6915324189

motorycznej. Dominacja funkcjonalna w obrębie kończyn górnych i dolnych (w tym również model lateralizacji kończyn w układzie ręka-noga) jest odzwierciedleniem asymetrii zarówno struktury jak i funkcji poszczególnych mechanizmów kontrolnych motoryki na różnych poziomach ośrodkowego układu nerwowego, a nie tylko egzemplifikacją asymetrii półkul mózgowych. Lateralizacja funkcjonalna kończyn może być w związku z tym uznana za znaczący czynnik modulacyjny w procesie kontroli motorycznej ruchów człowieka.

Asymetria ruchów, zgodnie z przyjętą hipotezą, jest dynamicznym procesem w ontogenezie człowieka podlegającym mechanizmom regulacyjnym na różnych poziomach integracji. Według przyjętej koncepcji teoretycznej lateralizacja funkcjonalna kończyn wpływa na mechanizmy kontrolne ruchów unilateralnych -najprawdopodobniej na zasadzie sprzężenia zwrotnego związanego ze sprawniejszą i bardziej rozwiniętą aferentacją po stronie preferowanej. Dominacja kończyny wpływa na efekt działania ruchowego zwiększając wpływy sterowania na poziomie korowym i zarazem zmniejszając wpływ sterowania na niższych poziomach kontroli. W kończynie dominującej zmniejszony jest tym samym wpływ czynników peryferycznych oraz zakłócających na efekt działania ruchowego, co ma znaczenie dla jakości ruchu i stopnia asymetrii motorycznej uwidocznionej w ruchach. W takim układzie widoczne będą różnice asymetrii motorycznej pomiędzy osobami o różnych typach lateralizacji funkcjonalnej kończyn w układzie ręka-noga oraz pomiędzy osobami o silniejszej lub słabszej lateralizacji, związanej m.in. z zasobem indywidualnie zgromadzonych doświadczeń ruchowych. Asymetria motoryczna może być zatem wymiernym skutkiem zmian strukturalnych i funkcjonalnych w OUN, następujących wskutek nabywanych doświadczeń ruchowych, stąd może ulegać zmianom w ciągu całego życia. Zgodnie z powyższymi założeniami asymetria motoryczna uwidoczniana w aktywności ruchowej kończyn nie jest wyłącznie skutkiem dominacji półkulowej, ale efektem asymetrii struktury i funkcji układu nerwowego na różnych jego poziomach. Przedstawiona koncepcja - roboczo nazwana przeze mnie modelem adaptacyjnym lateralizacji motorycznej (modelem ALAM) zakłada istotne związki, a może nawet zależności asymetrii motorycznej i zjawiska plastyczności centralnego układu nerwowego człowieka, co wskazuje na dynamiczny i indywidualny charakter zjawiska lateralizacji. Zgodnie z powyższym, przewaga jednej z parzystych kończyn w danej czynności ruchowej byłaby egzemplifikacją procesów adaptacyjnych w układzie nerwowym człowieka do aktualnych warunków rozwojowych i środowiskowych.

Częściowa weryfikacja powyższej hipotezy w badaniach własnych związana jest z odpowiedzią na następujące szczegółowe pytania badawcze:

1. Czy parametry czasowe i przestrzenne zadań wykonywanych dominującą i nie-dominującą kończyną wykazują związki z lateralizacją kończyn realizujących zadanie i modelem lateralizacji kończyn w układzie ręka-noga?

5