7097420235

40

czynnikiem stratyfikacji termicznej a długością rozbiegu fal, przy danym kierunku wiatru. Otrzymane punkty (ryc. 18) opisane zostały wartościami prędkości wiatru. Rozrzut punktów jest znaczny, ale można dość łatwo zauważyć pewną (zresztą ogólnie znaną) zależność. Wzrostowi długości fal towarzyszy wzrost wartości współczynnika stratyfikacji termicznej. Zależność ta w znacznym stopniu modelowana jest przez prędkość wiatru. I tak dla długości rozbiegu fal 380 m w punkcie „tratwa ewaporymetryczna” (głębokość około 8 m) przy różnych prędkościach wiatru współczynnik stratyfikacji termicznej ma różne wartości. Wzrostowi prędkości wiatru towarzyszy wzrost wartości współczynnika stratyfikacji termicznej. Można bardzo ogólnie stwierdzić, że prędkość wiatru i długość rozbiegu fal sumują się w jeden wypadkowy czynnik oddziaływający na masę wodną.

Całość problemu związku współczynnika stratyfikacji termicznej z możliwościami dynamicznego oddziaływania wiatru na masę wodną jest znaczniej skomplikowana. Uzyskanie konkretnych statystyczno-matematycznych zależności jest niezwykle trudne, szczególnie przy wydłużeniu jeziora około 29.

K. Patalas (1960), na podstawie wielu pomiarów na Pojezierzu Mazurskim i Pomorskim, ustalił związek pomiędzy długością rozbiegu fal (długością efektywną) przy określonym kierunku wiatru (P. S. Welch 1948) a głębokością położenia epilimnionu.

E= 4,4 y/D

gdzie D — długość efektywna w kilometrach.

Wzór ten zastosowano do obliczeń dla punktu „tratwa ewaporymetryczna”. Przy długości rozbiegu fal 1550 m, dla kierunku wiatru SW — przeważającego latem — teoretyczna głębokość położenia epilimnionu wynosi około 7 m. Jak zastrzega K. Patalas, zakres odchyleń może wynosić ±20°/o. A więc około 90°/o powierzchni jeziora nie spełnia warunków na powstanie „stałego epilimnionu”.

Na rycinach 19 i 20 przedstawiono wybrane piony termiczne z różnych pór roku dla punktów o głębokości do blisko 5 m i punktów o głębokości powyżej 10 m. Charakterystycznym momentem w przebiegu pionowym temperatury wody jest to, że stratyfikacja termiczna z wykształconą warstwą metalimnionu, epilimnionu i hipolimnionu ma miejsce jedynie w okresie trzech miesięcy letnich (VI—VIII). Są to uwarstwienia nietrwałe i w ciągu tego okresu dochodzi do kilkukrotnego całkowitego wymieszania masy wodnej (M. Grześ 1976). Układy stratyfikacji (ryc. 19, 20) mają więc charakter typowo poglądowy i wykorzystane mogą być jedynie do obliczeń związków pomiędzy temperaturą powierzchniowej warstwy wody a średnią temperaturą jeziora.

Szereg układów stratyfikacyjnych autor przedstawił w osobnych