny D-S
 w explanans występuje prawo statystyczne
 explanandum jest prawidłowością statystyczną
" Model indukcyjno-statystyczny I-S
 explanandum jest zdarzeniem
W9-59 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Paradoksy wyjaśniania
Maszt i jego cień
prawa optyki
prawa trygonometrii
ą, h
--------------------------------------------------------------
d
h
ą
d
W9-60 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Paradoksy wyjaśniania
Maszt i jego cień
prawa optyki
prawa trygonometrii
ą, d
--------------------------------------------------------------
h
h
ą
d
W9-61 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Paradoksy wyjaśniania
Maszt i jego cień
prawa optyki
prawa trygonometrii
ą, d
--------------------------------------------------------------
h
h
Asymetria
wyjaśniania
ą
d
W9-62 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Paradoksy wyjaśniania
Barometr i burza
Jeżeli wskazówka barometru
opada, nadchodzi burza.
Wskazówka barometru opada.
---------------------------------------
----------
Nadchodzi burza.
Wspólna przyczyna
W9-63 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Paradoksy wyjaśniania
Zaćmienie Słońca
Prawa mechaniki nieba
Położenie Słońca, Ziemi i Księżyca w danej chwili
Symetria
------------------------------------------------------------------
predykcji
Czas zaćmienia Słońca
i retrodykcji
W9-64 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Paradoksy wyjaśniania
Mężczyzna i pigułki antykoncepcyjne
Nikt, kto regularnie zażywa pigułki
antykoncepcyjne, nie zachodzi w ciążę.
Jan regularnie zażywa pigułki
antykoncepcyjne.
------------------------------------------------
(Dlatego) Jan nie zachodzi w ciążę.
Naddeterminacja przyczynowa
W9-65 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17
Model istotności statystycznej (S-R)
Wesley Salmon
Wyjaśnienie nie polega na rozumowaniu,
(1925-2001)
lecz na wykazaniu, że explanans jest
Statistical Explanation
and
dodatnio statystycznie istotny dla zajścia
Statistical Relevance
explanandum
1971
P(E|C) > P(E)
gdzie E = explanandum, C = explanans
Przykład: prawdopodobieństwo zawału,
jeśli cierpiało się na nieleczoną grypę
(choć stosunkowo niskie) jest większe
od prawdopodobieństwa zawału.
W9-66 Wstęp do filozofii przyrody
2010-05-17