Skan66

62 V. Pisanie pracy

spis treści, to tekst rozdziału powinien dzielić się na same punkty (bez tytułów), które najłatwiej pełnią funkcję swoistych nadakapitów.

Wystarczy sięgnąć do cenionych czasopism naukowych, ale nie tylko, aby odkryć, iż wiele artykułów posiada swoje „małe” punkty, oznaczone czy to liczbą arabską, czy rzymską. To dobry zwyczaj wart polecenia wszystkim dyplomantom. Nadakapity niezwykle porządkują wywód, czynią go bardziej przejrzystym, łatwiejszym do zrozumienia. Pomagają autorowi wyeliminować ewentualne powtórzenia lub uwagi mające niewiele wspólnego z głównym tematem rozważań.

Oczywiście wyróżnienie nadakapitów nie w każdym tekście jest wskazane czy konieczne. Z pewnością nie będzie potrzebne w krótkich, nierozbudowanych opracowaniach, a także w rozważaniach o stosunkowo szczegółowym podziale formalnym tekstu. Tam jednak, gdzie pojawiają się wielostronicowe wywody niepoddane żadnemu podziałowi porządkującemu, tam wprowadzenie nadakapitów stanowi wyłącznie zaletę opracowania. Mówiąc inaczej, decyzja w tej sprawie zależy od objętości tekstu i szczegółowości planu pracy dyplomowej.

3. Cechy szczególne pisarstwa naukowego

Prace o charakterze naukowym różnią się od innych nie tylko wyraźnym porządkiem formalnym, inaczej strukturą czy systematyką tekstu, ale także wieloma innymi cechami, co w sumie składa się na treść pojęcia stylu naukowego w pisarstwie i odróżnia go od stylu publicystycznego, potocznego, artystycznego, urzędowo-kancelaryjnego*.

Na treść stylu naukowego składają się zarówno zasady lub rygory o charakterze formalnologicznym, jak i językow'ym. Brak szacunku dla tych pierwszych może w ogóle dyskwalifikować naukowy charakter opracowania, kłopoty z tymi drugimi — zwłaszcza jeżeli mają cechy ogólnej nieporadności pisarskiej — mogą być równie przykre dla autora.

^s Cechą stylu kancelaryjno-urzędowego jest używanie swoistej terminologii i związków frazeologicznych, bez zwracania należytej uwagi na zwięzłe i poprawne wyrażanie myśli (M. Zajączkowski: Podstawowe wskazówki dla piszących prace magisterskie i dyplomowe, Uniwersytet Szczeciński 1986, s. 61 n.).

Wśród zasad pisarstwa naukowego wymienia się najczęściej zasady: strukturalizacji, źródłowości, dostatecznego uzasadniania twierdzeń, obiektywności, ścisłości wypowiedzi, oszczędności słowa i jasności myśli⁹.

Zasada strukturyzacji — to postulat właściwego podziału treści: czytelnego, harmonijnego, proporcjonalnego, logicznego. Odnosi się tak do ogólnej systematyki tekstu, jak i jego podziału na akapity¹⁰.

Treścią zasady źródłowości jest rzetelne powoływanie się na źródła nie tylko w przypadku korzystania z cudzych poglądów. Respekt dla zasady źródłowości wymaga oczywiście bardzo starannego redagowania przypisów, pomieszczonych tam not bibliograficznych, adresów internetowych i innych identyfikujących wykorzystywane materiały.

Z zasadą źródłowości wiąże się wyraźnie zasada dostatecznego uzasadniania twierdzeń. Czasami wskazanie źródła może ten postulat wypełnić, ale zwykle dla uzasadnienia jakiegoś poglądu czy sformułowania jakiegoś wniosku to nie wystarcza. Potrzeba jest własna, dobrze przygotowana argumentacja. W sytuacjach przyjmowania pewnych poglądów w sposób intuicyjny lub z niepełnym uzasadnieniem nałeży to wyraźnie podkreślić. Służy temu wiele różnych zwrotów językowych, takich jak: wydaje się, że; wygląda na to, że; można przyjąć, że itd.

Zasada dostatecznego uzasadnienia twierdzeń ma wiele wspólnego z zasadą obiektywizmu naukowego, nazywaną czasami prościej zasadą obiektywności. Jej antonimem jest subiektywność i tendencyjność, ujawniana wtedy, kiedy to albo emocje, albo pewne zamierzenia kierują określonym doborem źródeł, opinii autorytetów. Można więc powiedzieć, że przez obiektywizm powinniśmy rozumieć takie prowadzenie badań i takie przedstawianie ich wyników, które służy wyłącznie poznawaniu prawdy. Tak rozumianą zasadę obiektywizmu nazywa się czasami zasadą rzetelności.

Zasada ścisłości wypowiedzi to z jednej strony postulat jednoznacznego i konsekwentnego rozumienia wykorzystywanych pojęć, a z drugiej

^l> Zob. na ten lemat uwagi J. Pietera; 2 zagadnień pracy naukowej, Ossolineum 1974. s. 107.

¹⁰ Tę zasadę wymienia się stosunkowo często jako pierwszą i zasad pisarstwa naukowego. Tak np. W.P. Zaczyński: Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych, magisterskich. Warszawa 1995, s. 31 n.