672580833

146 Układ paralelny — Upostaciowanie

ny literackiej (np. bajki); jest przedmiotem badań poetyki porównawczej.

Por. Motyw przechodni. Wątek przechodni.

Układ paralelny zob. Faralelizm.

Układ rymów. Schemat określający pozycję i kolejność odpowiedników. rymowych w układzie wersów (w strofie, w całym utworze)- Stałemu uporządkowaniu podlegają rymy metryczne (współdziałające w członowaniu metrycznym) i kompozycyjne (pełniące funkcję zwrotkotwórczą). Układ rymów charakteryzuje się za pomocą wzoru, który jest ciągiem liter. Ta sama litera oznacza odpowiedniki jednego rymu w klauzulach wersów, przy czym używa się zwykle początkowych liter alfabetu, a literą i oznacza się wers nie posiadający odpowiednika rymowego (np. aa oznacza dwa wersy połączone rymem parzystym; abab — cztery wersy o rymach przeplatanych; xaa — trzy wersy, z których rymują się dwa ostatnie; xaxa — cztery wersy, w których rymuje się drugi z czwartym, a pierwszy i trzeci są pozbawione rymów itp.>.

Zob. też: Rym — kompozycyjny, metryczny, obejmujący, odległy, okolny, parzysty, początkowo-koń-cowy, półokolny, przeplatany, we-wnętrzno - zewnętrzny, wewnętrzny, zewnętrzny. Rymy rozrzedzone.

Układ rymów otwarty. Układ, w którym jeden lub więcej wersów nie posiada odpowiedników rymowych. Zdarza się, że układ rymów w poszczególnych strofach utworu jest otwarty, ale w całości wiersza zamknięty, jak np w tercynie lub sonecie, gdzie w trójwersach rymują się tylko dwa wersy, ale jeden posiada swój odpowiednik rymowy w poprzedniej lub następnej strofie.

Układ rymów zamknięty. Układ, w którym każdy wers posiada swój odpowiednik rymowy w obrębie układu (strofy, utworu). Np. abab, acbbca itp.

Układ rzeczowy. Układ, w którym o uporządkowaniu cząstek decyduje ich pokrewieństwo rzeczowe.

Por. Układ formalny.

Układ stroficzny. Schemat kompozycyjny utworu określony ilością, budową i następstwem strof (np. sonet).

Unikat. Jedyny istniejący egzemplarz dokumentu (dzieła, wydania itp).

Uniwersalizm średniowieczny.

Powszechność typu kultury w świecie średniowiecznym, polegająca na jedności zasad światopoglądowych (teologii, filozofii scholastycznej), ustroju (feuda-lizmu), języka (łaciny) i dominującej roli Kościoła.

Uosobienie (Personifikacja). Przenośnia ukazująca pojęcie abstrakcyjne lub zjawisko przyrodnicze w postaci osoby. Np.:

[...] zamieszkał wiatr, najsamotniejszy Igrajekf...]

(J. A. F r a s i k : Ten wieczór).

Upostaciowanie (Morfizacja). Nadanie postaci przedstawionym przedmiotom, zwłaszcza takim, które postaci nie posiadają, np. siłom przyrody, zjawiskom psy-