Z. Ayko Wstęp do Pisma Świętego
Rozdział trzeci
NATCHNIONE SAOWO BOŻE
Pismo św. jest księgą wiekuistą i uniwersalną. Duch Święty pisał ją dla wszystkich, wieków i pokoleń,
a więc i dla naszego czasu. Dlatego jest księgą zawsze aktualną i życiową (...) W Piśmie św. jesteśmy
u samego zródła Prawdy Bożej (...) Świat dzisiejszy potrzebuje myśli wielkich, znajduje je w Piśmie
św. w tej skarbnicy myśli, obchodzącej zawsze cały świat (Ks. Marian Rzeszewski, Pismo św. w
kaznodziejstwie współczesnym , w: Konkordancja Pisma Świętego , Albertinum, Poznań 1955, s.
35).
Wzniosłość treści Pisma Świętego, starożytność i autentyczność, potwierdzone przez biblistykę jako
naukę o Biblii, a szczególnie przez archeologów, oraz niezwykłe dzieje Biblii i jej renesans w świecie
współczesnym mają bezwzględnie swoją wymowę dla powagi Pisma Świętego w sprawach wiary i
moralności.
I. CZYNNIK DECYDUJCY
Jednakże o pełni znaczenia Pisma Świętego decyduje coś więcej, a mianowicie ten fakt, że choć było
pisane, przekazywane i tworzone przez ludzi w różnych okolicznościach, miejscach i czasach, to
jednak nie jest wyłącznie dziełem człowieka, lecz także i przede wszystkim dziełem Boga, a w
konsekwencji jest natchnionym Słowem Bożym. Tu leży zródło osobliwości i znaczenia tej
zdumiewającej Księgi.
Natchnienie, czyli inspiracja biblijna, zwana także theopneustią, zadecydowało o tym, że słowo
ludzkie, w jakim wyrażona została treść ksiąg świętych, stało się równocześnie Słowem Bożym, tj.
nadprzyrodzonym objawieniem Boga i Jego woli. Bóg objawia się przez dzieła przyrody, na co
zwraca uwagę ap. Paweł1, ale objawienie to, zwane także objawieniem naturalnym, nie jest doskonałe
wskutek grzechowego skażenia świata i dlatego Bóg w swej miłości do człowieka objawił siebie
samego i swą wolę w sposób nadprzyrodzony, tzn. właśnie za pośrednictwem natchnienia biblijnego i
jego dokumentu, jakim jest Pismo Święte. W ten sposób Biblia stała się zródłem Bożego Objawienia
nadprzyrodzonego i jego dowodem, dokumentem pisanym.
II. ZNAMI BIBLII
Natchnienie stanowi najbardziej istotne znamię Pisma św. jako księgi świętej i objawionej. Leży ono
u podstaw tak normatywności jak i kanoniczności Pisma św. Starego i Nowego Testamentu. Obejmuje
najpierw wszystkich, którzy w sposób twórczy współdziałali w powstaniu, przekazywaniu lub
spisywaniu Pisma św., a za ich pośrednictwem również same księgi. Pismo św. jest normą wiary i
regułą postępowania właśnie dlatego, że zostało w całości napisane natchnieniem Ducha św. (...)
Natchnienie wyróżnia więc księgi Pisma św. spośród wszystkich innych dzieł literatury w ogóle i
sprawia, że są one istotowo różne nawet od ksiąg świętych innych religii 2.
ż 1. BIBLIJNE POJCIE NATCHNIENIA
Pismo Święte jest dziełem Boga i człowieka. Pomimo ludzkiego autorstwa, redakcji i przekazu, jest
Boskiego pochodzenia. Zgodnie to stwierdzają starotestamentalni prorocy, Chrystus i apostołowie, a
także wcześni pisarze chrześcijańscy, zwani Ojcami Kościoła. Tego zdania jest wreszcie wielu współ-
czesnych teologów. Liczne wypowiedzi Pisma Świętego wskazują bez wątpienia na nadprzyrodzony
element jego pochodzenia. Dowodzą żywej świadomości Słowa Bożego i działania Ducha Bożego w
dziejach zbawienia. O ile w Starym Testamencie występują opisy różnych form działania Ducha
Bożego, o tyle w Nowym Testamencie znajdują się już formalne świadectwa o natchnieniu biblijnym3.
I. ŚWIADECTWA OGÓLNE
Bóg pozostawał ze swym ludem wszystkich czasów w stałym duchowym kontakcie. Wielokrotnie i
wieloma sposobami przemawiał Bóg dawnymi czasy do ojców przez proroków (Hebr. 1,1.2),
zarówno starotestamentalnych, jak i nowotestamentalnych (Hebr. 1,1.2). Właściwie nie czynił Bóg
niczego. Jeśli nie objawił swego planu swoim sługom, prorokom (Am. 3.7). Jego słowo stanowiło
najbardziej fundamentalny element historiozbawczy i najistotniejszy czynnik dziejów Izraela 4. Jest to
słowo stwórcze (Ps. 33,6.9), słowo obietnicy (1 Mojż. 3.15), słowo przymierza (2 Mojż. 19,5) i słowo
prawa (2 Mojż. 33.28), a wreszcie jest to słowo, które Ciałem się stało (Jan 1,1 3,114) Duch Boży
nie tylko unosił się nad wodami pierwotnego oceanu, ale także był zródłem dobra w człowieku (1
Mojż. 3,15), mądrości (2 Mojż. 28,3), autorytetu i mocy (4 Mojż. 11,17) oraz wszelkich darów i
charyzmatów funkcyjnych (1 Kor. 12,4.7 11). On też objawiał prorokom mesjańskie dzieje
zbawienia (1 Piotr 1,10 12) i działał w apostołach (Dz. Ap. 2,4).
1. ŚWIADECTWA STAROTESTAMENTALNE
Według starotestamentalnych świadectw Pisma Świętego prorocy mówili i spisywali często na
wyrazne polecenie Boże to, co widzieli lub słyszeli i to, co mówił Pan (Izaj. 1,2; 8,1: 40,1;
Jer. 1 9; 6,9; 36,2; Am. 1,1; Abak. 2,2), słowa, które Pan niejako wkładał (Izaj. 51,16 BT) w ich
usta. Poselstwo przekazywane przez proroków pochodziło wiec od Boga, Prorocy byli jakby ustami
Boga (Izaj. 30,2; Jer. 13,19: Luk. 1,70; Dz.Ap. 1,16; 3,18).
Mojżesz rozmawiał z Bogiem twarzą w twarz (5 Mojż. 34,10 BT; 4 Mojż. 12,8), otrzymując od
Niego nauki i polecenia i na Jego rozkaz spisując Słowo Pańskie (2 Mojż. 24,4 BG) diwre Jahwe
w księgi (2 Mojż. 17,14 BG). Pięcioksiąg Mojżesza to w przeważającej części mowy Boże
spisane przez Mojżesza (2 Mojż. 29,1; 31,1: 3 Mojż. 1,1; 4,1; 6,1; 8,1). Dawid oświadczył: Duch
Pański mówił przez mię, a słowa Jego przychodziły na język mój. Mówił Bóg Izraelski do mnie, mó-
wiła skała Izraelska (2 Sam. 23,2.3 BG).
Tak jak Mojżesz, również inni prorocy otrzymywali polecenie spisania orędzia Bożego, np. Izajasz
(30,8), Habakuk (2.1), Jeremiasz (36,21 26), Ezechiel (2,8 10). Dlatego, jak słowo ludzkie dzięki
mocy Bożej stawało się Słowem Bożym, tak samo księga napisana ręką ludzką, stawała się księgą
Jahwe , zawierającą nakazy ust Pana i treści zgromadzone przez Jego Ducha (Izaj. 34,16).
2. ŚWIADECTWA NOWOTESTAMENTALNE
Podobne są świadectwa nowotestamentalne, obejmujące wypowiedzi Jezusa i apostołów.
Chrystus potwierdził fakt mów Bożych w księgach Mojżeszowych (Mar. 12,26; Mat. 22,31) i żądał
wiary w księgi Mojżeszowe jako Słowo Boże na równi z wiarą w swoje posłannictwo: A jeśli jego
pismom nie wierzycie, jakże uwierzycie moim słowom? (Jan 5,47). Potwierdził także fakt natchnio-
nego poselstwa Dawidowego. Odnośnie bowiem Dawida wyraznie powiedział, że Dawid w
natchnieniu Ducha nazywa go Panem (Mat. 24,43; por. Mar. 12,36). Potwierdził Jezus również
Boskie pochodzenie Dekalogu (Mat. 15,4). Ponadto Jezus stale powoływał się na powagę Pisma
Świętego (Mat. 4,4), na jego nieomylność (Jan 10,35) i zródło życia (Jan 5,39), a także zródło prawdy.
Nieznajomość Pisma Świętego traktował jako zródło błędu: A Jezus odpowiadając rzekł im:
Błądzicie, nie znając Pism ani mocy Bożej (Mat. 22,29).
A oto inne jeszcze świadectwa mężów Nowego Testamentu: Zachariasz, ojciec Jana Chrzciciela,
powiedział, ze Bóg od wieków zapowiadał przez usta świętych proroków swoich (Auk. 1,70). Ap.
Piotr stwierdził, że Duch Święty przepowiedział przez usta Dawida o Judaszu (Dz.Ap. 1,16), że Bóg
zapowiedział przez usta wszystkich proroków o cierpieniach Chrystusa, Jego chwale i dziełach
eschatologicznych (Dz.Ap. 3,18.21). Wspomina także o potwierdzonym przez dzieła zbawcze
Chrystusa słowie prorockim (2 Piotra 1,19). Ap. Paweł stwierdził, że Bóg zapowiedział ewangelie
przez swoich proroków w Pismach Świętych (Rzym. 1,2), że tajemnica Boża również została przez
Ducha objawiona jego świętym apostołom (Efez. 3,5). Dlatego apostołowie głoszą Ewangelie w sło-
wach, których naucza Duch (1 Kor. 2,13).
W Nowym Testamencie również występuje wyrazny nakaz pisemnego przekazu objawień, jak to
widać choćby w odniesieniu do Apokalipsy (Obj. 1,3.11). Wiele jest także świadectw apostolskich
potwierdzających autorytet Boski Pisma Świętego.
3. OJCOWIE KOŚCIOAA
Wcześni pisarze chrześcijańscy wysoko cenili Biblie, określając Pismo Święte jako pełne Ducha
Świętego , zawierające prawdę daną przez Ducha Świętego , napisane i ułożone przez Ducha
Świętego 5.
Wszystkie przytoczone wyżej wypowiedzi proroków, Chrystusa i apostołów oraz Ojców Kościoła
świadczą o nadprzyrodzonym pochodzeniu Pisma Świętego.
II. ŚWIADECTWO SZCZEGÓLNE
Oprócz biblijnych świadectw ogólnych, wskazujących na fakt Boskiej inspiracji Słowa Bożego i
nadprzyrodzone pochodzenie biblijnej treści, Pismo Święte zawiera dwa szczegółowe świadectwa
dotyczące natchnienia. Są to świadectwa, ap. Pawła i ap. Piotra. Rozpatrzmy je wnikliwie.
1. ŚWIADECTWO AP. PAWAA
Otóż ap. Paweł stwierdził wyraznie, że całe Pismo przez Boga jest natchnione (pasa grafe
theopneustos) i pożyteczne do nauki, do wykrywania błędów, do poprawy, do wychowywania w
sprawiedliwości, aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła przygotowany (2
Tym. 3,16 17). Wypowiedz ta jest bardzo interesująca, wskazuje bowiem: po pierwsze na
bezpośrednie i osobiste zaangażowanie się Boga w powstanie treści Pisma Świętego, po drugie na
powagę wszystkich bez wyjątku jego ksiąg jako Słowa Bożego, a po trzecie na przydatność do
formowania osobowości chrześcijańskiej.
Fraza pasa grafe całe Pismo oznacza Pismo Święte (Kiera grammata) (2 Tym. 3,15) lub
Pisma Swięte (grammatai hagiai) (Rzym. 1,2), a więc przede wszystkim cały Stary Testament, ale
także z uwagi na biblijny autorytet ksiąg nowotestamentalnych (1 Tym. 5,18; 2 Piotra 3,16) cały
Nowy Testament, a więc w konsekwencji całą Biblię.
Interesujące jest zwłaszcza słowo theopneustos (przez Boga natchnione). Słowo to składa się z dwóch
slów greckich: theos Bóg i pneuo (od pneuma duch) tchnąć i oznacza natchniony przez Boga.
Należy je traktować jako przymiotnik czasownikowy o znaczeniu biernym (jako natchniony przez
Boga ), a nie jako czasownik o znaczeniu czynnym (jako tchnący Bogiem ). Na takim bowiem
stanowisku stoją współcześni bibliści chrześcijańscy. Przymiotnik czasownikowy theopneustos
stwierdza H. Murzyński ma w 2 Tym. 3,16 znaczenie bierne: ,,przez Boga natchniony , a nie
,,tchnący Bogiem 6. Wyraz grecki theopneustos jest powszechnie tłumaczony również przez
protestantów biernie a nie czynnie, tj. natchnione przez Boga, a nie tchnące Bogiem 7. Bierne
znaczenie ma zresztą większość przymiotników zakończonych na -los, i to zarówno w grece
klasycznej8, jak i w samym Piśmie Świętym9, a także u Ojców Kościoła greckich i łacińskich 10.
Gramatycznie słowo theopneutos należy wreszcie rozumieć w sensie orzecznikowym, a więc jako
jest natchnione cale Pismo przez Boga jest natchnione na co zresztą wskazuje występujące
dalej w kontekście zdania słowo i (kai) i pożyteczne do nauki a nie w sensie przydawki
przymiotnikowej jako całe Pismo przez Boga natchnione jest pożyteczne , gdyż tylko taki sens jest
gramatycznie poprawny i powszechnie stosowany 11.
Należałoby jeszcze zapytać, w jakim znaczeniu ,,całe Pismo jest przez Boga natchnione ? Czy w
sensie prawdy ideowej, tj. w tym znaczeniu, że wszystko, co zawarte jest w Piśmie Świętym,
reprezentuje ideały Boże. W takim ujęciu Pismo Święte na pewno nie jest natchnione przez Boga,
gdyż jest oczywiste, że w Biblii nie są zawarte jedynie myśli Boże ale także myśli i słowa obce
ideologii Bożej, np. idee ludzi niezbożnych, obcych i wrogich, a nawet demonów (por.1 Mojż. 3,4).
Frazę całe Pismo przez Boga jest natchnione należy rozumieć w znaczeniu zgoła innym, a
mianowicie: po pierwsze w sensie autorsko-strukturalno-kompozycyjnym ponieważ dobór
materiałów, układ treści, zródła i kompozycja itp. są zgodne z wolą autora Bożego, po drugie w
sensie prawdy historycznej, gdyż przedstawione w Biblii fakty odpowiadają rzeczywistości
historycznej, tzn. faktycznie miały miejsce w opisywanych dziejach, po trzecie w sensie,
informacyjno-wychowawczym, bo wszystko, co zawiera Biblia, nawet opisy zdarzeń i słów moralnie i
ideowo ujemnych, ma swój sens pouczający i wychowawczy, po czwarte w sensie
historiozbawczym jako że pokazuje Biblia dzieje wielkiego boju, owego konfliktu wieków, między
światłością i ciemnością oraz dialektykę zbawienia, której rezultatem będzie odnowa wszystkiego, po
piąte w sensie prawdy Bożej, bo prawda) ta zawarta jest, chociaż w rozproszeniu, w całym Piśmie
Świętym.
2. ŚWIADECTWO AP. PIOTRA
Rozpatrzmy teraz szczegółowo świadectwo ap. Piotra, zawarte w drugim jego liście: Przede
wszystkim to wiedzcie, że wszelkie proroctwo Pisma nie podlega dowolnemu wykładowi. Albowiem
proroctwo nie przychodziło nigdy z woli ludzkiej, lecz wypowiadali je ludzie Boży, natchnieni
Duchem Świętym (2 Piotra 1,20.21).
Jakkolwiek w przekładzie wiersza 20 występuje sens interpretatywny ( nie podlega dowolnemu
wykładowi ) to jednak kontekst perykopy (fragmentu) obejmującej w. 16 21, zdaje się wskazywać
raczej na sens genetyczny, dotyczący genezy, czyli powstania słowa prorockiego 12.
Interesująca jest zwłaszcza fraza lecz wypowiadali je ludzie Boży (alla elalesan apo theu anthropoi)
natchnieni Duchem Świętym (hypo pneumatos hagiu feromenoi) (2 Piotra 1,21 II cz.), a dosłownie
lecz wypowiadali je od Boga ludzie niesieni Duchem Świętym 13. Inne przekłady oddają frazę w
następujący sposób: Od Ducha Świętego pędzieni będąc, mówili święci Boży ludzie (BG),
Duchem Świętym uniesieni mówili (ED), święci mężowie Boży mówili tylko pod natchnieniem
Ducha Świętego (SK) lub natchnieni Duchem Świętym (JW, NP).
Określenia te oddają sens greckiego wyrażenia feromenoi (od słowa fero pędzić, nieść, poruszyć,
kierować), przedstawiającego natchnienie jako szczególny wpływ Ducha Świętego oddziałujący na
mężów Bożych, nasuwający na myśl obraz łodzi poruszanej wiatrem (Dz.Ap. 27,15).
Wyrażenie mówili oznacza także zgodnie z duchem języków semickich i z używaniem tego
czasownika w dialekcie koine pisali , co jasno wynika z Dz.Ap. 2,25.31, gdzie słowo mówić
znaczy także pisać 14.
ż 2. POGLDY NA NATCHNIENIE
Zanim przedstawimy teologie natchnienia, czyli theopneustii, tj. teologicznie ujętą istotę natchnienia,
zapoznajmy się z różnymi poglądami na ten temat w układzie może nie tyle chronologicznym, ile
raczej rzeczowym. Poglądy afideistyczne, racjonalistyczno-radykalne, w ogóle odrzucają wszelki nad-
przyrodzony wpływ na pisarzy biblijnych, traktując Biblię jako wyłącznie starożytny pomnik
literatury. Mniej radykalne poglądy racjonalistyczne semiracjonalistyczne uważają z kolei, że
natchnienie jest pewnym porywem poetyckim. Poglądy takie dalekie są od rzeczywistości. Nie są w
stanie wyjaśnić wielu momentów niezwykłych, występujących w treści i dziejach Biblii, i z tego
powodu nie można ich traktować poważnie. Nas interesują poglądy fideistyczne. Tutaj jednak
rozróżnić można trzy tendencje: poglądy przesadne, niedostateczne i umiarkowane.
I. POGLDY PRZESADNE
Poglądy przesadne podkreślają Boską stronę ksiąg świętych, lecz nie doceniają strony ludzkiej.
1. KONSEKWENCJE
Przez takie ujęcie sprawy poglądy przesadne nie mogą wytłumaczyć różnic w zakresie stylu,
słownictwa, kompozycji treści itp. ujawniających się z taką wyrazistością między poszczególnymi
księgami Pisma Świętego, zwłaszcza w tekstach oryginalnych. Uważają, że natchnienie polegało na
mechanicznym wprost dyktowaniu Pisma Świętego przez Boga. Stoją na stanowisku tzw. inspiracji
werbalnej.
2. CZYM NATCHNIENIE NIE BYAO?
Tymczasem natchnienie bynajmniej nie polega na jakimś mechanicznym dyktowaniu przez Ducha
Świętego treści ksiąg, każdego słowa, jak uczył żydowski filozof Filon Aleksandryjski (20 r. przed
Chr. 50 r. po Chr.)15, lub montaniści z II w. po Chr., czy też nawet znaków przystankowych, jak
głosili niektórzy teolodzy doby Odrodzenia16. Skrajnie podkreślając Boską stronę ksiąg świętych,
reprezentanci tych poglądów negują równocześnie stronę ludzką, co jest postawą niedopuszczalną.
II. POGLDY NIEDOSTATECZNE
Poglądy niedostateczne, to te z kolei, które przesadnie podkreślają stronę ludzką Pisma Świętego, lecz
nie doceniają strony Boskiej.
1. OPINIE SKRAJNE
Skrajną postać reprezentowali manichejczycy17, którzy w ogóle odrzucali powagę całej Biblii jako
Słowa Bożego. Mniej skrajne poglądy reprezentowali różni teolodzy chrześcijańscy ograniczający np.
zakres natchnienia. I tak H. Holden, profesor Sorbony w XVII w. zacieśniał natchnienie do treści
ściśle religijnej, uważając, że np. opisy historyczne nie są natchnione l8, A. Rohling i F. Lenormant
ograniczali natchnienie do treści religijno-moralnej (do spraw doktrynalnych)19, a kard. J. B. Franzelin
(1816 1886) do myśli , czyli elementu treściowego (formalnego), a nie wyrazowego
(materialnego)20, zaś kard. J. H. Newman (1884) był zdania, że rzeczy wspomniane mimochodem
(arbiter dicta np. 2 Tym 4,13) nie są natchnione 21.
2. NIEBEZPIECZECSTWA
Poglądy takie są dlatego niedostateczne, że ograniczają udział Boga w tworzeniu ksiąg świętych, a w
konsekwencji rodzą poważne niebezpieczeństwo dowolności interpretacyjnej przez doszukiwanie się
w Piśmie Świętym bliżej nieokreślonych myśli czy treści doktrynalnych , przy równoczesnym
lekceważeniu strony wyrazowej, tak mocno wszak akcentowanej przez Biblię. Chrystus np. zwracał
szczególną uwagę na znaczenie słowa i nauczał: Nie samym chlebem żyć będzie człowiek, ale
wszystkim słowem, które pochodzi z ust Bożych (Mat. 4,4). W swej działalności nauczycielskiej
podkreślał z dużym naciskiem ważność tego, co było napisane (Mat. 4,6.1.10), tzn. właśnie
elementu wyrazowego (materialnego), głosił wszak m.in., że ani jedna jota, ani kreska nie przeminie
z zakonu, aż wszystko to się stanie (Mat. 5,17).
Dlatego jakiekolwiek ograniczanie zakresu natchnienia jest błędne i niewłaściwe. Ci, którzy pragną
wyjaśnić pozorne trudności występujące w Piśmie Świętym przez rozsądzanie swym ograniczonym
umysłem tego, co jest natchnione i tego, co natchnione nie jest, lepiej by uczynili, gdyby zakryli swą
twarz, jak Eliasz, gdy przemówił do niego głos cichy i łagodny 22. Zresztą przeciwko poglądom kard.
Franzelina i innych wystąpił zdecydowanie papież Leon XIII oraz najpoważniejsi teolodzy katoliccy 23
i jak stwierdza E .Dąbrowski potraktowali oni za fałsz psychologiczny wiwisekcję jakiej
dokonał Franzelin 24.
3. WSPÓACZESNE ZAGROŻENIA
Szczególnym rodzajem poglądów niedostatecznych jest również ograniczanie natchnienia wyłącznie
do natchnienia autorskiego, z pominięciem całego procesu kształtowania się Biblii oraz działań
Bożych w historii i Kościele 25. Niebezpieczne wydają się także wszelkie tendencje zmierzające do
różnicowania stopnia natchnienia biblijnego26 oraz ograniczenia nieomylności Pisma Świętego do tzw.
prawd zbawczych .
III. POGLDY UMIARKOWANE
Są to poglądy, które stoją na stanowisku dynamicznej współpracy między Bogiem a człowiekiem,
podkreślając zarówno element Boży, jak i ludzki Pisma Świętego. Poglądy takie przewijają się od
czasów apostolskich i trwają do czasów nam współczesnych.
1. STAROŻYTNOŚĆ I ŚREDNIOWIECZE
Z okresu Ojców Kościoła należy wspomnieć poglądy Orygenesa, Chryzostoma i Augustyna. Orygenes
zajął się wpływem Ducha Świętego na pisarzy biblijnych, polegającym na ich oświeceniu, które jak
twierdził wzmaga jasność i bystrość umysłu, wzmacnia pamięć i wolę, skłania do pisania. Jan
Chryzostom mówił o oświeceniu umysłu pisarzy, a św. Augustyn rozwijał naukę o wizjach proroczych
zmysłowych (np. Mojżesz na pustyni), duchowych (sen faraona o siedmiu krowach) i umysłowych
(np. Józef poznaje znaczenie snu) 28.
W okresie scholastyki kwestią natchnienia zajmował się m.in. św. Tomasz z Akwinu, który poświęcił
szczególną uwagę istocie proroctwa, uważając proroka jako świadome narzędzie Boże, zaś
natchnienie jako nadprzyrodzone światło Boże, dzięki któremu hagiograf (pisarz biblijny), będąc
świadomym narzędziem w ręku Boga, przekazuje na piśmie w sposób pewny i wolny od błędu prawdy
objawione czy poznane w sposób naturalny 29.
2. CZASY NOWOŻYTNE
Z czasów nowożytnych należy wspomnieć kilku teologów. I tak M. J. Lagrange (zm.1938) zwrócił
uwagę na dwie przyczyny powstania Biblii, tj. Boską i ludzką, każdą na swoim poziomie. Uważał, że
charyzmat natchnienia objawił się w potrójnym działaniu Boga, na intelekt pisarza, jego wolę i władze
wykonawcze. Jest to pogląd bardzo interesujący30, spotykający się z przyjęciem wśród różnych
biblistów chrześcijańskich. K. Rachner jest zdania, że natchnienie to działanie Boże, umożliwiające
człowiekowi twórczość religijną zgodnie z jego psychiką, wykształceniem i historycznymi
uwarunkowaniami, oraz czuwanie przed zepsuciem31. Jest to pogląd również bardzo interesujący. N.
Lohfink uważa, że natchnienie obejmuje nie tylko pisarza, ale także kompilarza i redaktora,
a nawet twórców kanonu, przez co Biblia staje się księgą Kościoła32. I ten pogląd należy ocenić jako
interesujący.
ż 3. POGLDY E. G. WHITE
Na szczególną uwagę zasługują poglądy E. G. White na temat biblijnego natchnienia. Poglądy te są
mało znane w kołach biblistycznych, a tymczasem reprezentują nie tylko aspekt umiarkowania, ale
także obiektywizmu i dialetycznego realizmu. Odpowiadają one naszym czasom i nowoczesnym
trendom biblistycznym w zakresie natchnienia.
I. POGLDY ZAWARTE W WIELKIM BOJU
Poglądy E. G. White na temat natchnienia występują przede wszystkim w przedmowie do tej
interesującej książki, pochodzącej spod pióra autorki. Niektóre z nich szokują wprost swą śmiałością i
głębią, a zarazem urzekają swą prostotą.
1. BIBLIA DZIEAEM BOGA I CZAOWIEKA
Biblia wskazuje na Boga jako na swego autora, ale została napisana przez ludzi. Poszczególne jej
księgi prezentują indywidualne cechy stylu i osobowości różnych pisarzy biblijnego kanonu. Całe
Pismo przez Boga jest natchnione... (2 Tym. 3,16), a jednak wyrażono je za pomocą słów ludzkich.
To Nieskończony Bóg za sprawą Ducha Świętego oświecał serca i umysły swoich sług. To On dawał
im sny i widzenia, przemawiał za pośrednictwem symboli i przenośni. Ci zaś, którym Prawda została
w ten sposób objawiona, ubrali myśl Bożą w szatę ludzkiego języka (1,1)33.
2. BOGACTWO STYLÓW I TREŚCI
Zapisywane w różnych stuleciach przez ludzi różniących się między sobą stanowiskiem społecznym,
zajęciem, talentami i życiem duchowym, księgi biblijne prezentują bogactwo stylów i poruszanych
treści. Różni autorzy stosowali różne formy ekspresji. Często ta sama prawda została przedstawiona
przez jednego pisarza w sposób bardziej wyrazisty niż przez pozostałych. Niektórzy z nich
przedstawiali dany temat w różnych aspektach i relacjach (...) Prawda, prezentowana przez rozmaitych
ludzi, ukazana jest w różnych swych aspektach. Jeden autor, będący pod silnym wrażeniem jakiegoś
szczególnego problemu w danym zagadnieniu, porusza tylko te sprawy, które współgrają z jego
doświadczeniem, przeżyciami czy osobistą oceną. Inny zwraca uwagę na odmienny aspekt tego
samego tematu. W ten sposób każdy z nich, pod przewodnictwem Ducha Świętego, przedstawia to, co
najsilniej poruszyło jego umysł: szczególny aspekt Prawdy, w pełni jednak zharmonizowany z
całością. Objawione prawdy łączą się więc ze sobą i kształtują w doskonałą całość, mogącą zaspokoić
potrzeby poszczególnych ludzi żyjących w różnych okolicznościach i przeżywających różne
doświadczenia życiowe (1,2)34.
3. WPAYW BOGA NA PISARZA
Bóg chciał przekazać swe Prawdy światu za pomocą ludzi i dlatego sam, za sprawą Ducha Świętego,
wybrał jednostki zdolne do wykonania tej pracy i umożliwił im ją. To On kierował umysłami ludzi
przy wyborze tego, co mają mówić i pisać. W ten sposób skarb zbawienia został powierzony ziemskim
mieszkańcom, mimo że pochodził z nieba. Świadectwo zostało przekazane za pomocą niedoskonałych
wyrażeń ludzkiego języka; mimo to jest ono świadectwem Boga. Posłuszne i wierzące dziecię Boże
dostrzeże w nim chwałę Bożej mocy oraz pełnię łaski i prawdy (1,3)35.
II. POGLDY ZGRUPOWANE W WYBRANYCH ŚWIADECTWACH
Zawarte tam poglądy pochodzą z różnych dzieł E. G. White. Ich bliższa analiza ukazuje niezwykłą
szerokość myśli autorki, z realistycznym zakresem oceny ludzkich możliwości języka i wyrazu wobec
niepojętych wielkości myśli i idei Bożych.
1. BIBLIA SAOWEM NATCHNIONYM
Bóg powierzył przygotowanie swego przez Siebie natchnionego Słowa niedoskonałemu (finite)
człowiekowi. To Słowo, zawarte w księgach Starego i Nowego Testamentu, jest przewodnikiem dla
mieszkańców upadłego świata, powierzonym im, aby poprzez studiowanie go i posłuszeństwo wobec
jego wskazań, ani jeden człowiek nie utracił drogi do nieba. (...) Traktuję Biblię tak, jak jest w istocie,
jako natchnione Słowo. Wierzę jego wypowiedziom zawartym w całej Biblii. Powstali ludzie, którzy
myślą, że znajdą coś, celem krytykowania Słowa Bożego. Przedkładają je przed innymi jako dowód
wyższej wiedzy (...). Bracia, niechaj żaden umysł ani ręka nie włączają się w krytykę Biblii. Jest to
dzieło szatana, który chciałby, aby ktokolwiek z was to czynił, ale nie jest to dzieło zlecone Wam
przez Boga (...). Bracia, przylgnijcie do Biblii, gdy ją czytacie, i zaprzestańcie krytyki co do jej
ważności i bądzcie posłuszni Słowu, a wówczas nikt z was nie zginie 36.
2. POZORNE SPRZECZNOŚCI
Pisarze Biblii musieli wyrażać swe idee w ludzkim języku. Było ono pisane przez istoty ludzkie.
Ludzie ci byli jednak natchnieni przez Ducha Świętego (...) Treści biblijne podawane były ludziom nie
w postaci nieprzerwanego łańcucha wypowiedzi, lecz poszczególnymi porcjami w następujących po
sobie pokoleniach tak, jak Bóg w swej opatrzności widział nadarzające się sposobności i potrzeby do
wywarcia wpływu na człowieka w odpowiednich czasach i miejscach. Ludzie pisali wówczas, gdy
zostali poruszeni przez Ducha Świętego (...) Nie zawsze jest doskonały porządek lub widoczna
jedność w Piśmie Świętym. Cuda Chrystusa nie zostały podane w ścisłej kolejności, lecz tak, jak
zachodziły okoliczności uzasadniające potrzebę objawienia mocy Jezusowej. Prawdy Biblii są jak
ukryte perły. Muszą one być odszukiwane z bolesnym często wysiłkiem 37.
3. NATCHNIENIE BIBLIJNE
Biblia nie została nam podana w wielkim ponadludzkim języku. Jezus, aby móc cokolwiek osiągnąć
tam, gdzie się znajdował, musiał przybrać człowieczeństwo. Biblia musiała być przekazana w języku
ludzkim. Wszystko, co ludzkie, nie jest doskonałe. Różne znaczenia oddane są tym samym słowem.
Nie ma odrębnego słowa dla każdej określonej idei. Biblia została dana dla celów praktycznych (...)
Biblia została napisana przez ludzi natchnionych, lecz nie jest to Boży sposób myśli i wyrazu. Jest to
natomiast sposób ludzki. Bóg jako pisarz nie jest tutaj obecny. Ludzie często posługiwali się takim
środkiem wyrazu, który nie jest Boskim. Lecz Bóg nie zawarł się w słowach, regułach logiki i retoryki
jako środka oceny Biblii. Pisarze Biblijni byli Boskimi pisarzami, a nie Jego piórem. Spójrzcie na
różnych pisarzy. Nie słowa jednak Biblii są natchnione, lecz ludzie byli natchnieni. Inspiracja nie dzia-
łała wyłącznie na ludzkie słowa lub ich środki wyrazu, lecz na samego człowieka, który znajdując się
pod wpływem Ducha Świętego przeniknięty został myślami Bożymi. Słowa natomiast noszą na sobie
znamię indywidualności umysłu. Boski umysł jest nieograniczony. Jego umysł i wola zostały złączone
z ludzkim umysłem i wolą. W ten sposób wypowiedzi człowieka stały się słowem Bożym 38.
4. JEDNOŚĆ W RÓŻNORODNOŚCI
Pan podał swoje Słowo w taki właśnie sposób, w jaki chciał, aby zostało przekazane. Podał je za
pośrednictwem różnych pisarzy, w których każdy posiadał własną indywidualność, choć podążali tym
samym traktem historii. Ich świadectwa zebrane zostały w jedną księgę i są jak świadectwa
społecznych zebrań. Nie przedstawiają spraw w tym samym stylu. Każdy posiada własne
doświadczenia, a różnorodność ta poszerza i pogłębia wiedzę, która ma wychodzić na spotkanie
potrzeb poszczególnych umysłowości. Myśli wyrażone tam nie posiadają znamienia uniformizmu, jak
gdyby wrzucone w jeden żelazny odlew, wydawały ten sam monotonny dzwięk. W takim
uniformizmie zatraconaby była łaska i szczególne piękno (...) Stwórca wszystkich idei może wywrzeć
wpływ na różne umysły przez te same myśli, ale każdy umysł może wyrazić je w odrębny sposób, a
jednak bez sprzeczności. Fakt istnienia różnic nie powinien niepokoić lub dezorientować nas. Rzadko
się zdarza, aby dwie osoby widziały lub wyrażały prawdę w ten sam sposób. Każdy koncentruje
uwagę na szczególnych punktach, które odpowiadają jego strukturze i wychowaniu. Światło słoneczne
pada na różne obiekty, nadając im odmienny odcień. Przez natchnienie swym Duchem przekazał Pan
apostołom prawdę, która została wyrażona stosownie do rozwoju ich umysłów pod wpływem Ducha
Świętego. Lecz umysł nie został skrępowany, jakby wtłoczony w określoną formę 39.
5. W NIEDOSKONAAYCH FORMACH MOWY LUDZKIEJ
Bóg przemawia do istot ludzkich w niedoskonałej mowie, a to w tym celu, aby istoty ziemskie
pomimo swych spaczonych pojęć, ograniczonych i ziemskich możliwości zrozumienia, były w stanie
pojąć Jego słowa. W tym okazało się Boskie zniżenie się. On spotyka upadłe istoty ludzkie tam, gdzie
się one znajdują. Biblia, doskonała w swej prostocie, nie odpowiada wielkim ideom Boga, ponieważ
nieskończone idee nie mogą być w sposób doskonały objęte skończonymi elementami myśli. Zamiast
wyolbrzymionych wyrażeń Biblii, jak wielu przypuszcza, następuje załamanie się owych mocnych
wyrażeń przed wielkością i dostojeństwem myśli, chociaż pisarze starali się posługiwać się najbardziej
wyrazistym językiem, za pośrednictwem którego pragnęli przekazać prawdy wyższego rzędu.
Grzeszne istoty są jedynie w stanie znieść odcień jasności niebieskiej chwały 40.
III. POGLDY ZAWARTE W INNYCH PISMACH41
Bogactwo opinii, dotyczących Biblii, występujące w pismach E. G. White, jest olbrzymie. Wszystkie
one podnoszą Pismo Święte i wskazują na jego zasadnicze i jedyne w swoim rodzaju znaczenie
zbawcze.
1. AUTORYTET BIBLII42
Biblia jest głosem przemawiającym do nas tak, jakbyśmy naszymi uszami słyszeli ten głos (6 T
393). Pismo Święte powinno zostać przyjęte jako autorytatywne, nieomylne objawienie woli Boga
(WB 12).
Biblia jest jedyną regułą wiary i zasad (FCE 126). W naszych czasach widoczne jest odejście od
nauk i przykazań Pisma Świętego istnieje więc potrzeba powrotu do najważniejszej protestanckiej
zasady Biblia i tylko Biblia jako reguła wiary i obowiązku (WB 156).
Duch Święty nie był ani nie będzie dany po to, aby podważać Biblię. Pismo Święte wyraznie
stwierdza, że Słowo Boże jest tym wzorem, według którego sprawdzać należy wszystkie nauki i
doświadczenia (WB 13).
Polecam ci, drogi czytelniku, Słowo Boże jako regułę; wiary i życia. Przez to Słowo będziemy
sądzeni. W tym Słowie Bóg obiecał dawać widzenia w ostatnich dniach nie po to, aby podać jakąś
nową regułę wiary, ale dla pocieszenia swego ludu i naprawienia tych, którzy odstąpili od prawdy
biblijnej (EW 78).
2. KSIGA NATCHNIONA
Przytoczone wyżej wypowiedzi, jak również myśli dotyczące zasad hermeneutyki biblijnej, wskazują
niedwuznacznie na nadprzyrodzony charakter Pisma Świętego jako księgi natchnionej przez Boga,
lecz pisanej przez ludzi, ludzkim językiem i dla ludzi.
ż 4. ISTOTA NATCHNIENIA
Dokonajmy obecnie teologicznej syntezy naszych rozważań na temat natchnienia. Przytoczony
materiał dostarczył sporej ilości cennych informacji na temat istoty Biblii. Teraz należy je
uporządkować i usystematyzować.
I. DZIAAANIE BOŻE
W myśl założeń teologiczno-skrypturystycznych natchnienie przedstawia się z jednej strony jako
nadprzyrodzony dar charyzmatyczny, a z drugiej strony jako wpływ Boży na autora, pisarza czy
kompilatora.
1. CHARYZMAT
Przede wszystkim natchnienie jest to niezwykły charyzmat. Natchnienie to jest wyjątkowym
charyzmatem pisze H. Muszyński a więc darem niezasłużonym udzielonym dla dobra całej
zbawczej wspólnoty Ludu Bożego. Dar ten otrzymał Lud Boży wraz z objawieniem. Był on oznaką
wyjątkowej miłości i troski Boga, aby to objawienie w sposób wierny przechować i wreszcie utrwalić
na piśmie. Na równi z objawiającym słowem Boga charyzmat natchnienia nie jest ani przedmiotem ani
właściwością człowieka, a darem ściśle nadprzyrodzonym, na który nie można niczym zasłużyć. W
sposób ogólny natchnienie biblijne można więc opisać jako nadprzyrodzone, charyzmatyczne
działanie Boga obejmujące cały proces powstania, rozwoju i napisania ksiąg świętych. W odniesieniu
do ludzi uczestniczących w procesie powstania tychże ksiąg wyraża się ono w szczególniejszym
rodzaju nadprzyrodzonej i wewnętrznej pomocy użyczanej im zarówno w tworzeniu, przekazywaniu
jak i spisywaniu tychże ksiąg, owocem którego jest przekazanie pełnej zbawczej prawdy zamierzonej
przez Boga w sposób pewny, wiernie i bez błędu (Ko 11)43.
2. WPAYW BOŻY
Natchnienie jest także niezwykłym wpływem Bożym na człowieka. Jest to wpływ zarówno
umożliwiający pisarzowi biblijnemu twórczość religijną, zgodnie z jego psychiką, wykształceniem i
uwarunkowaniami historycznymi, jak i chroniący go przed błędem. W szczególności jest to wpływ
potrójny na umysł pisarza, jego wole i władze wykonawcze zarówno psychiczne (pamięć,
wyobraznia),jak i fizjologiczne (system wymowy, mowa, pisanie)44. Obejmuje wszystkie władze
piszącego autora, redaktora czy kompilatora, podnosząc je tym samym do porządku
nadprzyrodzonego.
3. ANALIZA SZCZEGÓAOWA
Na czym polegał wpływ Boży na umysł, wolę i władze wykonawcze? Przeanalizujmy to zagadnienie
wnikliwiej.
Po pierwsze wpływ na umysł. Analizując zagadnienie bliżej należy stwierdzić, że wpływ Ducha
Świętego na umysł (intelekt) natchnionego pisarza polega przede wszystkim na oświeceniu
(iluminacji) tego umysłu i zapewnieniu mu prawidłowości w ocenie pojęć, jak również w należytym
ich kojarzeniu. Jest darem, czyli charyzmatem właściwego poznania i zrozumienia osób, rzeczy i
zdarzeń45. E. G. White pisze, że Nieskończony udzielał światła umysłom i sercom swoich sług 46.
Niektórzy bibliści odróżniają natchnienie od objawienia, ale wydaje się, że takie rozróżnianie jest
bezprzedmiotowe, gdyż samo natchnienie jest przecież w swej istocie objawieniem i środkiem jego
przekazu. Raczej należałoby dokonać rozróżnienia między natchnieniem biblijnym a objawieniem
prorockim jako dwoma sposobami przekazywania przez Boga swego objawienia. W przypadku
natchnienia mamy do czynienia z oświeceniem umysłu, czyli nadprzyrodzonym w toku procesu
myślowego zrozumieniem i przekazaniem określonych treści, a w przypadku objawienia
prorockiego z ich nadprzyrodzonym (gotowym już) poglądem, przyjęciem i przekazem.
Pisarz natchniony korzystał ze wszystkich dostępnych mu zródeł informacji, przyrodzonych i
nadprzyrodzonych, z każdego tworzywa myśli ludzkiej, ze wszelkich przekazów ustnych,
dokumentów, pieśni, przysłów itp., oraz wszelkich literackich sposobów przekazu, takich jak proza,
poezja, przenośnia47. E. G. White pisze: Bóg przez swego Ducha obdarzył umysły natchnionych
pisarzy światłem i zrozumieniem. Prowadził ich do pisanych i niepisanych zródeł prawdy, a przez
nadnaturalne objawienia zapoznawał z wydarzeniami przyszłości, których w inny sposób nie byli w
stanie poznać 48. On to za sprawą Ducha Świętego wybrał jednostki zdolne do wykonywania tej
pracy i umożliwił ją 49. Bóg posługiwał się różnymi środkami objawienia, wielokrotnie i wieloma
sposobami (Hebr. 1,1). Jednym dawał sny i widzenia, innym zrozumienie, czyli wniknięcie w
tajemnice Boże, a jeszcze innych strzegł podczas spisywania wydarzeń historycznych. Osobowość
ludzka nie została wyłączona lub ograniczona, lecz podniesiona i wzmocniona 50. W księdze Hioba
czytamy, że właśnie natchnienie Wszechmogącego daje rozum (32,8 BG).
Jaki był wpływ Ducha Świętego na wolę? Wpływ Boga na hagiografa obejmował nie tylko umysł, ale
także wolę. Polegał na pobudzeniu pisarza do napisania księgi, czyli wpływał na jego proces
motywacyjny i decyzyjny, prowadzący do uzewnętrznienia powstałej w jego umyśle treści oraz
utrwalenia jej na piśmie. Wpływ ten nie był bynajmniej przymusem 51, często jednak zbiegał się z
innymi zewnętrznymi i naturalnymi oddziaływaniami i okolicznościami powstania dzieła.
Wpływ Boży obejmował wreszcie władze wykonawcze pisarza, tj. odgrywał swą rolę w sposobie
ujmowania myśli w słowa i wyrażenia ich pismem. Bóg kierował umysłem pisze E. G. White w
wyborze tego, co ma być mówione i pisane 52.
Wpływ Boży na umysł, wolę i władze wykonawcze nie ograniczał się jedynie do samych autorów
(hagiografów), lecz rozciągał się na wszystkich, którzy w sposób twórczy współdziałali w poznaniu,
przekazywaniu i utrwalaniu prawdy 58.
II. WSPÓAPRACA BOGA I CZAOWIEKA
W przekazywaniu ludzkości swej woli Bóg posługiwał się ludzmi. Nie były to jednak narzędzia
martwe, bezwolne, ale żyjący i myślący ludzie. Reprezentowali oni odrębne osobowości i
indywidualności, różny stopień odczucia i percepcji, odrębny zakres pojęć i środków wyrazu,
niejednakowy zasób słownictwa i niejednakowy styl. Pisarze natchnieni mówili i pisali według
indywidualności i własnego charakteru co jest widoczne w różnorodności stylu, pisma lecz w
sposób wolny od błędów 54.
1. RÓŻNE OSOBOWOŚCI
E. G. White pisze: Zapisywane w różnych stuleciach przez ludzi różniących się między sobą
stanowiskiem społecznym, zajęciami, talentami i życiem duchowym, księgi biblijne reprezentują
bogactwo stylów i poruszanych treści. Różni autorzy stosowali różne formy ekspresji. Często ta sama
prawda została przedstawiona przez jednego pisarza w sposób bardziej wyrazisty niż przez
pozostałych. Niektórzy z nich przedstawiali dany temat w odmiennych aspektach i relacjach. Czytel-
nikowi powierzchownemu może się to jawić jako zbiór sprzeczności. Jednakże czytelnik dbały,
odnoszący się z szacunkiem do Pisma Świętego i sięgający głębiej w zapisane słowo, dostrzeże
przenikającą wszystko harmonię 55.
2. WSPÓAPRACA TEANDRYCZNA56
Współpraca Boga z człowiekiem współpraca teandryczna lub Bożo-ludzka była zatem
szczególnego rodzaju. Takie ujęcie natchnienia odpowiada współczesnej nauce o autorstwie Bożym
Biblii i równocześnie tłumaczy w stopniu zadowalającym różnice stylu i wyrażeń poszczególnych
ksiąg świętych 57. Bóg, nie korzystając ze swoich, niepojętych w swej istocie możliwości i treści oraz
środków wyrazu, uzewnętrznił się w celach komunikatywnych na miarę ludzką za pomocą
ludzkich pojęć i słów oraz ludzkiego języka. Złączenie słowa Bożego i ludzkiego w jednym i tym
samym słowie biblijnym jest tajemnicą analogiczną do tajemnicy zjednoczenia dwóch natur: Bożej i
ludzkiej w jednej Słowa Wcielonego 58.
Reasumując należy powiedzieć, że natchnienie jest to działanie Boże, pewien rodzaj łaski (charyzmat),
obejmujące cały proces tworzenia Biblii, wszystkich jej twórców, a więc autorów, pisarzy i
kompilatorów, a szczególnie spływające na autora-pisarza, czyli hagiografa, i ogarniające całą jego
istotę, oświecające i prowadzące go, towarzyszące jego pracy myślowej od pierwszego impulsu
poprzez myśl przewodnią aż do wyrażenia myśli słowami i pismem, nie naruszające jednocześnie
ludzkiej indywidualności pisarza, przeciwnie, korzystające z niej w całej pełni jej optymalnych
możliwości, różnorodności i piękna 59.
ż 5. SKUTKI NATCHNIENIA
Skoro dokonaliśmy analizy istoty natchnienia, trzeba odpowiedzieć jeszcze na pytanie, jakie są skutki
natchnienia. Jest to zagadnienie bardzo ważne tak w aspekcie teoretycznym, teologicznym, jak i
praktycznym.
I. BIBLIA JEST SAOWEM BOŻYM
Pierwszym i zasadniczym skutkiem natchnienia jest to, że Pismo Święte w całości i poszczególnych
częściach, a nawet słowach, przedstawia się nie tylko jako słowo ludzkie, lecz przede wszystkim jako
Słowo Boże.
1. SAOWO LUDZKIE STAAO SI SAOWEM BOŻYM
Chociaż na treść Pisma Świętego nie składają się wyłącznie mowy Boże , tzn. bezpośrednie
wypowiedzi Boga Ojca lub Chrystusa, przekazane pisarzowi w wizji lub audycji proroczej, albo też w
natchnieniu biblijnym, ale także wypowiedzi samych pisarzy, a nawet słowa i opinie osób innych, np.
mędrców, królów pogańskich, czy wręcz demonów itp., to jednak przez fakt natchnienia cała treść
Biblii jest strukturalnym tworem Boga jako głównego Autora i tym samym Słowem Bożym, Księgą
Bożą.
2. KSIGA BOGA I CZAOWIEKA
Należy raz jeszcze podkreślić, że nie wszystkie zdarzenia, opinie i wypowiedzi, zawarte w Piśmie
Świętym, reprezentują ideały Boże (np. w Biblii występują m.in. opisy moralnie negatywne, także
słowa i opinie pogańskie, a nawet samego szatana), ale to nie oznacza bynajmniej, że tego rodzaju
kompozycja nie przedstawia żadnego znaczenia. Ap. Paweł stwierdza, że wszystko, cokolwiek
niegdyś zostało napisane, dla naszego pouczenia napisane jest... (Rzym. 15,4 ED).
Wszystko, co występuje w Piśmie Świętym, nawet opisy zdarzeń moralnie ujemnych czy opinie
teologiczne błędne, ma swoje znaczenie nie tylko historyczne, ale także informacyjne i wychowawcze,
a także zbawcze, gdyż przewodnią myślą Biblii jest Objawienie się Boga oraz ukazanie na tle
obiektywnej rzeczywistości dziejów świata i człowieka oraz zmagań dobra i zła prawdy Bożej i
drogi wiodącej do zbawienia.
II. BIBLIA JEST PRAWD
Drugim skutkiem natchnienia jest prawdziwość lub bezbłędność Biblii. Jest to wniosek wypływający z
istoty natchnienia.
1. WYPOWIEDy BIBLISTY
Ks. Cz. Jakubiec, znany i wielokrotnie cytowany przez nas, znakomity zresztą biblista katolicki,
stwierdza: Księgi św., choć tak bardzo ludzkie w sposobie ujmowania myśli Bożych, mają jeden
ważny przywilej: są wolne od jakiegokolwiek błędu. Jest to prosty wniosek wypływający z samej
istoty natchnienia. Jeżeli bowiem autorzy natchnieni formowali sądy (myśli, zdania) pod wpływem
Boga i jeżeli pod tym wpływem ujmowali te sądy w słowa pisząc księgi, jakikolwiek błąd w takiej
księdze jest nie do pomyślenia 60. Prawdę tę potwierdza Chrystus mówiąc: Pismo mylić się nie
może (Jan 10,35 ED).
2. TREŚCI RELIGIJNE, HISTORYCZNE I PRZYRODNICZE
Bezbłędność Pisma Świętego obejmuje jak wskazuje cytowany biblista nie tylko treść religijną
czy moralną, ale również w zakresie informacji z jakiejkolwiek dziedziny, np. przyrody czy historii,
mimo że autorzy natchnieni żyli w bardzo odległych czasach 61.
Dlatego właśnie Pismo Święte jest niegasnącą pochodnią prawdy Bożej. Psalmista pisze: Słowa
Pańskie są czyste, jako srebro wypławione w piecu glinianym, siedemkroć przelewane (...) Tarczą jest
wszystkim, którzy w nim ufają (Ps. 12,7 BG; 18,31)62. Zgodnie z nauką Chrystusa Słowo Boże jest
prawdą (Jan 17,17).
ż 6. DOWODY NATCHNIENIA
Czym różnią się księgi natchnione od nienatchnionych, w jaki sposób poznać księgi natchnione, jakie
są dowody natchnienia? Pragniemy pokrótce odpowiedzieć na te ważne pytania. Dowody natchnienia
biblijnego dzielimy na dowody wewnętrzne oraz dowody zewnętrzne ogólne i szczególne.
I. DOWODY WEWNTRZNE
Dowody wewnętrzne są dowodami zwanymi także dowodami biblijnymi. Stanowią je biblijne
wypowiedzi Chrystusa i apostołów.
1. WYPOWIEDZI
Niedwuznacznie wskazują one na Boskie pochodzenie ksiąg świętych. Treść ich bowiem jest dana
przez Ducha Świętego (Mar. 12,36 ED; Dz. Ap. 1,16; 3,18), pochodzi od Pana (Mat. 1,22 BG),
jest natchniona (2 Tym. 3,16), stanowi objawienie (Rzym. 16,25.26 BT; Efez. 3,9) i Słowo
Boże (1 Piotr 1,25 BG).
2. WARTOŚĆ TYCH WYPOWIEDZI
Wypowiedzi Chrystusa i apostołów mają znaczenie zasadnicze, ponieważ są wypowiedziami
najwyższych autorytetów religijnych w chrześcijaństwie.
II. DOWODY ZEWNTRZNE OGÓLNE
Dowody zewnętrzne ogólne nazywane są również dowodami rozumowymi. Należą do nich
następujące dowody:
1. AUTORYTATYWNA MOWA PISMA ŚWITEGO
Biblia przemawia z niespotykanym w historii ludzkiej mowy autorytetem. Jest tak dlatego, ponieważ
słowami Pisma Świętego mówi Pan (Izaj. 48,17 BG).
2. BEZSTRONNOŚĆ I OBIEKTYWIZM PISMA ŚWITEGO
Są one niepojęte w wymiarach ludzkiej rzeczywistości. Biblia opisuje dobro i zło z jednakową siłą
wyrazu, nie ukrywając niczego, co ludzkie i grzeszne, nawet jeśli chodziło o najwybitniejszych
czcicieli Boga. Tak bezgranicznej rzetelności nie można zrozumieć, nie przyjąwszy w treści Pisma
Świętego elementu Boskiego.
3. MOC SAOWA BOŻEGO
Biblia jest w stanie dokonać niezwykłej przemiany charakteru, spowodować niezrozumiałą często w
kategoriach psychologicznych odnowę ducha. Żadna książka świata nie stała się zródłem tylu
nawróceń i duchowych odrodzeń, co Biblia. Ap. Paweł pisze: nie wstydzę się ewangelii
Chrystusowej, jest ona bowiem mocą Bożą ku zbawieniu każdego, kto wierzy (Rzym. 1,16).
4. JEDNOŚĆ WŚRÓD RÓŻNORODNOŚCI
Jednolitość treści wśród wielości autorów i okoliczności powstania Biblii jest niepojęta w swej istocie
przy zbiorowym autorstwie i wielowiekowym okresie powstawania dzielą. Jednolita myśl przewodnia,
przewijająca się od Genesis do Apokalipsy, wskazuje na jednego głównego i ponadczasowego autora,
którym w tym wypadku, przy uwzględnieniu aż szesnastu wieków tworzenia się Biblii, mógł być
wyłącznie Bóg.
5. NIESKAŻONOŚĆ TREŚCI
Mimo znacznego upływu czasu, nieskażoność ta została wykazana ponad wszelką wątpliwość przez
prace badawcze nad tekstem. Świadczy to o obecności nieprzemijającego pierwiastka Boskiego w
treści i historii Słowa Bożego, co jest także dowodem Bożej opatrzności w dziejach Pisma Świętego.
6. PRAWDOMÓWNOŚĆ BIBLII
Prawdomówność Biblii potwierdzona została okryciami archeologicznymi i przebogatym materiałem
historycznym.
III. DOWÓD ZEWNTRZNY SZCZEGÓLNY
Ostatnim i najpotężniejszym dowodem Boskości Pisma Świętego jest proroctwo.
1. SAOWO PROROCZE
Pismo Święte jest księgą proroczą o treści w przeważającej mierze profetycznej. Zawarte w nim
starotestamentalne proroctwa mesjanistyczne wypełniły się jak najdokładniej w życiu i działalności
Chrystusa. Inna grupa proroctw, tzw. historycznych, znalazła urzeczywistnienie w dziejach takich
narodów, jak np. Babilon, Asyria, Egipt, Grecja, Rzym i wielu innych, oraz takich miast, jak Tyr,
Sydon, Niniwa, Samaria itd., z kolei proroctwa eschatologiczne wypełniają się w naszych czasach i
będą wypełniać w przyszłości aż do końca czasów.
2. ISTOTA PROROCTWA
Proroctwo nie leży w sferze przyrodzonych władz człowieka, jest zjawiskiem nadprzyrodzonym. Nikt
nie jest w stanie przewidzieć wydarzeń przyszłych, zwłaszcza w dziedzinie stosunków
międzyludzkich, nie pozbawionych wszak elementu autonomii i wolnej woli. Dlatego wypełnione
proroctwo jest z jednej strony dowodem prawdziwości proroczego słowa, a z drugiej jego charakteru
nadprzyrodzonego, czyli pochodzenia od Boga, Istoty wszechwiedzącej, znającej rzeczy ostateczne od
początku i z dawna to, co się jeszcze nie stało (Izaj. 46,10 BG).
Przytoczone dowody, zwłaszcza gdy bierze się je razem potwierdzają tezę, że Pismo Święte jest
Księgą Bożą oraz wzmacniają do niej zaufanie i przekonują o jej natchnieniu i prawdzie. Któraż
księga świata może jej dorównać?
PRZYPISY:
1
Por. Bo niewidzialna jest istota, to jest wiekuista jego moc i bóstwo, mogą być od stworzenia świata oglądane w dziełach i
poznane umysłem, tak iż nie mają nic na swoją obronę (Rzym. 1, 20).
2
H. Muszyński, Słowo natchnione, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków 1983, s. 3
3
Por. tamże, s. 6..
4
Por. tamże, s. 7.
5
Por. Cz. Jakubiec, Wstęp ogólny do Pisma Świętego, s. 16 19.
6
H. Muszyński, dz.cyt., s. 19.
7
WOPŚ, s. 127.
8
Słowo theopneustos występuje w znaczeniu biernym u Plutarcha na oznaczenie snów natchnionych przez Boga (oneirata
theopneustoi) (Moralis 904), u Pseudo-Fokilidesa na oznaczenie ,,mądrości natchnionej przez Boga (theopneustos sofia) , a
w księgach sybilijskich na oznaczenie ludzi obdarzonych przez bóstwo życiem (theupneustoi) por. WOPS, s. 127; H.
Muszyński, dz.cyt., s. 27.
9
Por. Pouczeni przez Boga (1 Tes. 4,9), theipeptos posiany przez Boga, theodotos dany przez Boga, theognostes
poznany przez Boga, theoekleclos powołany przez Boga por. H. Muszyński, dz.cyt., s. 19.
10
Por. H. Muszyński, dz.cyt., s. 19.
11
Por. tamże, s. 19.
12
w tekście greckim występują słowa: idias epilyseos ou ginetai (nie podlega dowolnemu wykładowi). Słowo idias (gen.
sing. od idios własny) może znaczyć także osobisty, osobliwy, odrębny. Słowo epilyseos (gen. sing. od epilysis wykład)
może także znaczyć, oprócz interpretacji i wyjaśnienia, również wyzwolenie, ujawnienie,
rozwiązanie. Słowo ou znaczy nie, a słowo ginetai (3 osób. sing. pres. ind. od ginomai) stać się, tworzyć, powstać, mieć
miejsce. Jest zatem możliwy inny przekład: przede wszystkim to wiedzcie, że wszelkie proroctwo Pisma nie jest wynikiem
własnego działania lub ,,nie powstaje własnym działaniem , albo nie jest rzeczą osobistą , albo też nie jest dziełem
prywatnym . Taki przekład (genetyczny) znakomicie odpowiada treści wiersza następnego: Albowiem proroctwo nie
przychodziło nigdy z woli ludzkiej (u gar tlielemati anthropu, anechtha profeteia pote) (2 Piotr 1, 21 I cz.). Thelamad, dat.
sing. od to thelsma wola; anthropu gen. sing. od ho antropos człowiek, enechthe, 3 os. sing. aort. 2, pass, od fero nieść,
pochodzie profeteia proroctwo; pote nigdy, zawsze.
13
Alla lecz; hypo przez; pneumatos, gen. sing. od to pneuma duch; hagiu, gen. sin., od hagios święty; feromenoi,
npm. pl. masc. particip. pres. pass. od fero nieść, być pod wpływem; elalesan, 3 os. pl. aor. 1, ind. act. od laleo mówić;
apo od; theu, gen. sing. od ho theos Bóg; anthropoi, nom. pl. od anthropos człowiek,
14
por. E. Dąbrowski, Prologomena od Nowego Testamentu, Warszawa 1973, s. 29.
15
Filon Aleksandryjski twierdził np. że Mojżesz pisał pod natchnieniem, napełniony Bogiem (kata pneuetheis kai
epistheiasas), lecz równocześnie uważał, że hagiograf niczego od siebie nie mówił i nie pisał, gdyż był nieświadomy siebie
podczas natchnienia. Duch Boży zajmował całkowicie miejsce ducha ludzkiego, który proroka w tym czasie całkowicie
opuszczał. Opinia ta jest sprzeczna z Biblią por. WOPŚ, s. 128.
16
Por. WOPŚ, s. 137.138.
17
Manichejczycy zwolennicy Maniego z III w. po Chr.
18
Por E. Dąbrowski, Prologomena do Nowego Testamentu, s. 31
19
Por. tamże, s. 32.
20
Por. tamże, s. 33.
21
Por. tamże, s. 32.
22
E. G. White, w: SDABC, t. VII, s. 944.
23
Por. E. Dąbrowski, dz.cyt., s. 32.33.
24
Tamże, s. 33.
25
Zwraca na to uwagę H. Muszyński, dz.cyt., s. 5.44 48.
26
Por. tamże, s. 79.
27
Por. tamże, s. 84 86; Z. Ayko, Spotkanie z Biblią, Warszawa 1972, S. 162 166.
28
Por. WOPŚ, s. 133.
29
Por. tamże, s. 135.
30
Por. tamże, s. 140 142.
31
Por. tamże, s. 143.
32
Por. tamże, s. 143.
33
E. G. White, Wielki bój, Warszawa 1979, s. 15 16.
34
Tamże, s. 16-17 .
35
Tamże, s. 17.
36
E. G. White, Selected Message, t. I, Washington 1958, s. 16 18.
37
Tamże, s. 19 -20.
38
Tamże, s. 21.
39
Tamże, s. 21-22
40
Tamże, s. 22.
41
Wszystkie cytaty zaczerpnięte zostały ze znakomitego opracowania syntetycznego, dokonanego przez R. F. Cottrella, pt.
Ocena i posługiwanie się Biblią w wypowiedziach Ellen G. White, w przekładzie A. Górskiego ( Znaki Czasu nr 3/1984, s.
1.4 8), por. także R. F. Cotfrell, Ellen G. White's Evaluation on Use of the Biblie, w: G. M. Hyde, A Symposium on Biblical
Hermeneuties, Washington 1947, s. 143.
42
Por. tamże.
43
H.Muszyński, dz.cyt., s. 4.
44
Por. Cz.Jakubiec, dz.cyt., s. 35; J.Homerski, O natchnieniu i interpretacji Pisma Świętego, w: Idee przewodnie soborowej
konstytucji o Bożym Objawieniu, Kraków 1963, s. 74.
45
Procesy poznawcze zgodnie z kanonami psychologii - obejmują wrażenia, spostrzeżenia i wyobrażenia, co jest podstawą
tzw. bezpośredniego lub zmysłowego poznania, oraz operacje umysłowe abstrakcyjne, polegające na tworzeniu pojęć oraz
przetwarzaniu zawartych w nich informacji, jak również informacji dostarczonych przez zmysły, co jest z kolei podstawą do
tzw. poznania pośredniego, intelektualnego.
46
E. G. White. Selected Messages, t. I. s. 25; Wielki Bój,Warszawa 1980, s. 16.
47
J.Homerski, dz.cyt., s. 74.
48
SDABC, t. I, S. 177.
49
E. G. White, Wielki bój, dz.cyt., s. 17.
50
SDABC, t. VIII, s. 505.
51
Por. E. G. White, Selected Messages, t. I, s. 22.
52
Wielki bój, dz.cyt., s. 17.
53
Por. H. Muszyński, dz.cyt., s. 73.
54
SDABC, t. V 5, s. 177; E. G. White, Wielki bój, s. 15 19; por. B. B. Beach, Vaticanum II, s. 62.
55
E. G. White, Wielki bój, dz.cyt., s. 16.
56
Teandryczna (theos bóg, andros człowiek), czyli Bożo-ludzka.
57
PEB, t. II, s. 141.
58
H. Muszyński, ds.cyt., s. 76.
59
Por. D. Rops, dz.cyt,, s. 56. Najpełniejsze ujecie kwestii natchnienia w teologii biblijnej por. The E. G. White Counsel on
Versions, w: Problems in Bibie Translation, s. 65 70.
60
Cz. Jakubiec, dz.cyt., s. 53.
61
Tamże, s. 53.
62
Występujące ostatnio w biblistyce chrześcijańskiej, zwłaszcza katolickiej, tendencje do nowego ujmowania kwestii
bezbłędności, w sensie nie tyle negatywnym jako bezbłędności, ile raczej pozytywnym jako prawdy, opierają się na
soborowym stwierdzeniu, że księgi biblijne dzięki natchnieniu w sposób pewny, wiernie i bez błędu uczą prawdy, jaka z
woli Bożej miała być przez Pismo św. utrwalona dla naszego zbawienia (Sobór Watykański II, Warszawa 1968, s. 355).
Ujęcie takie jednak może sugerować bezbłędność Pisma Świętego w zakresie jedynie prawd religijnych, zbawczych, co
stanowiłoby nową formę ograniczania zakresu natchnienia por. Z. Ayko, Spotkanie z Biblią, Warszawa 1972, s. 161.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Słowo Boże w kulcie Starego Testamentu i judaizmuPrzysłów 2 w 21,22 MÓWI SŁOWO BOŻESłowo Boże niewyczerpanym źródłem życiagdy slowo bozeHebr 4 w 12 Słowo Boże Jest ŻyweCudowne Boze SlowoWykład 05 Opadanie i fluidyzacjaPrezentacja MG 05 2012więcej podobnych podstron