8812711134

246 JAROSŁAW NOWASZCZUK

SQ. [...] ou /u8t)v Soxeł pE^yjcrS-ai Ta tou Xóyou; i} cpaćv£Tai to 8sux£pov sipy)-p.£Vov ex xtvoę avayx7)ę §£UT£pov S£iv Ts9T)vai, y\ tł aXXo tćov p7)B-£VT<ov; £|aoł [aev yap £§o^£v, toę p.7)8sv ełSÓtł, oóx ayswtoę to Itclov EŁpyjfTłJaŁ tw ypacpovTf ou 8’ £/£t<; Ttva avayxY)v Xoyoypacptx7QV f TauTa lx£Lvoę ouTtoę eę£^^ę 7iap’ aXXy)Xa e8t]X£V;

O Al. Xp7)OToę eI, otł |ae yjyy) txavov slvaŁ Ta exełvou ouTtoę axpip£>ę 8łł8słv.

XQ. AXXa to8e y£ olpiat cjz <pavai av, 8słv 7iavTa Xóyov Sorcep ^6>ov ouv£OTavaL ooipta tł £/ovTa auTOV auTOu, gWts jayjte axć<paXov slvai ja^te <5focouv, aXXa pi<ra te s/ełv xai axpa, 7tp£7tovTa aXX^Xotę xai t<5 oXw ysypap.[AŚva³⁵.

SOKRATES. Ty nie uważasz tego niechlujstwa myślowego w tej mowie? Cóż myślisz, że to, co tam jest na drugim miejscu, z jakiejś konieczności musiało stać właśnie na drugim, czy równie dobrze jakiekolwiek inne zdanie? Ja się na tym nie rozumiem, więc mi się zdawało, że autor z całą bezczelnością pisze sobie to, co mu ślina na język przyniesie. A ty uważasz, że mu pewna konieczność literacka kazała kłaść jedno po drugim w tym właśnie porządku?

FAJDROS. Zanadtoś łaskaw, jeżeli myślisz, że ja potrafię jego pracę tak jasno rozebrać.

SOKRATES. Ale ci to będzie jasne, że każda mowa, tak jak zwierzę, musi się jakoś trzymać kupy, musi stanowić jakieś ciało indywidualne; nie może być bez głowy i bez nóg, ale powinna mieć tułów i kończyny dobrane do siebie i z góry określone całością³⁶.

Wyraźnie stwierdza tu, że mowa musi być właściwie skomponowana. Niestety sam zagadnieniu formy nie poświęcił wiele uwagi. Nie znajdujemy u niego teoretycznych wskazówek co do układu mowy, który byłby uznany za najlepszy. Zabiegał przede wszystkim o zgodność twierdzeń z prawdą i o logiczną poprawność języka³⁷.

Współcześnie z Platonem i po nim rozwijała się ciągle teoria retoryczna propagowana przez sofistów. Ze względu na wielość twórców trudno rozpatrywać każdego z nich osobno. Kierując się zaś przekonaniem, że ruch sofis-tyczny nie tyle opierał się na wybitnych jednostkach, co na jednokierunkowości nauczania wielu osób³⁸, wydaje się właściwym przedstawienie najbardziej reprezentatywnego dzieła dla tego rodzaju wymowy, jakim była Retoryka dla Aleksandra⁷'"’. Jej napisanie przypisywano dawniej Arystotele-

³⁵    Piat. Phdr. XLVII 264 B-C.

³⁶    Przekład W. Witwickiego: Platon, Dialogi. Fajdros, Warszawa 1993, s. 53.

³⁷    Piat. Ap. I 17 B; II 18 A-B; Grg. 503 B; 455 A.

³⁸Sarnowska-Temeriusz, Przeszłość poetyki, s. 17.

³⁹Anaximenis Rhetorica ad Alexandrum [^cPr]XOQixrj 7iQÓę A/.££avdQov], Lipsiae 1966; Retoryka dla Aleksandra, tł. H. Podbielski, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 6, Warszawa 2001, s. 496-561.