9621686365

Esej

śmierci, obozy koncentracyjne, obozy pracy. Au-schwitz-Birkenau - 900 tys. do 1 min 500 tys. ludzkich istnień. Bełżec - 600 tys. Chełmno - 152 tys. do 320 tys. Sobibór - 250 tys. Treblinka - 800 tys. Majdanek - 200 tys.! Bergen-Belsen, Buchenwald, Dachau, Gross Rosen, Mauthausen. 1 wiele, wiele innych. Miejsca śmierci, ale i miejsca pamięci. 4 do 6 min ofiar. 4 do 6 min wyjątkowych twarzy, serc, umysłów, charakterów. A w tym przynajmniej 3 min polskich obywateli żydowskiego pochodzenia.

W powojennej polskiej świadomości pozostał skażony wizerunek Żyda, jako obcego, winnego tego, co całemu światu zgotowali hitlerowcy. Lata 1946,1950-1953,1956-1968 pokazały, że niewiele nauczyliśmy się podczas drugiej wojny światowej. Strach przed nieokreślonym żydowskim zagrożeniem był silniejszy od rozsądku. Nie odpowiemy sobie na pytanie, czy koniecznością było szukanie sobie jakiegoś wroga. Czy przypadkiem wrogiem tym stali się znów Żydzi, tym razem ci, którzy wojnę w jakiś sposób przeżyli? Czy mity i bezpodstawne przesądy i podejrzenia były powodem zajść antyżydowskich drugiej połowy XX w.? Czy powojenny antysemityzm był spadkiem po hitlerowskich działaniach? Czy chęć wyniszczenia reszty Żydów zamieszkujących powojenną Polskę była wynikiem strachu i złych, powojennych wspomnień? Konsekwencje tej niechęci pokazują smutne karty polskiej historii. Pogrom wjedwabnem 10 lipca 1941 r. Powojenne pogromy - w Krakowie 11 sierpnia 1945 r., w Parczewie 5 lutego 1946 r. Wreszcie pogrom w Kielcach 4 lipca 1946 r. Trudno jest dziś wspominać te wydarzenia, nie myśląc o nich, jak o konsekwencjach drugiej wojny światowej. Wybitny polski naukowiec, socjolog i humanista, prof. Stanisław Ossowski tak skomentował powojenne wystąpienia antyżydowskie: „Potępia się zbrodnie z obowiązku, ale nie próbuje przeciwdziałać im czynnie. Ten brak przejęcia zbrodnią jest w znacznej mierze właśnie wynikiem wojennego treningu: mordowanie Żydów przestało być czymś nadzwyczajnym; czemuż tamci ludzie mieliby się przejmować śmiercią czterdziestu Żydów, skoro przyzwyczaili się do myśli, że Hitler mordował Żydów milionami”.

Wiele więc argumentów świadczy o aktualności problemu Holokaustu. Przypominanie

0    prawdzie, uświadamianie towarzyszących temu problemów, kształtowanie świadomości społecznej i historycznej, to wszystko każe nam bezustannie dotykać tematyki około holokausto-wej. Poruszając tę problematykę powinniśmy dziś, bogatsi o kolejne doświadczenia drugiej połowy XX wieku, pamiętać słowa prof. Zdzisława Macha: „[...] uczyć o Holokauście znaczy ostrzegać przed niebezpieczeństwem [...] Pokazanie Holokaustu we wszystkich jego wymiarach stanowi przestrogę”.

Katarzyna Pabis

¹    Wprowadzanie przytoczonych określeń ma uświadomić jedynie różnorodność aparatu pojęciowego, dotyczącego złożonej problematyki grup mniejszościowych. Przy korzystaniu z każdego z tych pojęć ważny jest kontekst rozważań. Dla potrzeb niniejszego artykułu wystarczy pamiętać o wspomnianej różnorodności pojęciowej, ale i o wyjątkowej specyfice grupy żydowskiej, której to odrębności religijnej i kulturowej na ziemiach polskich mogliśmy być świadkami do połowy XX wieku. Mimo, że nie możemy określić Żydów, właściwie do połowy XX wieku mianem grupy stricte narodowej, ze względu na formalny brak państwowości, należy pamiętać o funkcjonującym w naszej kulturze biblijnemu określeniu Żydów, jako „narodu wybranego". Stąd też zapisywanie nazwy tej grupy, z dużej litery - nie jako grupy wyznaniowej, ale jako grupy mniejszościowej.

Literatura

Dlaczego należy uczyć o Holokauście?, pod red. J. Ambro-sewicz-Jacobs i L. Hońdo, wyd. UJ, Kraków 2005;

Dzieje Żydów w Polsce 1944-1968, oprać. A. Cała, H. Dat-ner-Śpiewak, ŻIH, Warszawa 1997;

Prekerowa T., Zarys dziejów Żydów w Polsce 1939--1945, wyd. UW, Warszawa 1992;

Sułowski Z., Liczebność Żydów na ziemiach polskich, (w:) Naród Kościół kultura. Szkice z historii Polski, Lublin 1986 r.; Wistrich R., Hitler s Apocalypse:Jews and the Nazi Lega-cy, Londyn 1986;

Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich, tom III, pod red. Krzysztofa Pilarczyka, Polska Akademia Umiejętności oraz Polskie Towarzystwo Studiów Żydowskich, Kraków 2003.

Konspekt nr 2/2007 (29)