8598055445

136 PROBLEMY TEORII EKONOMII

myślenia {hindsight bias) jest kolejnym z zachowań ludzkich, które można przeanalizować na dw óch płaszczyznach³⁰:

1)    poznawczej - człowiek często włącza do swojej wiedzy informacje o zdarzeniu, które już nastąpiło, co może powodować zaburzenie hierarchii wartości. Informacje te często pełnią rolę dominującą, ponieważ dotyczą zdarzenia dobrze określonego i pewnego. To powoduje, że retrospektywna analiza tego zdarzenia posiada zmienioną hierarchię wartości. Wszystkie inne dane stanowią jedynie tło na temat tego, co mogło się zdarzyć;

2)    osobowościowej - błędy w przewidywaniu zdarzenia mogą powodować obniżenie samooceny i złe samopoczucie, dlatego ludzie usprawiedliwiają swój wybór, tłumacząc, że wiedzieli, jaki sprawy przyjmą obrót. Taka postawa pozwala zachować poczucie własnej wartości.

W. DeBondt w swoich pracach pokazuje, że gracze giełdowi często wykorzystują mentalne symulacje transakcji na papierach wartościowych. Wyobrażają sobie, że dokonali zakupu akcji w danym momencie, a następnie czekają na odpowiednią chwilę do sprzedaży. Jak się okazuje, bez prowadzenia rzetelnych zapisków' inwestorzy skłonni są modyfikować swe wcześniejsze decyzje i twierdzą, że zakupili akcje w bardziej korzystnym momencie niż miało to miejsce w rzeczywistości. Wpadają więc w pułapkę myślenia wstecznego.

Kolejną anomalią w zachowaniach ekonomicznych jest efekt utopionych kosztów (sunk cost effect). Racjonalny decydent nie bierze pod uwagę przeszłych zysków i strat przy podejmowaniu decyzji. Nieracjonalny efekt utopionych kosztów polega na tym, że ludzie są skłonni trwać przy raz podjętej decyzji, jeśli była ona związana ze znacznym wydatkiem czasu, pieniędzy lub wysiłku. Przywiązanie jest tym silniejsze, im więcej tych atutów zostało włożonych w daną transakcję. Takie zachowanie wynika z naturalnej dla człowieka awersji do ponoszenia strat.

Psychologowie H.R. Arkes i H.G. Blumer przeprowadzili pewien eksperyment. Firma Omega pracuje nad projektem wartym 10 min zł, z czego 5 min zostało już zainwestowanych. Uwieńczeniem tego przedsięwzięcia ma być nowoczesny silnik hybrydowy dla pojazdów elektrycznych. Prototypowy¹ model przechodzi właśnie pierwsze testy. W tym samy czasie menedżer projektu odkrywa ku swemu zaskoczeniu, że firma Alfa jest już gotowa do wyprowadzenia podobnego produktu na rynek. Konkurencyjna konstrukcja Alfy jest lżejsza

P. Zielonka, Finanse behcrwioralne..., s. 20.