6931257752

skały wulkaniczne, andezyty, których powstanie pozostaje w związku z pęknięciami, wywołanymi fałdowaniem się Karpat. Zbudowały one tu szereg kopułowatych wzniesień — poza tern na wygląd krajobrazu wybitniej nie oddziaływują.

Ku południowi spoglądają szczyty skalic na szeroką, równą kotlinę Podhala. Ubogi tu kraj i smutny. Rozległe bory sosnowe, pustacie i bagna pokrywają teren. Na podmokłym gruncie rozwijają się torfowce, karleje sosna na moczarach, ustępując miejsca kosodrzewinie, niskie tworzącej zarośla. Stare żwiry rzeczne, przyniesione od Tatr płynącemi wodami, zalegają grubą warstwą znaczne przestrzenie i tworzą wzdłuż strumieni wyraźne terasy. Niskim, bagnistym dnem kotliny przewija się niewyraźną linią główny dział wodny europejski. Ku południowi, w stronę Tatr podnosi się zwolna powierzchnia Podhala i tworzy wzgórzyste wzniesienia, które stromym progiem urywają się, zapadając w nowe obniżenie terenu, w postaci podłużnego rowu przypierające do Tatr. Z tego obniżenia wydzierają się wody tatrzańskie na północ i przerzynając w postaci szerokich przełomów próg tamujący je w drodze, płyną w Podhale.

Pod nanosami rzecznymi, pokrywającymi obszar Podhala, widnieją warstwy fliszowe. Ale flisz ten jedną niezwykłą nosi tu cechę. Leży on tak, jakby żadnym większym nie uległ zakłóceniom, leży prawie poziomo. Obejmuje on i rów podtatrzański i do stóp Tatr samych przypiera, tu się dopiero spiętrzając. Rów wypłukany został w ich obszarze przez spływające z tatrzańskich stoków potoki; zanim to się stało, podnosząca się ku południowi powierzchnia Podhala nie urywała się przed Tatrami progiem, lecz rozciągała się dalej, aż do ich stoków dochodząc. Na tej to dawnej powierzchni powstałe doliny tworzą dzisiaj, po wytworzeniu się zaklęsłości rowu, przełomy przez próg, będący tego rowu krawędzią.

Kotlina Podhala od północy, Orawy i Liptowa od południa i wschodu okoliły niebotyczny gmach Tatr, tworząc wstęgę za-padlin, z których równego dna dźwignął się tem potężniej wyniosły trzon górski. Ponad lesiste zbocza wykwitły ku chmurom ostre, nagie tumie, spiętrzyły się strome, poszarpane, zębate grzbiety. Najwyższa to dziedzina Polski i wyjątkowa. Jedyny to obszar do typu gór wysokich przynależny, do typu alpejskim inaczej zwanego. Wszystkie inne góry polskie do kategoryi śre-

78