9733773818

nic lasów), a co /.a tym id/.ie — niższa jest również liczba natylltów dominujących w składzie gatunkowym tych grup. Przedstawione wyniki świadczą o tym, że wpływ antropopresji na rozmieszczenie gatunków jest wielokierunkowy i zależy głównie od sposobu, w jaki człowiek oddziałuje na otaczające go środowisko. Na badanym terenie największą rolę w procesie synantropizacji Hory odegrało rolnictwo. Wśród wyróżnionych gaip gatunków (tabela 20) nie było ani jednej, której liczebność nie byłaby skorelowana z jednym z trzech opisywanych efektów działalności człowieka.

Ostatnim czynnikiem środowiskowym, który został uwzględniony w analizie (tabela 20), była suma natężenia trzech opisanych wcześniej elektów działalności człowieka, nazwana umownie „antropopresją ogólną”. Ze wzrostem jej natężenia w jednostkach kartogramu zwiększały się liczby następujących grup gatunków: wszystkie, bardzo rzadkie, apolity, archeotity, kenolity, inwazyjne. Korelacja między wyższymi liczbami gatunków synantropijnych a wzrostem antropopresji jest oczywista, natomiast nieco trudniej jest wytłumaczyć wzrost liczby wszystkich gatunków oraz należących do bardzo rzadkich. W pierwszym przypadku jest to spowodowane większą liczbą antropolitów pojawiających się w wyniku działalności człowieka, co wpływa na zwiększenie bogactwa flory. W drugim przypadku można to wytłumaczyć taktem, że na badanym terenie niewiele jest jednostek kartogramu, w których występują wyłącznie siedliska sztuczne, dlatego, mimo dużego natężenia antropopresji, w ich obrębie rosną także gatunki siedlisk pół naturalnych, a nawet naturalnych, które obok wielu antropofitów należą przeważnie do kategorii bardzo rzadkich. Ujemna wartość współczynnika korelacji była charakterystyczna tylko dla gatunków wskaźnikowych starych lasów, których liczba zmniejszała się wraz ze wzrostem natężenia antropopresji.

6.3. Miejsce Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej w podziale geobotanicznym Polski

Autorem pierwszego podziału geobotaniczne-go Polski, opartego głównie na poziomych i pionowych zasięgach drzew leśnych, był M. Raciborski (1912). Uzupełnienia tej klasyfikacji 112 pojawiły się w latach 1918—1954, a ich końcowy efekt zamieszczono w Szacie roślinnej Polski (Szafer 1977a. 1977b). Kolejną próbę regionalizacji geobotanicznej podjął J.M. Ma-tuszkiewicz (1993) w opracowaniu zatytułowanym Krajobrazy roślinne i regiony geobotanicz-ne Polski.

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska w wymienionych podziałach geobotanicznych Polski ma rangę krainy. Spotykamy dwa główne sposoby jej wyróżnienia:

—    łącznie z Wyżyną Wieluńską, jako krainę

Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej (Szafer

1977b);

—    oddzielnie, jako krainę Wyżyny (Jury) Krakowsko-Częstochowskiej (pierwsze wydanie

Szaty roślinnej Polski — 1959, oraz J.M.

Matuszkiewicz 1993).

Głównymi argumentami przemawiającymi za połączeniem Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej z Wyżyną Wieluńską są podłoże geologiczne zbudowane ze skał jurajskich oraz kra-sowość odwodnienia i rzeźby tego obszaru (Czeppe 1972). Jednakże Wyżyna Wieluńska jest pokryta prawie w całości osadami plejsto-ceńskimi i praktycznie pozbawiona ostańców jurajskich, co w znaczący sposób wpływa na obraz jej roślinności. J.M. Matuszkiewicz (1993), który jako podstawowe kryterium podziału na krainy geobotaniczne przyjął inwentarz zbiorowisk roślinnych, dokonał jego porównania w poszczególnych okręgach geobotanicznych Polski, grupując je w krainy. Otrzymane przez niego wyniki świadczą o wyraźnej odrębności roślinności Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej w porównaniu z roślinnością Wyżyny Wieluńskiej oraz pozostałych sąsiadujących z nią regionów. Charakterystycznymi zbiorowiskami roślinnymi są tu: acidofilne dąbrowy niżowe i podgórskie, buczyny podgórskie, ciepłolubne buczyny nawapienne, zboczowe lasy jaworowe oraz murawy kserotcrmiczne. Kolejnym argumentem za oddzieleniem Wyżyny Wieluńskiej od badanego terenu jest występowanie w okolicach przełomu Warty koło Częstochowy granicy zasięgu wielu gatunków (Asper u la cynanchica, Asplenium \iride, Cerinthe minor, Cotoneaster integerrimus, C. niger; Elymus hispidus ssp. ///'-spidus, Erysimum odoratum, Euphorbia angula-ta. Galium tricornntum, Gentianella eiliata, Hieraciwn bifidum, H. caesium, buda eony za, Nonea pulla, Phyllitis scolopendrium, Polygala amara ssp. brachy ple ra, Senecio nemorensis, Teucrium bot rys, Tli las pi per folia tum, Thymus austriacus, Th glabrescens, Th. kosteleckyanus,