7293648337

z pracy Ariesa: „Teraz łzy żałoby upodobniono do wydzielin chorego. Jedne i drugie są obrzydliwe. Śmierć zostaje wyeliminowana”²⁰. Pytamy zatem o atrakcyjność i możliwość trenu w społeczeństwie, które, także zdaniem innego francuskiego socjologa i filozofa - Jeana Baudrillarda, „raczej wyklucza, wyłącza śmierć”²¹. Obowiązuje nas współcześnie „dyskrecja śmierci”:

Ktoś kto by nie wiedział, że się umiera na tym świecie -notował w Dzienniku Witold Gombrowicz - mógłby latami przechadzać się po naszych ulicach, drogach, parkach, polach, placach, zanimby odkrył, że coś takiego w ogóle ma miejsce²².

Przypomnijmy, że w polskiej tradycji literackiej pojęcie „tren” bywa zastępowane innymi nazwami gatunkowymi: „elegia żałobna”, „żale”, „płacz”, „narzekanie”, „lament”, „łzy”, a nawet „cyprysy”. Do kręgu znanych z tradycji form funeralnych dopiszmy rzymskie „nenie”, „trystie”, „planc-tus”, wszelkie inne odmiany kulturowe pieśni żałobnej („monodia”, „olofyrmum”, „dirge”, „planh”, „sirwent”) czy wreszcie „epitafium”²³. Współczesne pole wrażliwości ge-nologicznej w zakresie możliwości rozpoznawania i odróż-

²⁰    Ibidem, s. 569.

²¹    J. Baudrillard: Przed końcem. Rozmawia Phlippe Petit. Tłum. R. Lis. Warszawa 2001, s. 56.

²²    W. Gombrowicz: Dziennik 1961-1966. Kraków-Wrocław 1986, s. 234—235.

²³    Pojęcie „epitafium” utożsamia się dziś zazwyczaj z napisem nagrobkowym (epigramatem metrycznym znanym w polskiej tradycji także pod nazwą „nagrobek”), ale obejmuje ono często „cały rodzaj poezji żałobnej” (omne genus poesos funebris), wymiennie z epicedium, którego, przypomnijmy, w czasach antycznych nie powtarzano, a wygłaszano tylko podczas ostatniej posługi. Co roku natomiast przy grobie zmarłego powtarzano epitafios logos. Zob. na ten temat: J. Pontanus: Prawidła poetyckie. Tłum. A. Guryn. W: Poetyka okresu renesansu. Wybór i oprać. E. Sarnowska-Temeriusz. Wrocław 1982, s. 500-501. Zagadnienia poetyki sformułowanej trenu omawia szczegółowo w swojej niezwykle pożytecznej książce T. Banasiów a: Tren polityczny i funeralny w poezji polskiej lat 1580-1630. Katowice 1997.

197