Scan0042 3

» farmowe (pierwotne I wtórne) - charakterystyczne dla USA i Kanady, jest to ziemia podzielona na regularne blok. piz«rkti..j::e usaiiniku:::. głównie i ILuiopy. Giói.ice ./ydiiek;rtf wzdłuż południków i równoleżników. Wielkość wyjściowa to 160 akrów czyli ćwierć sekcji.

Rodzaje układów siedlisk wsi skupionej:

S układ powierzchniowy - siedliska są skupione na powierzchni zwartej. Siedliska wietskie, zagęszczone, z wieloma drogami wewnętrznymi, z gęstą *ecią dróg, leżące z dala od siebie. Najczęściej występują na obszarach bezleśnych, płaskich, urodzajnych, przy utrudnionym dostępie dc wody, w zagłębieniu terenu up.

^ ukł3d punktowy - powstaje na terenach wykarczowanych z licznymi dolinami i wilgotnymi zagłębieniami. Osiedla są małe. rozsiane, aie położone w pobliżu siebie.

^ wokół placu - występuje plac wewnętrzny, wokół którego są rozmieszczone zagrody, jest wyraźny i stanowi dominującą cechę osady tego typu.

J układ liniowy - powstaje na obszarach suchych, bezwodnych, ciągnących się wzdłuż morskiej doliny. Na wąskim pasie kształtuje się osiedle podłużne wykorzystujące pas pól i lasów.

Kategorie osiedli w osadnictwie wiejskim:

-> samorodne (żywiołowe) - najczęściej mają nieregularny układ i kształt siedlisk, dostosowany do warunków fizjograficznych (owalnica, łańcuchówka. przydrożni ca. widlica. wielodroznica. przysiółek) l nie są zorganizowane planowo.

Kształtowane - zorganizowane planowo, układ i kształt siedlisk ocpowiada zasadniczo warunkom społeczno-gospodarczym {wieś okrągła, okolnica, ulicówka, szeregówka, rzgdówka, olędry, folwarki, kolonie, wsie regularne)

Układy rozplanowania:

« liniowtM^ra^zane z osadnictwem na obszarach bagiennych i leśnych [Niemcy, Europa Środkowa i Wschodnia)

« zaglomerowane:

o niereguiarne/kupowe - [Anglia, Francja, Belgia) nieregularne kształty związane ze stopniową ekspansją osadniczą na nowe tereny i powstawaniem izolowanych form wsi i przysiółków c wsie zielone - [Niemcy, Polska, Czechy] osady planowane o reguiarne/o uk^ł?dzie siatkowym [Azja, wschodni?. Europa)

Okresy kształtowania się typów wsi:

1.    wsi.e.2pkr.esujŁrzedfęuca.lneŁO lfj.Q.

Polanie mieszkali w siołach (określenie osiedla wielskiego). Osadnictwo związane z glebami łatwymi do uprawy {Podgórze Sudeckie, Nizina Śląska, okolice Krakowa, Wyżyna Lubelska, Kotlina Sandomierska) oraz suchymi glebami łąkowymi i śródleśnymi nizinami (Kujawy, Wielkopolska). Osady patowe - charakter obronny, budowane na pomostach umieszczonych na palach, gdyż podnimi znajdował3 się woda

Ciachem - osadnictwo z niedużymi osadami, zamieszkałymi prze: członków jednej rodziny trudniącej się gospodarką częściowo rolniczą, częściowo handlowo-pasterską.

Drublc - małe przysiółki, związane z uprawą jednego pola pasmowego, dookoła którego luźno rozkładały się zabudowania.

Zadrugi - wsie wielkiej wspólnoty rodzinnej, na którą składała się grupa krewnych wywodzących się od jednego ojca. Cechowały się wspólnotą majątkową, produkcji i konsumpcji, a władza reprezentowana była przez naczelnika.

•» wieś okrągła - wieś o najstarszej l najprostszej formie obronnej, mała, nieregularna. cUiałkl ułożone po obu stronach drogi okrężnej [Francja],

¹⁵ okcłnica - mała wieś, w której zabudowania są zwarcie rozlokowane wokół jcrC/i okrągłego lub nieregularnego placu, zwanego Nawsiem, tworzącego zamknięty pierścień z jednym lub dwoma wejściami zamykanymi na noc. Plac często służył jako miejsce postoju zwierząt. Kształt wsi dostosowany do obrony [Czechy, zachodnia Polska).

2.    wsi.ę.z.9Kr^w ieutfatoegp.jx.-yj 11 >v. ]

• owalnica - wieś placowa z wydłużonym kształtem rozmieszczenia zabudowań w kształcie wrzeciona wokół podłużnego placu. Znajdował się na nim często staw. potem kościół, szkoła, studnia. Owalnice są układem przejściowym pomiędzy okoinicą a przydrożnicą (Pomorze Zachodnie, Ziemia Lubuska, Brandenburgia,

Śląsk).