9003499536

„Charakterystyczne dla naszego języka jest to, że fundament, na którym wzrasta, składa się ze stałych sposobów życia, z regularnej działalności. Jego funkcje wyznacza przede wszystkim działanie, któremu towarzyszy ”.

,Jednakże ugruntowywanie, uzasadnianie świadectw dobiega kresu; - ale ów kres nie polega tylko na tym, że niektóre zdania jawią nam się bezpośrednio jako prawdziwe, nie jest więc z naszej strony pewnym sposobem widzenia; jest naszym działaniem, które leży u podstaw gry językowej ”(OP§ 204).

„Tym, co po prostu trzeba przyjąć, co jest dane, są - można rzec - sposoby życia” (DF§ 317).

Uwagi te wskazują, że formy życia są podstawą wszelkiego myślenia i pojmowania. W szczególności uderza to, że są one ściśle sprzężone z takimi fenomenami jak działanie, technika, praktyka, uznanymi za najbardziej podstawowe, cechujące człowieka jako gatunek istot żywych. Podobnie jest z myśleniem: myślimy bowiem nie dlatego, że myślenie się sprawdziło lub z takich lub innych względów jest korzystne. Myślimy, ponieważ taka jest, można powiedzieć, nasza kondycja ludzka, jako określonego żyjącego gatunku, sama nasza egzystencja z istoty więc musi wiązać się z myśleniem. Na te fragmenty należy też spojrzeć z perspektywy Traktatu: myślenia oraz języka nie wyznacza niezmienna przestrzeń logiczna, „przedmioty” ani też logiczny ideał ścisłego języka, lecz zmienna ludzka praktyka, której kształt i zmienność zdeterminowane są teraz poprzez formy życia. Myślenie nie naśladuje tu żadnego, ukrytego pod powierzchnią potocznego języka, logicznego symbolizmu, lecz wyłania się z praktyki naszego życia. Sugestywna jest zwłaszcza ta uwaga, w której proces uzasadniania naszych zdań nie może opierać się na sposobie widzenia, (obrazie, twierdzeniu, hipotezie, zdaniu elementarnym, itp.), lecz po prostu na działaniu, które jest nieugruntowane, tj. nieuzasadnialne i nieeksplikowalne (OP§ 110)²⁹⁵.

Inną zagadkową uwagą rzucającą nieco więcej światła na kwestię rozumienia jest ta, w której mowa o lwie: „gdyby lew umiał mówić, nie potrafilibyśmy go zrozumieć” (DF§313). Nie moglibyśmy zrozumieć lwa, nawet gdybyśmy znali lwi język i gramaty-

294

Cyt. za: Cause and effect: Intuitive Awareness. Wyd R. Rhees, przeł. P. Winch, “Philosophia”, nr 6, 1976, s. 392- 445.W: H.-J. Glock: Słownik..,,s. 325.

^95

Autorzy polskiego tłumaczenia podają tu „nieuzasadniony” sposób działania, natomiast Finch tłumaczy „nieugruntowany” sposób działania. Por.: L. Wittgenstein: O pewności. Tłum. B. Chwedeńczuk. Warszawa 2001, s. 37, oraz: H. L. R. Finch: Nieugruntowanie działań. W: Metafizyka jako..., s. 131.

109