6931257729

twardszych i ich odporności zawdzięczają powstanie i kształty. Wypreparowane zostały na tle otoczenia miększego, łatwiej ulegającego zniszczeniu. Im dalej na wschód, tem pasma tego rodzaju są częstsze, — w Beskidzie Wysokim stają się regułą i stanowią jedną z najwybitniejszych cech tamtejszego krajobrazu. Tu więc oddziaływa już na rzeźbę pogórza i wewnętrzna budowa terenu. Od niej zawisł przebieg wspomnianych grzbietów, ona wpłynęła częściowo i na wygląd odwodnienia. Widzimy tu szereg dolin podłużnych, łączących się przełomami. Towarzyszą one biegowi ukazujących się na powierzchni warstw miększych i ich przebiegiem się kierują.

Charakterystyczną cechę tej krainy stanowią szerokie kotliny, rozciągające się u jej południowych krańców, u stóp właściwych gór. To tak zwane »doły« krośnieńsko-sanockie, niskie, równe obszary, przerżnięte rzekami, wciśnięte między stok Beskidu a grzbiety pogórza. Żyzne gliny zalegają ich płaską powierzchnię, tworząc z nich niezwykle urodzajne śródgórskie dziedziny. I one kierunkiem odpowiadają przebiegowi warstw; przez działanie wód wytworzone i wyrównane zostały. Malowniczo odbija ich łanami pszenicy pokryte dno od sąsiednich ciemnym borem porosłych grzbietów, na których stoku niekiedy — rzecz na pogórzu karpackiem niezwykła — twardsze warstwy piaskowców nagie ukazują powierzchnie i fantasyczne przybierają formy.

Ponad falisty obszar pogórza dźwiga się przypierąjący doń na południu kraj właściwego Beskidu. W szeroko rozsiadłe, wyniosłe gniazda górskie, a w długie grzbieciste pasma spiętrzył się tu teren; gęste bory czarnym osłoniły go płaszczem. Krajobraz zmienia się tu wyraźnie. Naprzemianlegle występowanie twardszych i miększych skal decyduje często o przebiegu grzbietów i dolin. Zwięzłe ławice piaskowca wieńczą szczyty pasm; rzeki opodal rzeźbią doliny, rozmywając pas miękich iłów lub łupków. To też pasma górskie i wcięcia dolinne naśladują niejednokrotnie bieg warstw i ciągną się równolegle do całego łańcucha Karpat. Budowa wewnętrzna zyskuje wpływ na rzeźbę powierzchni.

Nieodporne na ogól — podobnie jak na pogórzu — skały nie pozwalają na wytworzenie form śmiałych; mimo to rzeźba tu więcej urozmaicona, młodsza. Grzbiety są węższe, wysokie; ich zbocza stromsze. Głębokie doliny nie okazują tego wyrów-

5* 67