9580798325

0    podróży nie mogę pokrótce pisać. Z Niemiec, oprócz widzenia Szwajcarii Saskiej, Goethego i Schlegla, nic nie skorzystałem. Okolice Renu i Szwajcarii zostawiły wspomnienie lekkie i piękne, i niewyraźne jak sny. Włochom więcej winien będę. Otwierają się powoli zmysły moje dla sztuk, które oceniać i rozeznawać poczynam. Pomaga mi wiele jeden artysta Polak, Stattler, którego zdania przemawiają do mnie i wzbogacają mnie. Bogactwa sztuk przechodzą wszelkie wyobrażenie, wszystkie galerie z tamtej strony Alp są dzieciństwem. O starożytnym Rzymie chybabym pisał wierszami. Dlaczegóż tu nie jesteś ze mną decyfrować napisy na trumnie, w której leżą kości Scy-piona, przechadzać się między tysiącami inskrypcji, tak pięknych i czytelnych, jak gdyby wczora wyrzezane były, i widzieć na obeliskach napisy Augusta

1    na Łuku Tryumfalnym świecznik jerozolimski. Koloseum, którego i ten kawał muru, oceniony, kosztowałby dziś 19 milionów franków !!! - nie ma sposobu tych wykrzykników zakończyć¹.

Podążając za tokiem dyskursywnym wypowiedzi Mickiewicza wypada przyjrzeć się nieco bliżej kilku momentom z rzymskiego listu. Otóż nie ulega wątpliwości, że „okolice Renu i Szwajcarii” zdominowane zostały „widokiem z natury”. Zapamiętany obraz pojawia się w poetyce onirycznej, zacierającej granice pomiędzy jawą a snem. Są „wymarzonym” do lirycznego wspomnienia tłem. jak w wierszu Do***. Na Alpach w Spliigen 1829- wypowiedź poetycka [...] zaczyna się od bolesnego wspomnienia i wyrzutów, a kończy cichym marzeniem, „które wie o sobie, iż się nigdy nie spełni”². Dopiero „krajobraz” włoski zachwyci Mickiewicza idealnym zespoleniem natury z kulturą. Ta ostatnia będzie zresztą wyraźnie faworyzowana, co przesądzi ostatecznie o przestawieniu percepcji na odbiór „sztuk”. „Otwierające się powoli zmysły” dostrzegą bowiem „bogactwa [...] przechodzące wszelkie wyobrażenie”. Z perspektywy starożytności Rzymu kulturowa przestrzeń „z tamtej strony Alp” wyda się „dzieciństwem” („Po Rzymie - pisał Mickiewicz do Franciszka Malewskiego -odpadnie na zawsze ochota zbiory posągów i obrazów oglądać, a to, co się z entuzjazmem dawniej widziało, przypomina się z niejakim wstydem”)³.

Z komentowanego listu do Józefa Jeżowskiego wynika również, że „cziczeronów” oprowadzających Mickiewicza po kraju „Gdzie wieńcem bluszcz /Ruiny dawne stroi, [...] Gdzie kolumn rząd / I tłum posągów stoi

66

1

   Ibidem. 519-520.

2

   S. Makowski. „Do***. Na Alpach w Spliigen 1829". Konteksty i nawiązania, [W:] Mickie

3

wicz. W 190-lecie urodzin. Materiały z sesji naukowej. Białystok, 2-4 grudnia 1989, pod. red. H. Krukowskiej, Białystok 1993. s. 142. ^hA. Mickiewicz, Listy..., s. 507.