9988996229

Dbajmy o język

AUTOMATYKA-ELEKTRYKA-ZAKŁÓCENIA | NR 9/2012

Słowa karierowicze

W języku polskim, szczególnie w tym mówionym, występują słowa, które zrobiły - zazwyczaj niezasłużoną - karierę. Ta kariera wynika z tego, że słowa te, same jak najbardziej poprawne, są nadużywane. Stosowane są w kontekstach, w których występować nie powinny. Dziś zajmę się kilkoma takimi słowami, na które natrafiłem w ostatnim czasie.

Pierwsze z nich to opcja. Jakże często słyszy się zwroty typu: „Nie ma takiej opcji!" „Mam do wyboru dwie opcje: ..."„Ten przedmiot jest opcjonalny" itd.

Przyjrzyjmy się słownikowym znaczeniom tego słowa. Według „Słownika języka polskiego" pod red. M. Szymczaka, opcja ma trzy znaczenia o charakterze dość specjalistycznym: w słownictwie morskim jest to prawo wyboru portu załadunku lub wyładunku i innych szczegółów związanych z handlem morskim, a w słownictwie prawniczym jest to prawo swobodnego wyboru obywatelstwa lub zastrzeżone prawo wydawnictwa do publikowania danego dzieła. „Słownik języka polskiego" pod red.

W. Doroszewskiego dodaje jeszcze jedno ciekawe znaczenie: opcja to „możność wyboru, wybór między wielu rzeczami przedstawionymi do wybierania", jak w wyrażeniu:„dać komuś opcję między jednym a drugim".

Z nastaniem ery komputerów, a w szczególności interfejsów graficznych, opcja nabrała jeszcze jednego popularnego znaczenia, bezpośrednio zaczerpniętego z angielskiego słowa option, występującego w podręcznikach komputerowych. W tym znaczeniu opcja to jakiś element interfejsu, który można wybrać lub zaznaczyć myszką, na przykład pozycja menu ekranowego, pole wyboru i in. Bezpośrednio też z angielskiego przejęto znaczenie słowa opcjonalny jako „dodatkowy, nieobowiązkowy". O ile trudno mieć zastrzeżenia do stosowania słów opcja, opcjonalny i ich derywatów w nomenklaturze komputerowej (zagadnieniu tzw. języka komputerowego poświęcimy jeden z następnym odcinków), o tyle stosowanie ich w innych kontekstach, poza tymi słownikowymi, jest całkowicie nieuzasadnione i niepoprawne. W zwrotach, które przytoczyłem na początku, zamiast słowa opcja można (a nawet trzeba!) użyć słowa możliwość; a więc: „Nie ma takiej możliwości!", „Mam do wyboru dwie możliwości:...” a zamiast słowa opcjonalny lepiej użyć słowa dodatkowy albo nieobowiązkowy, np.„Ten przedmiot jest nieobowiązkowy lub nadobowiązkowy".

Drugim słowem karierowiczem, o którym chcę dziś napisać, jest słowo posiadać. Cóż złego może być w tym słowie? - na pewno pomyśli niejeden Czytelnik. Oczywiście, słowo to jest jak najbardziej poprawne, jednak kontekst jego użycia rozszerzył się ostatnio w sposób nieuzasadniony. Sięgnijmy znów do definicji słownikowej: posiadać to „mieć coś jako swoją własność, być właścicielem czegoś, zwykle mającego dużą wartość materialną, np. nieruchomości, ziemi, zasobów pieniężnych". A zatem posiadać można majątek, dom, papiery wartościowe itp. Ale jakże często słyszy się (i czyta) zwroty typu: „Ta sala posiada dwadzieścia miejsc", „Ten chłopiec posiada talent", „Praca posiada charakter autorski", zamiast: „Ta sala ma dwadzieścia miejsc", „Ten chłopiec ma talent" (albo: „Ten chłopiec jest utalentowany"), „Praca ma charakter autorski". Osoby używające słowa posiadać w miejsce prostego mieć uważają zapewne, że stosują słownictwo bardziej wyrafinowane i przez to są postrzegane jako bardziej wykształcone. Jednak nic bardziej błędnego. Od takiego „wyrafinowania" do zwykłej śmieszności naprawdę bardzo blisko! Szczytem takiego źle pojętego wyrafinowania jest niezwykle modny ostatnio, szczególnie wśród polityków,