8658359169

Współczesny stan nauk. geograficznych w ZSRR 399

kompleksowego wykorzystania ich zasobów naturalnych oraz rozwoju sił wytwórczych. Już samo wyliczenie nazw szeregu kompleksowych ekspedycji organizowanych i realizowanych przez tę Radę: kolska, środkowo-azjatycka, kaukaska, uralska, pamirska, kazachstańska, turkmeńska, irkucka, kułundyjska, krasnojarska, buriat-mongolska, amurska, tuwińska, czycka, dalekowschodnia i inne — daje pojęcie o terytoriach Związku Radzieckiego, które były lub są obejmowane przez badania podobnego charakteru. Jak dobrze wiadomo, w ciągu ostatnich lat prace wielkich, kompleksowych ekspedycji naukowych, o charakterze geograficznym, organizowane w ZSRR, zaczęły wykraczać poza granice kraju. I tak na przykład radzieccy geografowie wykonując program prac w ramach Międzynarodowego Roku Geofizycznego, prowadzą obecnie szeroko zakrojone prace naukowe na Antarktydzie i na przylegających do niej morzach. Zasadnicza rola w kompletowaniu składu kompleksowych ekspedycji geograficznych w ZSRR przypada różnym instytutem naukowym Akademii Nauk ZSRR, jej oddziałom oraz akademiom republik związkowych. Jednakże bardzo często w pracach ekspedycji kompleksowych, organizowanych przez Akademię Nauk ZSRR, biorą udział instytucje naukowe innych resortów (na przykład: Główny Urząd Hydrologiczno-Meteorologiczny, Główny Urząd Geodezji i Kartografii i in.) jak również katedry i wydziały geograficzne uniwersytetów.

Instytuty naukowe Głównego Urzędu Służby Hydrometeorologicznej — Główne Obserwatorium Geofizyczne, Instytut Hydrologiczny, Instytut Prognoz i inne organizują, wykonują i koordynują wraz z Instytutem Geografii AN ZSRR i innymi instytucjami naukowymi prace naukowo-badawcze w zakresie poznania warunków hydro-klimatycznych kraju oraz w zakresie badań nad żywiołowymi zjawiskami przyrody. Z naukowych prac tego typu w planie Akademii Nauk ZSRR szczególne znaczenie przywiązuje się do poznania wodno-cieplnego reżymu powierzchni ziemskiej i jego roli w dynamice procesów zachodzących w przyrodzie, oraz stosowanych metod przeobrażania przyrody dla celów praktycznych.

Zasadnicza idea naukowa, przyjęta za podstawę podobnych prac tkwi w założeniu, że reżym wodno-cieplny czyli krążenie ciepła i wody w środowisku geograficznym stanowi główny mechanizm, który* kontroluje natężenie i charakter dynamicznych przemian wszystkich innych postaci wymiany energii i materii pomiędzy komponentami środowiska geograficznego. Dlatego, poddając pod obserwację naukową właśnie ten mechanizm i celowo oddziaływając na niego za pomocą najrozmaitszych zabiegów naturalnych i sztucznych, można najłatwiej osiągnąć zamierzone, o poważnych rozmiarach i znaczeniu przemiany w biegu licznych procesów przyrodniczych na powierzchni ziemskiej.

Z wyżej podanej charakterystyki tego naukowego kierunku wyraźnie wypływa jego wielkie znaczenie zarówno dla rozwoju współczesnej teorii geografii fizycznej, jak i dla wykorzystania jej osiągnięć w dziedzinie praktycznych poczynań. Z punktu widzenia licznych radzieckich geografów, wskazany przez nas kierunek przerzuca bezpośredni most pomiędzy klasyczną geografią fizyczną a współczesną geofizyką, przyczyniając się do wszczepienia w dziedzinę nauk geograficznych osiągnięć naukowych i metod tak zwanych nauk ścisłych. Z drugiej strony, jest rzeczą jasną, że naukowe opracowanie problemu reżymu wodno-cieplnego