8658359345

INOKIENTIJ GIERASIMOW (Moskwa)

Współczesny stan nauk geograficznych w ZSRR

The Contemporary State of Geographical Science in the USSR

Zarys treści. Artykuł zawiera poglądy panujące obecnie w nauce radzieckiej na zakres i zadania nauk geograficznych, w oparciu o materiały Zjazdu Wszech-związkowego Towarzystwa Geograficznego w roku 1955 oraz specjalnego tomu „Wo-prosów Geografii", wydanego z okazji Międzynarodowego Kongresu Geograficznego w Rio de Janeiro.

Odwiecznym, zasadniczym zadaniem geografii o charakterze ogólnym, jako jednej z najstarszych nauk na świecie, zawsze było i nadal pozostaje zadanie wszechstronnego poznania przyrody, gospodarki oraz ludności na terytorium danego kraju lub różnych jego części, na obszarze kilku krajów oraz Ziemi jako całości. Poznanie takie ma na celu zarówno wszechstronną charakterystykę (opis), jak i wyjaśnienie naukowe różnorodnych rysów podobieństwa i różnic warunków naturalnych oraz właściwości lokalnych gospodarki i ludności. Wyniki naukowe badań geograficznych zawsze były szeroko wykorzystywane w celach praktycznych, w celach wykrywania i opanowywania zasobów przyrody, rolniczego wykorzystania terenu, racjonalnego rozmieszczenia przedsiębiorstw, lokalizacji sieci osiedli ludzkich oraz dróg komunikacyjnych, jak również w celu rozwijania sił produkcyjnych różnych regionów i krajów.

Należy z całą stanowczością odrzucić pogląd, jakoby obecnie geografia wykonała już w zasadzie swoje poznawczo-opisowe funkcje, jakoby cała Ziemia, lub w każdym razie jej zasadnicza, zamieszkała część, zostały już wystarczająco dobrze poznane pod względem geograficznym, i że z tego powodu geografię obecnie można uważać jedynie za ogólnokształcącą, szkolną dyscyplinę, niezbędną nie tyle ze względów naukowych i praktycznych, ile dla celów wyłącznie kulturalnych. Taki pogląd na geografię współczesną byłby do głębi błędny i archaiczny.

Geografia współczesna nie jest nauką XVIII i XIX stulecia, lecz jest nauką obecnego tj. XX wieku. Nie jest ona już tą dawniejszą, przeważnie opisowo-poznawczą nauką, mającą za główny swój przedmiot poznawanie nie znanych dotychczas ziem i krajów, lecz jest to nauka o kierunku ekspe-rymentalno-przeobrażającym, której podstawowym przedmiotem badań są dawno odkryte ziemie i kraje zagospodarowane przez człowieka, o głęboko zmienionej przyrodzie, o gęstym zaludnieniu i o wszechstronnie rozwiniętej gospodarce. Wskutek tego główne zadanie współczesnej geografii stanowi nie okazywanie pomocy w dziele pionierskiego opanowywania nowych ziem i bogactw naturalnych, lecz naturalna obsługa wielkich wy-