9621686805

Połączenia samogłosek z samogłoskami i spółgłoskami. 41

W środku i na końcu wyrazów spotykają się wszystkie, właściwe językowi polskiemu samogłoski, np. las, pole, góra, pustynia, wądół, wieś, sito, wędka, ryby, kości, znowu, tę, ją.

Uwaga 1. Na początku wj^powiedzenia lub też w toku mowy po pauzie artykulacja nagłosowych samogłosek zaczyna się zwykle od wstępnego zwarcia (ob. § 5), np. 'ale, 'Adam, *on_r 'eyo, 'igła, 'iskra. Zdarza się jednak, że takiego wstępnego zwarcia niema; wtedy rozwija się przed samogłoską mniej lub więcej wyraźny „przydech” w postaci niezgłoskotwórczego [i] [u] lub też krtaniowej szczelinowej spółgłoski [h] (ob. § -o); [i] zjawia się w takich razach zwykle przed samogłoską przednią, a [u] zawsze przed tylną. Bywa to przedewszystkiem w wymowie gwarowej, np. ieva ‘Ewa’, iadam ‘Adam’, iantoś ‘Antoś’, iiskra, yoko, uoićec, uuyo. Wymowa [ii] zamiast [*i] występuje również jako prowincjonalizm głosowniowy języka wykształconego; jest to, naprzykład, właściwość wymowy warszawskiej.

Utoaga 2. Końcowa samogłoska [ę] bezprzyciskowa zatraca swoje brzmienie nosowe i bywa wymawiana, jak [e] np. widziałem cię wymawiamy [v’igałem će], nie mogę wymawiamy [ńe mogę].

b)    Połączenia samogłosek z samogłoskami.

§ 30. Samogłoski łączą się z sobą w wyrazach po większej części w ten sposób, że każda z nich należy do innej zgłoski, np. na-uka, przy-ozdabiać, przy-uczać, po-óbiedni.

Niekiedy samogłoski łączą się z sobą w jednej i tej samej zgłosce. Bywa to przedewszystkiem w wyrazach cudzoziemskich, a z pośród wyrazów swojskich tylko w wyrazach dźwiękona-śladowczycli, np. au-tor, au-to-mo-bil, — miau-czeć, mrau-czeć. W takich połączeniach jednozgłoskowych, oczywiście, tylko jedna samogłoska tworzy podstawę zgłoski i ma charakter zgłosko-twórczy, druga jest niezgłoskotwórcza.

c)    Połączenia samogłosek ze spółgłoskami.

§ 31. Samogłoska [i] może się łączyć w języku polskim wykształconym tylko ze spółgłoskami m i ę k k i e m i, nigdy z twardemi, np. bić, wymawiamy: [b'ić], pić, wym. [p'ić], wiklina