7186604178

Generała Barcza do wyolbrzymiania zjawiska ponad jego realne wymiary nazwał Irzykowski „kadenizowaniem”) — zastąpione miały być bardziej komunikatywnymi formami ekspresji. Cel miał być osiągnięty głównie za pomocą nożyczek. Autor-korektor „ograniczył ilość epitetów, metafor i bliższych określeń, długie zdania, wielokrotnie złożone, zastąpił pojedynczymi, przez co osiągnął większą przejrzystość, wartkość i zwięzłość narracji”²⁰. Przeprowadzał też operacje w kompozycji tekstu: powtórzenia w narracji opisu stanów emocjonalnych bohatera raz już zaprezentowanych, na przykład w dialogu, redukował. Nasuwa się w związku z tym pytanie: czy wszelkie te zabiegi przerabiania tekstów składających się na tom opowiadań Zawody są wyrazem nieufności i odrzucenia stylistycznej maniery młodopolszczyzny w wersji ekspresjonistycznej i epatującej brzydotą, zatem są wskazaniem jasnego sygnału separacji wobec tej literackiej tradycji, czy może raczej należy upatrywać w owych zmianach językowego kształtu kolejnych wydań zwykłej i naturalnej pracy redakcyjnej nad tekstem autora, który nie rozumie idei integralności dzieła literackiego i uznaje potrzebę jego nieustannego poprawiania? Oczywiście, jedno nie musi wykluczać drugiego. Intencją moich uwag jest jedynie to, że chciałbym z ostrożnością traktować interpretacje, które w późniejszych przeróbkach utworów młodopolskich — „każą” uznawać desinleresseme.nl czy wręcz niechęć wobec formacji literackiej z przełomu XIX i XX wieku (czy, mówiąc odrobinę dokładniej, pewnych jej diagnoz kulturowych bądź stylu pisarstwa).

Decyzje redakcyjne Berenta są bardziej skomplikowane. Edytorzy wydań Próchna, Oziminy i Żywych kamieni w serii Biblioteka Narodowa — Michał Głowiński²¹, Jerzy Paszek²² i Magdalena Popiel²³ — solidarnie przyznają się do niezrozumienia powodów tych przeróbek, które polegały głównie na cięciach „narracyjnych wtrętów” i „dłużyzn w dialogach”, osłabianiu mitologicznych uzasadnień semantyki/konstrukcji utworów. I postulują powrót do

²⁰    B. Stanowska-Cichoń:    Nota wydawcy. W: J. Kaden-Ban

drowski: Zawody. Zbytki. Nowele.... s. 205. Tam też konkretne przykłady zmian dokonanych przez autora w wersjach z roku 1922 i 1938.

²¹    M. G 1 o w i fi s k i:    Wstęp. W:    W. Beren t:    Ozimina. Kraków 1974,

s. LXXIV—LXXVII.

²²    J. Paszek:    Wstęp. W:    W. Berent:    Próchno. Wrocław 1998,

s. LXXXIV - LXXXVI.

²³    M. Popiel: Wstęp. W: W. Berent: Żywe kamienie. Wrocław 1992, s. LXXVI—LXXV1I.

171