8812711132

244 JAROSŁAW NOWASZCZUK

nienia nie są dziś znane¹⁷. Z ich szkoły retorycznej pochodził Gorgiasz,

0    którym już wspomniano. Nie dysponujemy obecnie pełnym opisem jego teorii w zakresie kompozycji wypowiedzi, a jego twierdzenia byłyby o tyle interesujące, że zalicza się go do nurtu formalnego w rodzącym się za jego czasów ruchu sofistycznym¹⁸. Wiadomo natomiast, że z poszczególnymi częściami mowy wiązał stosowanie różnorodnych stylów, jak również to, że dużą wagę przywiązywał do zasady stosowności (7rpŚ7cov)¹⁹. Zachęcał też do stosowania figur retorycznych²⁰.

W czasach Gorgiasza działał także inny retor, Teodor z Bizancjum. Miał być autorem podręcznika, w którym dokonywał przesadnie szczegółowych podziałów i wyszczególnień kompozycyjnych. Arystoteles mówi o nim, że oprócz opowiadania właściwego wyodrębniał także opowiadania wstępne

1    dalsze, jak również kilka faz zbijania argumentów²¹. Wspomina o nim także Platon²², podając, że Teodor wyróżniał w budowie mowy ekspozycję, następnie dowodzenie, dalej podawanie świadectw i prawdopodobieństw. Miał też wyodrębniać podczęści. jak chociażby potwierdzenie główne i poboczne²³. Z Fajdrosa (0aiÓQoę) dowiadujemy się ponadto, że inni retorzy z nurtu solistycznego wprowadzali chętnie nowe podziały w strukturze mowy²⁴. Wydaje się, że już w tym czasie kompozycja wypowiedzi doznała dużego uszczegółowienia. Ta koncentracja na formie wywołała opozycję w postaci poszukiwania uogólnień, a czasami nawet w postaci krytyki systemu retorycznego reprezentowanego przez sofistów.

Nowe podejście do teorii wymowy reprezentuje w tym czasie Izokrates, który najpierw był uczniem sofistów, później zaś Sokratesa²⁵. Dzięki jego staraniom nastąpiło w retoryce coś wyjątkowego, a mianowicie połączenie osiągnięć filozofii sokratycznej i wypracowanych wówczas reguł sztuki wymowy ⁶. Izokrates opisywał budowę mowy w oparciu o system elementów

¹⁷    Tamże, s. 61.

¹⁸    J. Gajda, Sofiści, Warszawa 1989, s. 41; Sarnowska-Temeriusz, Przeszłość poetyki, s. 17-18.

¹⁹    K e n n e d y, The art of persuasion in Greece, s. 66-67.

²⁰    Tamże, s. 64.

²¹    Arist. Rh. III, 13 1414 b 13 nn.

²²    Piat. Phdr. L 266 D - LI 267 B.

²³    Tamże, LI 267 B.

²⁴    Tamże.

²⁵    Tamże, LXIV 278 E - 279 A-B.

²⁶    S i n k o, Literatura grecka, t. 1, cz. 2, s. 163, 675; G. Kennedy, Classical Rhetoric and its Christian and Secular Trctdition front Ancient to Modern Times, London 1980, s. 31-35.