604226139

Krótko mówiąc narodowy zasób archiwalny to suma materiałów archiwalnych znajdujących się na terenie danego państwa. Każde państwo ma swój narodowy zasób archiwalny, przy czym słowo naród należy tu rozumieć nie etnicznie, a politycznie - naród jako wspólnota obywateli zamieszkujących dane państwo. Materiały wytwarzane przez mniejszość polską na Litwie wchodzą w skład litewskiego narodowego zasobu archiwalnego, a nie polskiego. W ślad za istnieniem pojęcia światowego dziedzictwa kulturalnego (w którym zresztą mieszczą się też archiwalia) należy również promować termin światowy zasób archiwalny rozumiany jako suma wszystkich narodowych zasobów archiwalnych i coraz obficiej narastających zasobów archiwów organizacji ponadpaństwowych z ONZ na czele.

Wracając na grunt polski należy pamiętać, że zgodnie z ustawą archiwalną narodowy zasób archiwalny dzieli się na państwowy i niepaństwowy zasoby archiwalne. Przez państwowy zasób archiwalny rozumiemy wszelkie materiały archiwalne znajdujące się w posiadaniu jednostek państwowych. Należy raz na zawsze zapamiętać, że nie chodzi tu o materiały wytworzone przez jednostki państwowe (u nas też samorządowe), ale przez nie posiadane. W oczywisty sposób państwo jest właścicielem materiałów wytworzonych przez siebie i swoich poprzedników. Jeśli jednak archiwum państwowe wejdzie w posiadanie materiałów wytworzonych przez organizacje społeczne, związki wyznaniowe czy osoby prywatne, to materiały te stanowią odtąd część państwowego zasobu archiwalnego. Tak samo można sobie wyobrazić sytuację, że prawnie uznano przechowywanie materiałów wytworzonych przez instytucje państwowe (lub władze samorządowe) w archiwach prywatnych (np. kościelnych czy rodzinnych). Będą one wtedy stanowiły niepaństwowy zasób archiwalny obok materiałów wytworzonych przez organizacje czy osoby prywatne i naturalnym biegiem rzeczy w ich archiwach złożonych. Jak widzimy decydującym czynnikiem podziału na państwowy i niepaństwowy zasoby archiwalne jest stosunek własności (posiadania), a nie wytworzenie przez tę czy inną jednostkę czy osobę fizyczną. Ustawa archiwalna z 1983 dzieli jeszcze niepaństwowy zasób archiwalny na ewidencjonowany i nieewidencjonowany, co w rzeczy samej oznacza zasób w posiadaniu instytucji życia publicznego (ewidencjonowany) lub osób prywatnych (nieewidencjonowany). Łatwo jest urabiać dalsze terminy dla oznaczenia cząstek narodowego zasobu archiwalnego. Zgodnie z kryterium własności (choć najczęściej też wytworzenia) mówimy już teraz o wojskowym zasobie archiwalnym, samorządowym zasobie archiwalnym, kościelnym zasobie archiwalnym. Wydzielamy też niektóre partie zasobu narodowego (lub tylko państwowego, definicje bywają tutaj niejasne, a nawet sprzeczne) ze względów formalnych, związanych z rozwojem metodyki szczegółowej danego rodzaju dokumentacji. Mamy więc: archiwalny zasób dokumentowy, zasób kartograficzny, zasób audiowizualny, staropolski zasób archiwalny. Myślę, że terminy te są na tyle zrozumiałe, że ich zdefiniowanie mogę pozostawić czytelnikowi.

Archiwum

Archiwum należy do tych terminów, którymi w tej książce posługuję się od początku, wykorzystując zresztą fakt, że jest to też słowo znajdujące się w powszechnym użyciu. Wprowadziłem zresztą już dawno element typologii archiwów, gdy pisałem o archiwach historycznych i archiwach bieżących. Teraz przyjdzie rzecz całą skomplikować. Odczucie społeczne, choć czasem śmieszy archiwistów, zasadniczo jest poprawne. Archiwum to miejsce przeznaczone dla rzeczy niepotrzebnych w bieżącym życiu, do których jednak mamy skłonność się jeszcze czasem odnosić, dlatego też nie niszczymy ich, a składamy w tym

15