6700449554

19

skuje się przez kontrolę czynników ekologicznych, tworzenie sprzyjających zdrowiu warunków społeczno-ekonomicznych, zapobieganie zakaźnym i niezakaźnym chorobom społecznym, powszechny i równy dostęp do opieki medycznej, a przede wszystkim w wyniku kształtowania nawyków zdrowego stylu życia w ramach edukacji przedszkolnej i szkolnej oraz realizacji programów promocji zdrowia w środowisku ludzi dorosłych.

W takim ujęciu zdrowie publiczne oznacza:

1)    stan zdrowia zbiorowości (populacji) społeczeństwa, narodu (wymiar makrospołeczny), mieszkańców miast, gmin, powiatów i województw (wymiar lokalny), dzieci, młodzieży, kobiet, mężczyzn, populacji pracujących, osób niepełnosprawnych itp. (wymiar środowiskowy),

2)    rolę czynników wpływających na stan zdrowia danej zbiorowości (populacji), między innymi czynniki genetyczne, społeczno-ekonomiczne, kulturowe, fizyczne, chemiczne, biologiczne oraz klimatyczne,

3)    aktywną rolę (troskę) różnych podmiotów - w tym przede wszystkim państwa - zobowiązanych do inicjowania (na przykład odpowiedniego ustawodawstwa), organizowania, a ściślej pozyskiwania i zachęcania do udziału we wspólnych przedsięwzięciach jednostek i grup społecznych, koordynowania i oceniania zbiorowych wysiłków na rzecz osiągania celów zdrowotnych i pożądanych standardów zdrowia [23].

Wychodząc z takiego oglądu zdrowia publicznego można by powiedzieć, że ma ono awers i rewers. Jedna strona to monitorowanie sytuacji zdrowotnej, szukanie informacji o całokształcie determinantów zdrowia, a druga to określone przedsięwzięcia w cyklu działań zorganizowanych, których celem jest rozwiązywanie problemów zdrowotnych dla poprawy stanu zdrowia społeczeństw.

Nowe zdrowie publiczne

Jak już uprzednio wspomniano, zdrowie publiczne jest w ostatnich dziesięcioleciach przedmiotem szerszego zainteresowania. Niektórzy mówią o renesansie zdrowia publicznego, inni zaś wręcz używają pojęcia „Nowe zdrowie publiczne”, jako podejścia uwzględniającego współczesne zagrożenia zdrowotne i aktualną wiedzę na temat ich źródeł oraz możliwości przeciwdziałania, jak również wskazującego kierunek kompleksowych i koherentnych działań. Innymi słowy - od działań sanitarnych i zwalczania chorób zakaźnych, (co było głównym spektrum zainteresowania dawniej) do zagadnień społecznych, kulturowych i ekonomicznych i ich związku ze zdrowiem - obecnie; sięganie do pierwotnych źródeł braku zdrowia; do przyczyny przyczyn. Zajmowanie się więc nie tylko zagadnieniami zdrowotnymi ograniczonymi do spraw na przykład higieny środowiskowej, komunalnej czy żywienia, ale uwzględnienie wszystkich innych determinantów zdrowia, w ich wzajemnych uwarunkowaniach.

Jak już stwierdzono wcześniej, po spektakularnej poprawie wskaźników zdrowotnych obserwowanej pod koniec XIX i w pierwszej połowie wieku XX, zauważono wyraźne zahamowanie tego trendu w drugiej połowie. I to mimo wielkiego rozwoju wiedzy i technologii medycznych. Chęć wyjaśnienia przyczyn tego zjawiska, a także poszukiwanie nowych perspektyw w poprawie stanu zdrowia społeczeństw, było praprzyczyną szeregu inicjatyw w różnych krajach, podejmowanych również przez instytucje międzynarodowe (głównie przez Światową Organizację Zdrowia); publikacji i prac badawczych, konferencji i dyskusji w różnych środowiskach. To wszystko dało podstawę do mówienia o swoistym ruchu na rzecz nowego zdrowia publicznego, procesu, który nie jest zakończony. Fundamentalne znaczenie miała koncepcja pól zdrowia Marca Lalondea; strategia Światowej Organizacji Zdrowia „Zdrowie dla wszystkich”; idea podstawowej opieki zdrowotnej wy-