7928718116

giczne (zagrożenia związane z degradacją ziemskiej biosfery w związku z działalnością człowieka)¹⁶.

Nie ulega wątpliwości, że dokonania szkoły kopenhaskiej mają kluczowe znaczenie dla rozwoju nauk o bezpieczeństwie. To na ich podstawie już w połowie lat 90. sformułowano koncepcję human security, czyli bezpieczeństwa jednostki, nadając tym samym bezpieczeństwu ludzki wymiar, a przede wszystkim zredefmiowano pojęcie bezpieczeństwa narodowego.

Dzisiaj w sposobie ujęcia i definiowania bezpieczeństwa możemy wyróżnić cztery zasadnicze tendencje. Po pierwsze, poszerzył się zakres przedmiotowy bezpieczeństwa, obejmując zarówno istotę, jak i treść powyższego procesu, a tym samym i zbiór wartości chronionych w ramach bezpieczeństwa oraz dziedziny życia międzynarodowego i narodowego, w których mogą rozwijać się zagrożenia dla tych wartości¹⁷. W związku z powyższym możemy dzisiaj wyróżniać, oprócz tradycyjnego ekonomiczno-militamego wymiaru bezpieczeństwa, jego aspekty społeczne, kulturowe, ekologiczne, technologiczne czy demograficzne¹⁸. Po drugie, rozszerzeniu ulega zakres podmiotowy pojęcia bezpieczeństwo, gdzie wyraźnie odchodzi się od traktowania państwa jako jedynego podmiotu bezpieczeństwa, uznając z jednej strony jako odrębne podmioty instytucje międzynarodowe, a z drugiej strony podmioty pozarządowe funkcjonujące w ramach struktur narodowych, określone zbiorowości ludzkie czy wreszcie pojedyncze jednostki. Po trzecie, widoczne staje się akcentowanie subiektywnego wymiaru bezpieczeństwa oraz znaczenia jego percepcji u zainteresowanego podmiotu, co jest z kolei charakterystyczne dla wszystkich koncepcji wyrosłych na gruncie postmodernistycznej wizji świata i stosunków międzynarodowych¹⁹. Wreszcie po czwarte, obserwuje się obecnie dalszą internacjonalizację i uwspól-notowienie pojęcia bezpieczeństwo, wskazując na ścisłe zależności bezpieczeństwa wszystkich uczestników stosunków międzynarodowych, a tym samym brak możliwości samodzielnego osiągnięcia przez podmiot zadowalającego poziomu poczucia bezpieczeństwa²⁰.

¹⁶Zob.: B. Buzan, O. Wawer, J. de Wilde, Security. A New Framework for Analysis, Boulder - London 1998.

¹⁷    Zob.: M. Madej, Zagrożenia asymetryczne państw obszaru transatlantyckiego, wyd.

cyt., s. 28.

¹⁸    Por.: M. E. Brown, Security Problems and Security Policy in a Grave New World, [w:] tenże (red.), Grave New World: Security Challenges in the 21^sl Century, Georgetown Univer-sity Press, Washington 2003, K. Żukrowska, Kryteria bezpieczeństwa ekologicznego, [w:] Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego państwa, S. Dębski, B. Górka-Winter (red.), wyd. cyt.

¹⁹    Zob.: J. Czaputowicz, Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego państwa - aspekty teoretyczne, [w:] Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego państwa, S. Dębski, B. Górka-Winter (red.), wyd. cyt.

²⁰    Zob.: A. Dudek, T. Łoś-Nowak, Bezpieczeństwo państwa w środowisku międzynarodowym, [w:] Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego państwa, S. Dębski, B. Górka-Winter (red.), wyd. cyt., M. Pietraś, Pozimnowojenny paradygmat bezpieczeństwa in statu nuscendi, wyd. cyt.

15