9576709102

VIII. Dyskusja problemów związanych z degeneracją leśnych

FITOCENOZ GÓRSKICH I WYNIKAJĄCE STĄD IMPLIKACJE

Lasy Beskidu Małego od ponad 500 lat podlegają silnej antropizacji. Jej skutkiem jest zniekształcenie struktury drzewostanów, degradacja siedlisk leśnych oraz spadek lesistości, szczególnie niebezpieczny na obszarach górskich. Przestrzenne zróżnicowanie przemian antropogenicznych zależy zarówno od warunków środowiska górskiego, jak i od natężenia czynników zewnętrznych, do jakich można zaliczyć: zanieczyszczenia przemysłowe, rozwój infrastruktury i turystyki, a przede wszystkim szeroko rozumiana gospodarka leśna. O bezpośrednim przebiegu zagospodarowania i natężenia antropopresji środowiska przyrodniczego w przeszłości decydowały głównie parametry ukształtowania terenu, nachylenie stoków, a w pierwszej kolejności wysokości bezwzględne. Obecność w Beskidzie Małym tylko piętra pogórza i regla dolnego wpłynęła bezpośrednio na skalę antropogenicznych zmian roślinności leśnej. Areał naturalnych trwałych zbiorowisk jest coraz mniejszy w porównaniu z biochorami zbiorowisk zastępczych, wśród których przeważają sztuczne monokultury świerka, sosny i modrzewia.

Wszystkie zbiorowiska kształtujące się pod wpływem czynników zależnych od człowieka jako wtórne kombinacje gatunków, określane są w literaturze przedmiotu terminem zbiorowisk antropogenicznych [Faliński 1969]. W wyniku działalności człowieka nie tylko ustępują z naturalnych zbiorowisk leśnych gatunki hemerofobne, wrażliwe na przejaw antropopresji, lecz również wkraczają ubikwistyczne, zupełnie obce dla dotychczasowego ich składu florystycznego [Kornaś 1982].

Zebrany materiał fitosocjologiczny w dużym stopniu odzwierciedla stan zbiorowisk leśnych na terenie badań. Należy jednak pamiętać, że większość zdjęć, zestawionych w tabele fitosocjologiczne, pozyskiwana była dla zobrazowania fitocenoz przekształconych, opanowanych przez ekspansywne dominanty. W pracy skoncentrowano się przede wszystkim na płatach o zaburzonej strukturze drzewostanu lub zmienionych wskutek nasadzeń, często o nieokreślonym statusie syntaksonomicznym. Przyczyną obserwowanych zmian jest nasilająca się antropopresja. Wynika ona głównie z oddziaływania przemysłu poprzez daleki transport zanieczyszczeń, z wadliwej gospodarki leśnej, opartej w szczególności na protegowaniu wybranych gatunków drzew iglastych na żyznych siedliskach lasowych, sadzeniu drzew obcej proweniencji czy prowadzeniu zrębów zupełnych. Działania powyższe doprowadziły niewątpliwie do ujednolicenia składu i wieku drzewostanu, zmniejszenia bogactwa gatunkowego fitocenoz,

- 156-