zapalenia
• zapalenie (inflammatio) - jest to odpowiedź unacznionej tkanki (łącznej i naczyń) na działanie endo- i egzogennych czynników uszkadzających; do klasycznych objawów zapalenia należą: guz (tumor), ból (dolor), ucieplenie (calor), zaczerwienienie (rubor), ograniczenie funkcji (functio laesa); dynamika zapalenia: alteratio primaria —* ischacmia —*• hyperaemia (activa —> mixta —* passiva) (—> thrombus —* embolia) —»oedema + erythrorrhagia + transsudatum (+ alteratio primaria) —* exsudatum (+ necrosis / necrobiosis) —* infiltratum, granulati —*•cicatrix; przyczyny : autointoksykacja, martwica z niedokrwienia, menorrhliea, autoagresja, działanie temperatury, promieniowania UV, promieniowania X, mikroorganizmy; mechanizmy miejscowe: reakcja naczyniowa —- marginacja —* wysięk —> migracja komórek —> fagocytoza, mediatory: histamina, serotonina, glob. cz. przep., kininy (bradykinina), leukotaksyna, nukleozydy; szerzenie się zapalenia: ognisko —* krew i / lub limfa —> posocznica (septicaemia, bakteraemia, sepsis) —*
t temperatura, zmiany wsteczne (wątroba, nerka, serce), obrzmienie śledziony i węzłów chłonnych / zakażony czp zatorowy —* ropień przerzutowy (abscessus metastaticus) —* ropnica (pyaemia) / sepsa ukryta (sepsis cryptogenes) / chroniosepsis —* uszkodzenie stawów, serca (pancarditis), wątroby; podziały: acuta (acytissima, fulminans), subacuta, subchronica, chronica, ezacerbans // nieswoiste i swoiste (na podstawie obrazu możliwa jest identyfikacja przyczyny) // uszkadzające, wyteórcze i wysiękowe zapalenie uszkadzające lub miąższowe (inflammatio alterativa s. parenhymatosa) - dominacja zmian wstecznych (przyćmienie miąższowe, zwyrodnienie wodniczkowe, sthrszczenie, martwica): spowodowane przez toksyny bakteryjne i zakażenia wirusowe, np. miocarditis diphterica, poliomyeliis anterior acuta: rzadko występuję w postaci czystej
zapalenie wytwórcze (inflammatio proliferativa s. productiva) - dominacja zmian rozplemowych; spowodowane przez drobnoustroje, wirusy, związki chemiczne (przewlelde); może być ostre - np. lymphonodulitis reactiva acuta —»obrzęk, bolesnść, rozplem (dur brzuszny) oaz przewlekle - np. gastritis hyperplastica, rhinitis polyposa. condlomata acuminata, cirrosis (pulmonis, renis, hepatis): rana (vulnus) —*■ tkanka ziarninowa (tela granulomaosa) —* blizna świeżą (cicatrix recens) —* blizna stara (cicatrix veta); ziaminowanie olbrzymiokomórkowe wokół ciał obcych = granulatio gigantocellularis e corporibus alienibus zapalenie wysiękowe (inflammatio exsudativa) - dominacja zaburzeń krążenia, głównie obecność wysięku (exsudatum); stopień uszkodznie: białka albuminy i globuliny (zapalenie surowicze) / + fibry no gen (zapalenie wlóknikowe) / + krwinki (zapalenie ropne) / mieszane (surowiczo - wlóknikowe i surowiczo -ropne; wlóknikowo - ropne nie istnieje gdyż enzymy ropy nie pozwalają na ścięcie się włóknika)
> zapalenie surowicze (inflammatio serosa) - wysięk albuminowo - globulinowy (plasmorrhagia) —► płyn przejrzysty' i slomkowojasny, najczęściej w jamach surowiczych, które stają się martwe, dodatkow o wybroczyny; gdy dołączają się erytrocyt)' —*■ zapalenie krwotoczne (inflammatio haemorrhagica); gdy zniszczone są błony śluzowe —► zapalenie nieżytowe = nieżyt (inflammatio catarrhalis = catarrhus); gdy uszkodzone są narządy miąższowe, np. wątroba —* wsięk (insudatum)
> zapalenie wlóknikowe (inflammatio fibrinosa) - wysięk tylko włóknikowy (kmchy) lub mieszany (klaczki); dotycz)'jam surowiczych oraz błon śluzowych; jamy surowicze: np. serce kosmate = włochate (cor villosum s. hirsutum), suche zapalenie opłucnej —> drażnienie tkanki łącznej —> ogranizacja —> blizna —* plamy mleczne / zrost)' powrózkowe / płaszczyznowe / zarośnięcie jamy (adhaesiones fiiniculares vel planiformes vel obliteratio s. concretio cavi), zejście: —> organizacja —* wapnienie —> serce kamienne (cor petrosum) / zaciskające zapalenie osierdzia (pericarditis constrictiva) —► cardiolysis; błony śluzowe: powierzchowne -np. jelita oraz głębokie: blonicowate = rzekomoblonicze (inflammatio diphteroides) —» błony rzekome —* nadżerka (erosio) oraz zestrupiające (inflammatio escharotica) —> strup (eschara) —» wydzielenie (seąuestratio) —»wrzód (ulcus) - np. dur brzuszny
> zapalenie ropne (inflammatio purulenta) - wysięk ropy (pus, pyon): gęsta i mętna ciecz barwy bialoszarawej, różowej, żółtawej, zielonkawej lub niebieskiej, złożona ze stłuszczałych neutrofili, mikroorganizmów, domieszki erytrocytów7, składników osocza; może był powierzchowne lub głębokie; powierzchowne - dotyczy błon śluzowych i surowiczych —* ropotok (pyorrhea), np. izerzączka (gonorrhoea) / ropniak (empyema pleurae s. pyothorax, empyema vesicae fellae, empyema subphrenicum, peritonitis purulenta); głębokie - może być ograniczone = ropień (abscessus): niedojrzały = świeży —*■ dajrzaly = stary - posiada błonę ropotwórczą (membrana pyogenes) —*■ zesjście: wrzód (ulcus), przetok (fistula), ropień opadowy (abscessus hypostaticus) bądź rozlane = ropowica (phlegmone) - dotycz)' luźnej tkanki łącznej (międzypowięziowo, żołądek, śródpiersie) —»■—* sepsa (sepsis) —* ropień przerzutowy (abcessus metastaticus) —* ropnica (pyaemia); czyrak (furunculus) —<• zw ielokrotnienie—> czyrak gromadny (carbunculus); zastrzał (panaritium) - różne rodzaje ropni, najczęściej w obrębie ręki
• zapalenia swoiste - powiązanie odpowiedzi morfologicznej z czynnikiem etiologicznym; przyczyny: prątki kwasoopome, krętki, pałeczka twardzieli, pałeczka tularemii, grzyby, wirusy, riketsje; mają bardzo różny przebieg - od ostrych chorób zakaźnych do przewlekłych i wieloletnich
gruźlica (tuberculosis) - wywoływana przez prątka gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), dla człowieka niebezpieczny jest jego typ ludzki, ptasi i bydlęcy; do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub pyłkową/ u dzieci przez nieprzegotowane mleko od krów z perlicą —* prątki przechodzą z jelita do krezki / przez skórę