8658359319

424 Mieczysław Klimaszewski

przebiega nierównomiernie, przede wszystkim wzdłuż cieków spływających z obszarów nie krasowiejących, których osadami są uszczelniane dna erozyjne w obrębie wapieni. Przez boczne podcinanie (chemiczne i mechaniczne) rozrastają się te powierzchnie kosztem stromościennych wzniesień i powstają zrównane dna równin łub poljów marginalnych. Polja marginalne ograniczone są z jednej strony przez wzniesienia, zbudowane ze skał nie krasowiejących, a z innych przez strome, podcinane i cofane stoki wzniesień wapiennych. Równiny marginalne nie są zamknięte wzniesieniem ze skał nie krasowiejących.

Wzniesienia wapienne mają bardzo charakterystyczną formę kop — stąd kras kopiasty (21, 23). Te kopy krasowe zwane mogotami mają do 200 m wysokości. Stoki ich są bardzo strome, skaliste, nieraz pionowe, po-nacihane głębokimi żłobkami krasowymi, pomiędzy którymi ciągną się ostre żebra. Powierzchnie mniej nachylone, szczytowe są bardzo gęsto podziurawione głębokimi jamami krasowymi, często- wypełnionymi przez

Ryc. 2. Przekrój przez Sierra de los Organos według H. Lehmanna (23). 1) Skały

nieprzepuszczalne, 2) wapienie dolnokredowe i jurajskie

Fig. 2. Section through Sierra de los Organos — after Lehmann. 1) Impermeable

rocks, 2) Lower cretaceous and Jurassic limestones

rezydualne produkty wietrzenia chemicznego. Kopy są pooddzielane od siebie stromościennymi zaułkami krasowymi, które powstały wskutek rozmycia szczelin, oraz głębokimi lejami i uwalami. Na stokach kop-mo-gotów znajdują się nisze i otwory jaskiniowe. W części dolnej stoku znajdują się nisze i czeluście jaskiń przydennych, którymi wypływają lub wpływają rzeki w podziemie. Nisze i otwory jaskiniowe położone wyżej są suche, a nad ich górnymi krawędziami zwisają zasłony i draperie stalaktytowe, rosnące u wylotów żłobków krasowych, którymi ponacinane są stoki. Kopy te są bocznie podcinane przez wody płynące po wyrównanych i uszczelnionych dnach lejów, uwali i poljów oraz korodowane w poziomie rzek — podziemnych przewodników. Wskutek tego powierzchnia ich stale się zmniejsza, zwarte wzgórza rozbijane są na pojedyncze kopy, a ich kosztem rosną równinne dna poljów i lejów, rozwijające się w poziomie przewodników — rzek krasowych. Kopy nie podcinane tracą na stromości. U ich podnóży rosną usypiska, stoki stają się wklęsłe i mniej nachylone = ok. 45° (42).

Lejki krasowe są przeważnie bardzo głębokie. Ich dna o nieregularnym zarysie, często płaskie, wyścielone namułami, otoczone są stromymi ścianami. Te dna leżą w różnej głębokości, ale nigdy poniżej poziomu przewodników, poniżej dna sąsiednich poljów. Wskutek bocznego podcinania, odbywającego się w poziomie dna zalewanego przez wody wypływające z podziemia, lejki te rozrastają się kosztem kop-mogotów i powstają uwala.