8473660164

Hf.

. ? artystyczne Warszawy.: Teatr Ntiejski

v literacki teatrów p. Siylmani. — Iłtelka gra. - Pinii- %.a’    ’ .1

i;:ł< D-itael ecenlcznyeh w poszukiwania autora".— Kalter: ,_tWyVCZ3Sy OOliZtUltó ;Amko lo północy". - CroBimelynki ..Rogaci wipanlaly**.

mcC\‘ dvr. Szyfman a wielka crc. Bvć oefv na to fillDik!

7'ównie należy 1‘oklm asniraclom tek. czv inaczci. o-m on w reku wszy

ta stół. a w-aści-«wvch tea.rdw —

,• *v przepysznym-sur. Crommclynck.

wvkło sic mów ć a jota. lecz nie znam .vsk>ego. knórvbv dr, aoi iych pokładów. Crcr «c‘ Wszystko, co no ‘po o Sześciu oostaciach

•    ,k * • -j autora" dałoby ■<e*ć w tern iednem zdaniu.

■ tdtit<* r>kazał wieczny kon

pomicdzv skon-:m .'.ziełem artvstv. a

-    '.'skonkretyzowana te, W rze-czvwis!o-te.ndeUa. wychodząc z [u twórczego. poru*

bez porównania ob* Brzmi on: czv istnie-;i oc . : Jzv ivclem wvo-/ uten wlstoścla. — oro-:i. ^rkrcś filozoficzny. Jak indtllo rozwiązuje?

■ r laka isitnicle różni-- hv - m a rzeczywisto.

E. Mach. że sen • •<•.**vwfstoścf iedv-nieskoordynowa-. m związkiem fak-

•    iwlsk w nim zacbodza-» i\ stawiska we śnie

r. ■    • • trwalszym t bar

dem dla nas teńeu-t skutków. niż'l to c w > vciu. — to moill-k wparłby z naszego ;tość. Pirandello •>< i tawfa znak zaryli nie — ovta — lo-• 'nvm kośćcem rze * I ukazu fc nam Wpłaci- stworzonych i*®*¹™ ie. DTzez sen artv zwiazl- nlezw'azane lań-^W .^Łvcnci! $ycłow»*cb Kówn> ₅(_c narusza oo ^ucz? ^drakże żvla. sa su doniosą postacie .od-MĄco w nktorów. Świat ku nnłł kc_w|₃dn nlemn ei-* McradEC»-._w|_at tra-terial-łoml orzVndntt_a Prohlę-/ ⁿⁿvch • _c<-t twór -c ^yi0X Wvchvlaiacv ł ’ »u*T r. ze świadka ¹ ' • 'ar i ko^iktów

-    . h. stzle sie z.du-

!*    ¹¹ m FWobcznec te

. o -nwdz<wcsro bo* »    scencznego

‘i • ’.'o filozoficzna ab--i tein polew no-1 *ćt teatru.

•ki Kamera ..Od .. dr- V* nocv" (Teatr Pol-iadomo defwda-■mctfir nrzcz kaslera ban i*'v i--.. tr van»t te niented-e

•    t ra dn'a abv sfanać

iw tw:»-z 7* stra tnś<-!a absurdnMo-eo życia, a nawet t ematem tr^ł srtuV^! historii mvśtf. któ-•v^:ata oo koloi złu-bv trirzeć w koó-

vr szkielet Jest to ■ uh,’.—mie analityczna. ’i\ rh - *;czna i spo.eczna te « im x&zvstWe kotrwen-*! >:*;. które na siebie

•    Wecbeństwo    na*

r Kaisera — to Ham-

^Vv ' ^Vu idealista, który i ►wety. T.ecz crdy ^}den-r,!rr ivsk^rceo Hamleta d ‘ó Twtnt*»nv r. z>e-

•    ■    o    r^rrt^te. o

•    : v . r '^łotęt *o kals^rnw-

I    hjż stota. która

uynat»» rrrn-w¹

..... n za h^^wrirtrdnn

v tw ata-To oferw-mo^ołorni To Ve or •tnrłr w«zelkt c^ł<*ó

—J oto Hamlet XX

.ilkow-fcie tratriczna. fa-n-wno<cia wola: ..Nie bvć“, tu^va Kałscra fest lcdv clitr-uncwjifanfem «e tasiera w

słuszności to no postanowienia. — Dantejska wędrówka po oieMc współczcsncm. ob lanie sie koleino do wszystkich Jcko zakamarkach — szarym pokoiku mieszczańskiej rodziny. saU Armii Zbawienia. kuszącym tvj?lu wrotnls-ka Itd. — czyniło wrażenie niesamowite swem to gorączkowo zawrotnem. to nieznośnie zwolnio nem temoem. Lecz w grze aktorskiej zamało został bodkreślony wizyjny dramat myśli — zabar-dzo została n«*-~tedn'ona życiowa strona sztuki. KaJserowskic ..nie być" zostało zadcmostrowa-ne *bvt naturaJlstycznle. I acz-kołwidc Kalser test eksnnresionl-

Listy Kobiece do Ba!-zaca.

Balzac ..wkAd malarz duszy kobiecej" otrzymał pod fug obliczeń wicehrabiego de Lewensone około 12000 listów kobiecych. Jes: to po pros tu rekord na tom polu.

Nie ulega kwestii, że Balzac za-sypywany listami które sprawiały mu ntetyłłco przyjemność ale I dostarczały coraz to nowego materia ki dla studiów, czerpał bardzo wiele rysów charakteru kobiecego właSnic z te i korespondencji.

Obecnie w prasie paryskiej pojawiły s!e niektóre z r\*ch Hstów. zaczerpolctc z w-\^rdanvch przez

,    rELJETONY PARADOHSJAŁK-.

Lejzor Gajweg, a paf\stwo-

(Qaasi sprawozdanie sqdowe).

Zatłoczone ławy. Siedemnastu

oodsądnych. Pledu «rviczvków. Reszta — potomkowie wyprowadzonych i Egiptu, o których po nlewczasie upomniał sie Faraon 1 za karę zginał w morzu. Trzy kobiety. Dwfc — zgrzybiałe. pozbawione zębów nrzcz naturę. Jedna — młoda, o sympatycznej powierzchowności, pozbawiona czterech zębów na orze dzie przez przodownika nrzv badaniu pierwiastkowem w policji. Zreszfln nie dziś, ale przed dwoma ł pół łaty Jrtody sprawa niniejsza — sprawa bandy Plnkusa Wełchbejtza \ Sary Meszpuche wvołvneła na śwrlatło dzienne, po cagajtc na ławro oskarżonych młcdszego pomocnika starszego

ied*Cc

(V*

da w tel mierze, w takie! kia'

svcznv Goethe bv| romantykom B out er o v ..Cahlerę Balzacieus — to ? ten lego umiarkowany eks-presfonizm nie znalazł dte siebie dość odrębnego wyrazu scenicznego.

..W Rogaczu wspaniałym" (Te*

francuskie kobroty interesowały .. . . .    S™-    ? sie praca słynnego powteśdoplsa-

atr Mały) ukazuje CrommełyncK,

referenta województwa N. Kala-Pecbowteckiego. adnmk-wSb?TsSiw *« cyrkułowego Mariana Niepo-^ -kalanego, woźnego mmteterstwa

LLst fesa dowodem lok b*fd*o'^w^ ^Jana

Pródrk&a

męża. który cierpiąc męki z oo-wodu nlcoewTiośc'.. czv żona lest mu wierna — znalduje jedvnv środek na wyzwolenie sie z tej niepewności: ogarniecie newnoś. ci. że żona go zdradza. Z powodu tej sztuki nan‘sał p. Grublńsk! przepyszny stylistycznie artykuł (..Wiadomości Literackie" nr. 12) w' którym poddał mistrzowskiej analizie postać ..Rogacza^- Powił, da tam: ..Rogacz jest to tak- maż.* który łączy w sw-em sercu trzy jednoczesne dreszcze: szalenie sie obawia ewentualne! niewierności źonv: nłe wierzy. abv żona bvta mu w erna: t nic wierzy w niewinność ton" w^r każ vm poszczególny wwadku". Otóż w wypadku crommcbrnckowskicgo rogacza morę sie zgodzić tylko na ..0'crwrszr dreszcz": niczcm nie umotywowana obawę przed niewiernością żony. Ale następnie soraws sic komplikuje. Trud- .    .

no dopuścić (choć iest to możlf-.^d»> stoeK)* reklamują wartom I

we sccn'czn!e). bv Brano nie wic-    ”^syv. _h,_M_.

rzvł w dokonaniu* tego ocr.r-h'

zdradę żony lak tego chce n. Ora • rtaHswcąile

W jednym z tych Hstów Jakaś czytcłnlczika polemizuje z Ba! żaki ent na temat „Fizjologii małżeństwa". Nie zgadza sie ona bynaj n nici z balzakowska teoria uczuć 1 jako przykład przytacza swe własne małżeństwo.

Jakaś parna Adcta zarzuca •nów mistrzów?, że ntedo- atecz-rvie subtelnie ofcreśW charakter sta rei parmy.

Inna znów czyMutezka ujmute sie za blondynkami, które zostały w .Porę Ooriot" pó^ -zywdzone. Bałzac twierdzi, że blondynki u-wfetbteda wszystkich mężczyzn.

Balzac czerpał z tych listów mnóstwo wskazówek l wyczuwał w nich etno symiwtii. które wiązało go z publicznością!

Czarny czy biały?

Od jakiegoś czasu murzyni bar-

b ń«ki. Mieł^;bvśmv wówczas doi^ł^^TJvI_r^aw? wyboru b«dź traktowanie sztuki.'*^soowcw> ^z tako b. o«tr**ł komedn tvrów (tak

nawet sławy, któ e ztipełmc

rasa murzyńska t»te

ofcatnlo któreś z pfcsen nrnrzyń-

Jara

wielu fnnvch.

Na fawacb obrończych tyluż adwokatów, co wyżej (17). łatwo daiacYcb sie odróżnić od swe jel kryminalne! kWerrtet. dzięki szarfom r. emblematami, poczyna jacvml sie od Ster P. O. H.. co znaczy:    .Pamiętaj o booora-

rlum**. a co przez uprzejmość rady adwokackiej przełożone zo* nało na lczvk dźwlęcznłcfszy: Prawo. Ojczyzna. Honor".

Na stole sędziowskim góra akt — 30 do 70 tomów, poza którymi zuocłnle nic widać sędziów ale z liczby krzeseł odgadnąć można, źc iest ich trzech, zgodnie % zasada: ..Trcs fachmt collcgimn" lub .Boh trojcu Hubłt". Czwarty orzv stole orokurator. z którego miny widać, że za żadne skarby nłe zrzeknie sie oskarżenia. Pla-vls a vis tamtego sekretarz, zrozpaczony, źc zlawili sie wszyscy Istotnie świadkowie i sprawa nrzyrzekałaca trwanie trzydniowe nie bedzle odłożona.

Czterdz’estv czwarty z kold świadek Aron Gajweg. staroza-konny izraelita żydowskiej narodowości molieszowego wyzna-, nia (wedug dokładnego sprawili! dzenia przez przewodniczącego^

^W. ^M®^\*i± starało ste przekonać PuSTcs

k ewsklm Tea(rze) bądź też tiwa-źanfe Brunona (rogacza) luż od pierwsze! chwili nie za rogacza, lecz za szaleńca. Lecz tendencje Crommelyncka sa Jasne: rogacz me iest an! t\-ńcm komediowym w stylu Harnagona. z Jakim go porównywa n. Grabiński, an! też szaleńcem. Rogacz lęka sic duchowe! zdrady swei ionv. duchowego sprzeniewierzenia sie mu. cielesna zdrada przestała go ..In* teresować" już po pierwszym fak czy! cic oddania sie żony. Mówi też wyraźnie, że go n'e obchodzi gromada parobków, których brutalne -ostepowanle z lego żou« _ni_c może mu zostnwteć żadnych wat-

o' woścf. lecz ten teden ledvnv który nte nrzyoodł a który test

P.inrg^r0*7*7 n'a kO'*h-łnV. —

^pogacz Crommelyncka dlatego •est ..wspaniałym", tern sie różni od gromady 'nnvch rogaczów, że obotet^.a mu iest cielesna zdrada ź^"vs Nie test wśec fwnałmntftł tv -mw-ł-m ro*raczem. ł«k te*»o chce GraWńsk' f nie ma nte do roboty w galerii ..lamów* w**tk.el it'*ratn 7 darmtvrzre^ł Tarłi»ffe‘ów. Don Juanów f jnnvch. Innem! słowy, twierdze, if -klasycyzm*’ ..Rogacza" test czysto powierzchowny i Źc sztuka ta nateżv do teatru raczej eksperymentalnego.

Bruno wierzy z ntezachwten» pewnością w wterność żonv. która każe mu podelrzewać aufoma-fyerny doknr*1|wv r»łos nleumo-:vwowaneł obawv Obawa ta tes* 'akgdyhy k^ntecznsm ctenlcm fei aż nazbyt bezwzgtedr.ef włtry Przerost uczucte d.-»datn»*go stał się uczndem ułemnem. Połączenie tych ttc’uć stwarza nieunikniony konflikt — Brano pragnte rdrady żr.o:* aby -te rczhyó u czucia leku. Lecz icto ftfara arr ⁿ oz wała mu •— ‘crzvć w całkowita zdradę jej. Naio . \*wł5firzy dowód zdrady nie może M mm

oośó. że Aleksander Dumas iest murzynem!

Dumasowie oocho<teSR rzeczywiście od murzynów, ale pomrno x> ojciec i syn bvR WałN-mi.

Razu pewnego w satonle. ktoś zapytał Dumasa cóca ery to prawda. że dziad Jego bvi murrypom: Dumas odrzekł wesoło: — Naturalnie. tak bvło. Mój pradziad był nawet małpa! Moja rodzina zaczęła od tego. na czcm pańska koń-

któremu nie wystarczyła siwa natr^!archn1na broda i dłuższy od niej kostium świadka) zezna te gło ««m oe?nvm wzruszenia, odoo-wlada^;acvm treści małownlctei rzeczywistości:

.Tak Iest. Syn mój Lejzor uclk naprawdę. Paszport miał prawdziwy, t. i. książeczką była prawdziwa. Ale podpisy były oo-drabfane — co tu ukr\-wać? kiedy i tak wszystko wiadomo. Pie-^eć bvła także prawdziwa ale pożyczona z kancelarii, może n-krad7iona — Ja wlm?.~ Gdzie jest teraz?^ Kto? A! rnój Lejzorek. Gdzie un ma być? Jest w Ameryce. Co on tam robi? Ja nic wlm. Może łuż test orezydentem. Ia nte czytam gazety niłglel-skic..-“

Dzlckf oytarriom 7 rocznic zada wanvm przez adwokatów czcigodnemu Aronowi t 00 wcfagnlc-ciu w koło krzyżowych nvhń przez prokuraturę matV! znikłego Lejzorka, tkliwe! Sury — na* dewszystko zaś dzięki niezmierzonej cierpliwości przewodniczącego. zaniedbującego nrze: madTC zaciekawienie sakramentalne! uwagi: ..To nie należy do sprawy" nierwykfc interesującą sprawa wvlasdu Lejzorka Gal-wega za fałszywym naszoor tem do Ameryk) zostate ośwfe-tlotta ze wszystkich stron.

Bvt sobie nleiak’ Lejzorek Gai* weg. Został wyciągnięty na świat gwałtem rvrzv oomocy oocracH ccsarsktego cleda oom^!mo onoru stawianego aknszerce. łuż w dniu urodzenia w*dbtg <w^:ade*> fwa otea ur»ednłk snnrzn^^aiany

pewności. gdvż Bruno sam te z góry wyklucza Bruno omenie u-r, terrvć w ła! t.! :órcoo możliwo, ścł nic dopuszcza. — Oto tragizm ..Rogacza".

Jak widać szu:ka ta Iest m^fmo narzucatecych sie aralngji dość daleka od sztuk teatru molierowskiego. To. co te łaczv to pokrewieństwo techniki scenicznej —

Sam pomysł zewnętrznie nie iest bezwzględnie nowv. że — poza komedia ludowa — wskażę na f-dcntvcznv motyw w ..Nanie" /Soli gdzie chór operetkowvdh me-żów Maga Jowisza, aby żonv zdradziły ich I tvm sposobem u-woWfv od mak nteoewnoścl. —

Technika sztuki, mistrzowsko u-kazujaca ..logikę absurdu", iest świetnym tryumfem Crommelyncka. ..I-ogik. którvbv nie dochodził do absurdu — powiada Jean Fsostcln — nie byłby tuż logikiem. lecz człowiekiem sentymen tahtym. Czv<tv rozsa^^k «est zawsze ntete- z-n" PrzvVte^J'm    ^

może służyć .Rogacz wscaMaly'’

Trzy świetne sztuki o których ^rześc.iań^ch zauważył £r*«c pisaliśmy, można śmiało uważać » złym humorze: ..CzorT

za podwaliny nowego repertuaru literackiego teatrów dvr. Szyfmana. Przysporaenfc tvcli sztok polskiej literaturze sceniczne! radiowa s'c p. Szyfmanów’ we wdzięcznej pamięci.

As*

bv was pobrał. Apfof* plszf iz za adnawo menużnawo tewrefczfkn".

Kł«fv Lełz-zrek miał siedem lat i zabłądziwszy w drodze 7. chc-den». powrócił późnym wieczorem do domu. rozzlrr jc*ouv sWtńż wrzasnął nań: ..Cholera!

szwedasz sie menotradmic!" 1 przydał mu nóżkę. aatr7łsiiv wszv za oredko bramę. Odfzl Jedna noga Lejzorka stała jar jm całe żvcie krótsza od drtarei. . 0 zresztą kompensowało sie. wedle tłomaczeń stróża, tem. t drag* noga bvła dłuższa od tamten Może w skutek tego katoerwa dzieciom na podwórku wydawało sic. że ..ten źydziak kulawy płacze sie umyółnłe ludziom (t. j. im) pod nogi" I udzielały mu łagodnie rady: ..Idź precz, śderwo!" Jednak Lejzorek nigdy de nie miewał na te wskazówki sadzać, że to iest tylko wolny przekład m gwarę nadwiślańska iwro rodowe go nazwiska: ..Gajweg*.

Owo ..Dręcz" powtarzało sie stale w życiu Lejzorka. Kledv ojciec próbował sro oddać do szkoły znalazło ono wyraz w delikat-nieJszd formie: .Nłe wytrzymuj' normy procentowef.

Urzedcicy okupacyjni podtrzymał! względem Lejzorka tradycie władzy rosyjskiej. Kiedv soóźMJ sie z Dowodu kolenia t nółtorei minuty do fotograf paszportowej. usłyszał groźne: Hefaus. Jadę!" * ood wasa feldfeblowsklcgc. A kiedy nazafutrz wstał r» świcie 1 zjawił ?He na podwórku komisariatu o rodzinę za wcześnie, ju* słyszał z ust nflnułacego porzać ku strażnika mlłteylnego; ..Wad parszywcze!" Tylko cudem ostatniemu z khjeotrfi okręgu udało mu sie uzyskać paszport okww-cvlnv.

Poczcm nasteodła okrutna mitręga trrzv ramlante tego pa^rpor* tn na porządny Dtsznort (żiv»-a-tełstw-a pcśskiego. Tak się zdarz' -lo. że w raJrhnkołwiefc miejscu-o ccmka oo-lawl? sie w kolei, wst* jąc 00 daia o śwtóc, w cram d*il dwudziestu, zawsze bvf wvnycb nv orzv niezłomnej skromnej u-wadze: ..Po co sie pchasz. ivdzia ku?“ co zniewalało go do usuwa-n a sie zawsze na szary koniec, nigdy nie dosiaiacv sie do stołu urzeJowego w godzinach orxvie* era. WrcDsde gd>’ cudom dotarł do sekretarza, usłyszał zdziwione: ..G_ajweg! poco tebie ptzvuh-leżoość państwowa? Pdięća)|byś sobie do Amcrykr. Z ogromnym .r.Ktem ud:iło się Lcjzorowł dowieść. ie Gojweffowte z dzlafla uradziada chowali sic w PWsce na cmentarzu żydowskim. Uzyskał potrzebny dokument, ale nf-gdzae w cfasm lat całych nie mogąc znaleźć zajęcia 1 powodu kravwel nrurf i krzywe? przez ź.- -łość ntiny. słysząc wciąż ono: Niepotrzebny^ tu!" postanowił wziąć do serca radv urzędnika państwowego < pojechać do .Ameryki. Sto dni. iak Napoleon, tułeł sic ood komisariatem, aby otrzymać właściwy paszport, upow ź-n alacv do Jazdy za ocean. Prześladowało go wciąż: ..Idź precz!"

nawet pozostałe w spadku po przeszłości: ..Poszedł won!"

Wreszcie w niemocy wzlnł paszport fałszywy z rak P^: kwa Wetchhertza. poleconego mu orze2 Surę Meszpucbc. sfabrykowany przez Pechowtecktego: zaopatrzony pieczecła ukradziona przez Niepokalanego t wiza robn-tv Próżn-aka. przeszły' zreszra według twier.zesma aktu oska-żr ti?a nrzcz 17 par zbrodł^rwI rąk. Lejzorek nie policzył sie ’ pm. że 'eszcze lego kofawreu óg nie obejrzała komis?a wdske «' a. a t\-m sposobem domniema^./: pozbawi? państwo swoja ucieczka iednego poważnego < brońcy w woinie •/. bolszewia.

Akt oskarżente postawił ood orcgierz.em 17 osób /a otworzenie ..bandy", któr. — jak ustali? prze wód radowy — ujawniła swoia owocna driałałność sfabrvkowa nient ied^mego paszportu, oozbn-wła?acego naństwo tak niczbe .ne-go rnn I.ełzora Oaiwcga.

-    mmmmm    mim

obrońców sad skaza? w dniu wczoratezyin ws7.vstkfch 17 rvod-sadnych na wiezienie od lat (> do Pomimo utalentowanych mów 1 go roku. razem na lat ® ł W miestecy zresztą r. rasTsr.wn-nem amnestB. dar»*tecci rłocv.vtV c<«n połowę kary.

1 joo WmołH.