628033563

40

ZBIGNIEW BAJKA

nie znalazł zbyt szybko pełnego oddźwięku, co nie znaczy, aby temat nie przewijał się w różnych publikacjach, przedstawianych w następnych latach na łamach czasopism fachowych i w wydawnictwach książkowych. Były to jednak poczynania mające głównie charakter fragmentaryczny; informacje na ten temat odnajdujemy w licznych raportach i opracowaniach wyników badań, realizowanych przez różne instytucje, w których przynależność do grupy zawodowej robotników była jedną ze zmiennych społecznych. Najbliższa zakresem tematycznym pracy W. Kobylańskiego jest książka Władysława Kwa-śniewicza (oparta zresztą na materiałach zebranych przez pierwszego autora) pt. „Czytelnictwo prasy w Nowej Hucie” (1964); sporo informacji na temat czytelnictwa prasy wśród robotników na Śląsku odnajdujemy w opracowaniu Józefa Kądzielskiego pt. „Publiczność prasowa Katowic” (1966); poszerzają także naszą wiedzę na ten temat wycinkowe badania IFiS PAN, których rozliczne efekty opublikowane są głównie w Zeszytach Badań Rejonów Uprzemysławianych PAN ¹. Problem ten, zazwyczaj także wycinkowo, badają regionalne instytuty naukowo-badawcze² oraz wyższe uczelnie³. Niedawno (1973), kwestie wolnego czasu robotników i sposoby jego spędzania (w tym zakresie także czytelnictwa prasy) stały się przedmiotem szeroko zakrojonych badań IFiS. PAN, których pierwsze wyniki przedstawiono ostatnio ⁴.

Informacje o aktywności czytelniczej robotników zbierano także w kolejnych badaniach OBP, prowadzonych w ciągu kilkunastu lat, gdzie zawód „robotnik” znajdował się prawie zawsze w szeregu innych cech społeczno-demograficznych, korelowanych z informacjami o czytelnictwie prasy ⁵. W większości były to jednak badania regio-

1

   Władysław Kwaśniewicz: Czytelnictwo prasy w Nowej Hucie, jego podłoża i funkcje społeczno-kulturowe. OBP, Kraków 1964; Józef Kądziel-ski: Publiczność prasowa Katowic. OBP, Kraków 1966; publikacje Komitetu i Zakładu Badań Rejonów Uprzemysławianych PAN (zwłaszcza Zeszyty Badań Rejonów Uprzemysławianych) oraz innych zakładów i pracowni IFiS PAN, np. Pracowni Badań nad Kulturą Masową. Obszerną literaturę na ten temat zamieszcza Jan Szczepański w przypisach do pracy: Odmiany czasu teraźniejszego, KiW, Warszawa 1973, wyd. IV.

2

   Problemami tymi wycinkowo zajmują się takie placówki jak Instytut Zachodni, Instytut Śląski czy Instytut Zachodnio-Pomorski. Pracownik naukowy ostatniego z wymienionych instytutów — Kazimierz W a s i a k — opublikował niedawno na łamach Zeszyto w Prasoznawczych (nr 2 1975) artykuł pt. Czytelnictwo prasy w środowisku szczecińskiej młodzieży robotniczej.

3

   Por. m. in. Materiały ogólnopolskiej konferencji poświęconej socjologicznym badaniom nad kulturą środowisk robotniczych, przygotowanej przez Katedrę Etnografii Ogólnej i Socjologii UJ; konferencja odbyła się w dniach 3 i 4 V 1969 (maszynopis powielany do użytku wewnętrznego).

4

   Według komunikatu PAP z 24 1X 1975 opracowano już wstępnie (statystycznie) pierwszą część materiałów z badań prowadzonych pod kierunkiem prof. dra Kazimierza Zygulskiego nt. pracy, wypoczynku i życia kulturalnego robotników wielkoprzemysłowych, badania zrealizowano w roku 1973 na terenie zakładów w 5 podstawowych branżach przemysłowych. Były to badania w ramach tematu węzłowego: „Przewidywane zmiany we wzorach konsumpcji i potrzebach kulturalnych”.

5

   Ze względu na generalne traktowanie badanych zbiorowości (w których robotnicy stanowili jedną z grup zawodowych) oraz w związku z małymi liczeb-ncściami prób, zmienna „zawód” przynosiła wartościowe informacje najczęściej