A R C H I T E K T U R A
Centrum Giełdowe w Warszawie
W ciągu dwóch lat powstanie O tym i o innych problemach
rozmawialiśmy na dwa miesiące
przy ulicy Książęcej obiekt
przed rozpoczęciem budowy z
jednym z autorów projektu, archi-
stanowiÄ…cy sam dla siebie
tektem Andrzejem Chołdzyńskim.
odrębną kategorię, - Budynek, który zaprojektował
Pan wspólnie ze Stanisławem
RozwiÄ…zania zapisane w jego
Fiszerem w sÄ…siedztwie dawnego
Domu Partii, dzisiaj Centrum Ban-
projekcie nie sÄ… typowe dla
kowo-Finansowego, odznacza siÄ™
schematów, które obecnie lekką, otwartą i prześwietloną szokujący, o rozbitej, zdekonstru-
architekturÄ…. Ta konwencja nie jest owanej bryle.
charakteryzujÄ… warszawskie
typowa dla instytucji finansowych. - A jaki będzie?
- Bo jest to także element sym- - Logiczny. Logika może być,
biurowce "klasy A", Centrum
boliczny, podkreślający współcze- moim zdaniem, jedną z cech dobrej
Giełdowe ma szansę sną otwartość tych instytucji. Za- architektury. Im trudniejszy jest
mkniętą fortecą, zamkiem w stylu program funkcjonalny i symboliczny
przewartościować dzisiejsze,
Kafki była siedzibo KC, przez 40 lat budynku, im bardziej skomplikowane
symbolizująca tajemnice władzy, jego usytuowanie w przestrzeni
rodzime wyobrażenia o
budynek zresztą piękny, zaprojek- realnej i otoczeniu kulturowym, tym
standardach budowlanych i towany przez wybitnych architek- bardziej prosta, zrozumiała i
tów. Nasz, stojący obok, będzie przejrzysta powinna być odpowiedz
,
architektonicznych, a także
przekornie przezroczysty. Przema- której udziela architektura, Lekkość i
wiają za tym również względy czy- oczywistość tej odpowiedzi może być
przywrócić świadomości
sto funkcjonalne. jednÄ… z miar profesjonalizmu w
zbiorowej ważny obszar - Domyślam się, że dopisanie sztuce projektowania.
ich do wizerunku instytucji stabil- - Czy tym kryteriom nie odpo-
śródmieścia Warszawy.
nych, solidnych, których ważnym wiada większość biurowców tzw.
udziałowcem jest Skarb Państwa, klasy A, powstających w Warszawie
nie było rzeczą łatwą. i innych miastach polskich?
- Na tym właśnie polega cały - Architektura raczej nie powinna
paradoks. Bo czym jest pieniądz, być przedmiotem użytku jedno-
papier wartościowy? Abstrakcją, razowego. We współczesnym świecie,
wartością umowną, A sama giełda? w którym wszystko zmienia się,
Trudno o byt mniej materialny. Od powinno być, moim zdaniem, ele-
kiedy upowszechniły się notowania mentem stałym, wyróżnikiem w czasie
elektroniczne, nawet parkiet przestał i przestrzeni trwającym przez okres co
być potrzebny. A przecież te najmniej dwóch, trzech pokoleń.
efemeryczne struktury muszÄ… znalez
ć Tymczasem czas  drapieżnej"
miejsce w budowli jak najbardziej eksploatacji przeciętnego biurowca
materialnej, stabilnej, budzÄ…cej tzw. klasy A szacowany jest w Polsce
zaufanie, W końcu to państwo, które na najwyżej piętnaście lat. Po pięciu,
jest głównym właścicielem GIEA
DY siedmiu latach następuje zwrot
PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH, daje nakładów, przez następne lata na
gwarancje instytucjom budynku zarabia się, a póz
niej, na
odpowiedzialnym za dobrobyt i rozwój dobrą sprawę, mógłby on przestać
gospodarki polskiej. Dlatego w istnieć.
warstwie symbolicznej nie może to
być budynek kontrowersyjny,
DOM l BIURO " LISTOPAD 1997
32
W rozwiniętych krajach zachod-
nich, gdzie okres amortyzacji tzw.
obiektów komercyjnych jest dwu-
krotnie dłuższy, niektóre budynki są
odpowiednio trwalsze. Jednak, po-
mijając tę różnicę, problem archi-
tektury  jednorazowego użytku",  do
wyrzucenia" ma zasięg ogólno-
światowy. Niektórzy przedstawiciele
mojego zawodu twierdzą, że two-
rzÄ… architekturÄ™  nowoczesnÄ…", a
ponieważ ich zdaniem cechą no-
woczesności jest  zmienność", rów-
nież ich budowle po kilkunastu latach
mają nadawać się do wymiany,
wyburzenia. Jako architekt
chciałbym jak najczęściej mieć
możność niezgadzania się z taką
postawą, ale to już następna, zu-
pełnie inna kwestia. Tak czy inaczej,
ważne jest to, by użytkownik umiał
odróżniać architektoniczną  jedno-
razowÄ… chustkÄ™ do nosa" od archi-
tektury prawdziwej, aby nie popeł-
będziemy już wkrótce mieli ten kolejne dziesięciolecia budynek
niał nieświadomie fatalnej pomyłki,
okres przejściowy  generalnej kon- bez większych przeszkód przejmował
biorÄ…c produkt katalogowo-bezoso-
fuzji" za sobÄ…. zmieniajÄ…ce siÄ™ funkcje.
bowy za wartość artystyczną. Mam
- Czym zatem powinien odzna- l tu anegdota: Amerykańskiemu
ogromną nadzieję, że w Polsce
czać się dobrze zaprojektowany architektowi Louisowi Kahnowi 
budynek biurowy? jednemu z duchowych przewod-
- Najwyższa jakość w tej archi- ników m.in. mojego pokolenia 
tekturze z pewnością, jak zawsze, zdarzyło się ( na marginesie" swojej
powstaje już w fazie projektowania. pracy) przekonać kilku inwestorów
Przestrzeń, detal i instalacje muszą do wyposażenia biurowców w
być tak zdefiniowane, by przez dodatkowe szachty instalacyjne.
DOM l BIURO " LISTOPAD 1997
33
A R C H I T E K T U R
A
l jeszcze słowo: o konieczności
Chwilowo zbędne, wynikajgce z
wiary w niezbędność pracy projek-
niepojętej dla niearchitektów  logiki
towej, studiowania; warto wierzyć,
planu", okazały się one bezcenne już
że czas poświęcony na pracę nad
po dwudziestu latach. W czasach
rozwiÄ…zaniem specyficznym, indy-
rewolucji informatycznej pomogły
widualnym, nazwijmy to  czasem
rozwiązać problem dodatkowych
rzemieślniczym", daje szansę na
instalacji zasilajÄ…cych, kom-
piękny, wartościowy przedmiot.
puterowych i klimatyzacyjnych,
Warto wierzyć, że czas przeznaczony
przy zachowaniu pięknej, nienaru-
na  oswojenie" i indywidualne,
szonej, trwałej architektury,
DOM l BIURO " LISTOPAD 1997
34
specyficzne użycie produktów i roz-
wiązań katalogowych da inwestoro-
wi-użytkownikowi satysfakcje. Warto
wierzyć, że w każdym budynku musi
znalez
ć się kilka miejsc - światów
 wymyślonych" i stworzonych tylko
dla niego, za cenÄ™ wielogodzinnych
uzgodnień i pracy z zanikającym
(niestety) rzemiosłem, tak aby
zbudować wartościowy obiekt.
Zespól Budynków CENTRUM
GIEA
DOWEGO w Warszawie przy ul.
Książęcej. Powierz, ogólna: 35 000
mkw. Inwestor: CENTRUM GIEA
DOWE
SA.
Główni akcjonariusze: GIEA
DA
Obiekt posiadający coś więcej niż w jego strukturze znalazły właściwe,
PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH SA,
możliwość zaspokojenia funkcji jak najmniej konfliktowe miejsce
KRAJOWY DEPOZYT PAPIERÓW
użytkowej. wszystkie instalacje, przede wszystkim
WARTOÅšCIOWYCH SA, BANK
- Czy rzeczywiście trzeba do tego te wielkowymiarowe  wentylacyjna i
HANDLOWY SA, CENTRUM
typu funkcji biurowej dobrej ar- sanitarna. W budynku CENTRUM
GIEA
DOWE SA, CBF. Projekt
chitektury? GIEA
DOWEGO dukty klimatyzacyjne
wyłoniony w konkursie SARP w 1994
- Tak, bo bez niej biurowiec jest poprowadzimy w elewacji w
roku. Budżet nie ujawniany ze
zaledwie  hamburgerem", produk- sąsiedztwie słupów nośnych. W
względu na trwający przetarg na
zależności od warunków atmos-
tem masowej konsumpcji, l tak na
Generalnego WykonawcÄ™. Projekt
ferycznych panujÄ…cych na ze-
przykład, jeśli chodzi o wyposażenie
architektoniczny: Stanisław Fiszer i
techniczne, we wnętrzach spro- wnątrz, będzie tu doprowadzane
Andrzej M. Chotdzyński. Architekci
powietrze o odpowiednich właści-
wadza siÄ™ to zwykle do lokowania
asystenci: Bogumił Kidziak, Janusz
wszelkich instalacji pod jak najtań- wościach, l tak, jak skóra żywego
Klikowicz, Artur Chołdzyński, Piotr
szym stropem żelbetowym i masko- organizmu, elewacja (i instalacje w
Bujnowski, Tomasz Bumo.
wania całości sufitem podwiesza- niej prowadzone) będzie  oddychała"
Projektanci branżowi: Tadeusz
w sensie symbolicznym i rze-
nym. Zarówno włókna mineralne, z
Perzyński (konstruktor) z zespołem,
czywistym, umożliwiając utrzymanie
których sufit jest wykonany, jak i
Tomasz A
osek, RP+K PROJEKT z
komfortu klimatycznego we wnętrzu
stelaż aluminiowy, na którym się
zespołem (inżynieria sanitarna, prądy
budynku. Wszystkie instalacje
opiera, są nietrwałe i po dwóch,
silne i słabe), Maria Miłobędzka,
elektryczne będą zatopione w
trzech latach eksploatacji nadajÄ… siÄ™
Piotr Miłobędzki z zespołem,
ścianach konstrukcyjnych lub po-
do wymiany. Wymiany nie zawsze
TEOMA (inżynieria sanitarna), Jan
średnich stałych, a dojścia do duk-
dobrze wykonanej, często
RÄ…czy (akustyka), Maciej
tów, poprzez oddzielne pomiesz-
szpecącej przestrzenie wnętrza.
Świątkowski (projekt pejzażu), Piotr
czenia techniczne, umożliwią pra-
Należy liczyć się również z tym, że w
Zienkiewicz (kosztorysy i ekonomika
widłową ich konserwację i ewentu-
trakcie ważnej narady w każdej
budowy).
alną wymianę np. okablowań.
chwili może wtargnąć do gabinetu
robotnik z drabiną, ponieważ jakaś - Czy taka struktura budynku
ma duży wpływ na architekturę
awaria wymaga jego interwencji
wnętrza?
właśnie w tym miejscu.
- Ponownie muszę odwołać się
- Jak można tego uniknąć?
do Louisa Kahna, który pod
- ProjektujÄ…c budynek tak, by
DOM l BIURO " LISTOPAD 1997
35
względem technicznego zaopa-
trzenia budynku dzielił jego prze-
strzeń na obsługującą i obsługiwa-
tego w formie prostokqta o długości
nÄ…. Te pierwszÄ… stanowiÄ… w naszym
60 metrów i szerokości 12, a nawet 20
przypadku warstwy elewacji i roz-
A R C H I T E K T U R A
budowane zespoły szachtów, na
metrów. Tam, gdzie inwestorzy
drugą natomiast składają się kolejne
zdecydowali siÄ™ na biura o tradycyjnej
warstwy biur. Ideałem byłby rozdział
strukturze, zaprojektowaliśmy ściany
pomiędzy nimi przeprowadzony na
działowe o przeszkleniu za-
tyle skutecznie, by użytkownik,
czynajqcym się na wysokości dwóch
odczuwajÄ…cy komfort klimatyczny i
obecność świeżego powietrza czy
też postrzegający działanie
sztucznego oświetlenia, nie potrafił
zlokalizować ich z
ródła. Ta zasada
jest u podstaw m.in. budowania
warstwy sufitowej. W naszym projekcie
pomiędzy żebrami żelbetowego
stropu zamierzamy umieścić duże
aparaty oświetleniowe ukształtowane
na obraz  żagli świetlnych", których
prototyp, według naszego projektu,
tworzy austriacki ZUMTO-BEL przy
pomocy swojego polskiego partnera,
metrów i biegnącym aż do stropów.
firmy LUXMAT. Wielkie białe żagle-
A
atwe w demontażu podziały tych
odbłyśniki, wypełniające całkowicie
ścianek zachowają właściwości
przestrzeń między żebrami sufitu,
dobrej bariery akustycznej, a
skierują w dół odbite światło, którego
jednocześnie umożliwią właściwy
z
ródło będzie całkowicie zakryte i
rozkład oświetlenia w całym biurze i
niewidoczne. Praca nad projektem
odsłonią  żagle świetlne". Taka ela-
indywidualnego oświetlenia w tym
styczność przestrzeni biurowej również
budynku będzie, mam nadzieje,
powinna podnieść wartość budynku i
przykładem dobrze
pozwolić na przeniesienie jej
zainwestowanego czasu na wyko-
bezpiecznie w czasie.
nanie specyficznych studiów i za-
- Wspomniał Pan, że budynek
miany tego czasu w ponadczasowÄ…,
jest otwarty. Na czym to polega?
indywidualną wartość.
- Został tak skonstruowany, by nie
W innych przestrzeniach biuro-
utrudniać kontaktu wizualnego z
wych postanowiliśmy zostawić ni-
jego wnętrzem   tajemnicami".
czym nie osłonięty żelbetowy sufit 
Poprowadzi do nich wielki, prze-
pięknie wybarwiony i utrwalony po-
świetlony hali, otoczony filiami biur
dwójną warstwą wosku kładzionego
maklerskich, pomieszczeniami ka-
na gorąco - będzie przypominał
wiarni, poczty, usług. Jego szklana
fakturą naturalny kamień.
elewacja otworzy się na piękny park
- Jak w związku z tym będą po-
na Ksiqżęcem. Dalej, schodami
prowadzone podziały wewnętrzne?
ruchomymi zawieszonymi w
- Szeroki rozstaw podpór umożliwi,
przestrzeni patia, publiczność do-
w razie potrzeby, zorganizowanie na
stanie się na wyższy poziom, żeby
każdej kondygnacji biura otwar-
obejrzeć salę notowań. Ponieważ
całe otoczenie wewnętrznego dzie-
dzińca również będzie przeszklone,
DOM l BIURO " LISTOPAD 1997
36
Dla sali zebrań Zarządu Giełdy
mijając schodami  parkiet", a na- przygotowaliśmy dwa warianty wy-
stępnie salę informatyczną, odwie- posażenia technicznego, Pierwszy
dzający będą mogli swobodnie ograniczy się do tradycyjnych urzą-
obserwować pracujących tam lu- dzeń medialnych (projektor wideo,
dzi. A w końcu, z antresoli, która rzutniki diapozytywów itp.). W dru-
obiega wokół salę notowań, obej- giej, zaawansowanej wersji każde
rzeć będzie można także z góry stanowisko wokół okrągłego stołu
 parkiet", np. w trakcie notowań. obrad będzie zaopatrzone w multi-
Jako zawieszonÄ… nad  parkietem" medialnÄ… stacjÄ™ komputerowÄ…, tak
zaprojektowaliśmy salę audytoryj- by każda osoba siedząca wokół sto-
ną, gdzie będą wyświetlane filmy dla łu, nie ruszając się z miejsca, mogła
publiczności na temat giełdy i stać się bądz
wykładowcą, bądz

odbywać się mogą wykłady dla słuchaczem.
uczniów i studentów, np. szkół eko- - Budynek będzie otwarty także
nomicznych i innych gości poja- na zewnątrz. Co to zmieni w jego
wiajÄ…cych siÄ™ z wizytÄ… w budynku. otoczeniu?
Również zawieszona nad salą no- - Mam nadzieję, że uda się przy-
towań znajdzie się tu sala zebrań wrócić do dawnej świetności park na
Zarządu Giełdy. Jedna z jej ścian Ksiąz
ęcem. Zmieni się wówczas cała
będzie całkowicie przeszklona, co przestrzeń między gmachem
umożliwi efektowną prezentację Muzeum Narodowego (który mógłby
 parkietu" w czasie posiedzeń Za- uzyskać dodatkowe wejście od
rządu lub wobec podejmowanych strony parku) a długą elewacją
oficjalnie gości. dawnego Domu Partii, dzisiejszego
Żeby zatrwożyć zwolenników CBF i nowego budynku Centrum
tradycji, należy tu dodać, że współ- Giełdowego. Nad pasażem pomię-
Na zdjęciach (strony 36, 37):
czesne giełdy coraz częściej pracują dzy tymi dwoma budynkami zapro-
Instytut Kultury Polskiej w Paryżu
w systemie notowań elektronicznych, jektowaliśmy przeszklony łącznik.
przy rue J. Goujon. Projekt
bez  parkietu" i sesji notowań. Nasz Będzie to stalowy most rozpięty bez
obejmował tzw. ciężką
budynek z pokorą przyjmuje możliwe żadnych podpór na odcinku około
przebudowę po pożarze, który
przekształcenia tego typu  30 metrów. Pomiędzy ześrubowany-
całkowicie strawił wnętrza
przewidziane są niezbędne moż- mi, jak najbardziej mostowymi bel-
budynku. Oprócz generalnej
liwości techniczne ewolucji prze- kami tej niby-dziewiętnastowiecznej
przebudowy w Instytucie
strzeni  parkietu". konstrukcji znajdzie siÄ™ nowoczesna
stworzono dwie nowe sale:
sala panoramiczna, a na moście
kinowÄ… i wielofunkcyjnÄ….
stanie szklany, śliski prostopadło-
Inwestor: Ministerstwo Spraw
ścian zawierający w swym wnętrzu,
Zagranicznych RP. Powierz.
wykonanÄ… w drewnie, owalnÄ… salÄ™
całkowita: 1900 mkw. Budżet: ok.
konferencyjnÄ…. Dzisiaj w tym miejscu
1,8 min USD. Projekt: A.
nic się nie dzieje. Można nawet o nim
Chołdzyński (Szef projektu,
powiedzieć, że jest brzydkie. Jednak
projektant we wszystkich fazach
cała sztuka, jak zwykle, na tym
od koncepcji do odbioru robót i
właśnie polega, by budować w
przekazania do użytku,
miejscu brzydkim, z którego
Powiernik i Inspektor Nadzoru
otwierają się piękne widoki i per-
Inwestorskiego) dla biura St.
spektywy, a nie odwrotnie.
Fiszer, ARCHITECTE D.E.P.G.
- Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiał Adam Czyżewski
DOM l BIURO " LISTOPAD 1997
37
A R C H I T E K T U R A
Andrzej M.Chołdzyński Absolwent
Wydziału Architektury Politechniki
Krakowskiej (dyplom uzyskał w 1988).
Studia podyplomowe z zakresu teorii
architektury w Ecole d'Architecture
(Paris UPA 1 - l'Unite Pedagogique
d'Architecture no 1) w 1989-92. Odbył
także studia architektoniczne w Ecole
d'Architecture (Paris la Seine) w latach
1983-85 oraz w dziedzinie kultury i
cywilizacji francuskiej na Sorbonie w
1982-83. Asystent w Instytucie
Urbanistyki i Architektury Politechniki
Krakowskiej (1988-1989). Należy do
Stowarzyszenia Architektów Polskich
oraz Izby Architektów Francuskich.
Pracuje we Francji i w Polsce.
Najważniejsze projekty i realizacje:
Centrum Giełdowe w Warszawie, ze-
społy mieszkaniowe w Saint-Quentin-
en-Yvelines pod Paryżem (1996), Lublinie
(1997), zespół handlowy w Krakowie
na Olszy (1997), projekt konkursowy na
BibliotekÄ™ Uniwersytetu Warszawskiego
(1993), Instytut Kultury Polskiej w Paryżu
(1995), Teatr i Mediateka w Saint-
Quentin-en-Yvelines (1993), Hotel IBIS
ACCOR w Krakowie (1990).
Zespól mieszkaniowy
(80 mieszkań) w Saint-Quentin-
en-Yvelines pod Paryżem (Wersal),
oddany do użytku w 1996 i 1997.
Inwestor: SFHE ARCADE, Paryż.
Powierzchnia użytkowa: 7800 mkw.
Budżet: 5,5 min USD.
Projekt architekt: A. Chołdzyński,
Generalny Projektant w zespole
autorskim z CCK ARCHITECTES.
38
A R C H I T E K T U R A
Stanisław Fiszer
Studia na Wydziale Architektury
Politechniki Gdańskiej. Należy do
Stowarzyszenia Architektów Polskich i
Izby Architektów Francuskich. Od 1963
roku pracował w Kambodży, póz
niej w
Afryce, jako doradca francuskiego
Ministerstwa Robót Publicznych.
Podróżował po Chinach i Japonii.
W1964 roku był asystentem
paryskiego architekta M. Ecocharda, a
następnie, od 1965 do 1971 roku,
architektem asystentem w pracowni
MM. Ducharme et Minost, działającej
w Paryżu i Abidżanie na Wybrzeżu
Kości Słoniowej. W1972 roku założył
własną pracownię w Paryżu. Zajmuje
siÄ™ architekturÄ…, urbanistykÄ…,
architekturą wnętrz, projektowaniem
mebli. Buduje na prowincji, w Paryżu i
Projekt konkursowy Biblioteki
za granicÄ…. Profesor /'fco/e
Uniwersytetu Warszawskiego.
d'Architecture w Nancy. W swoim
Jury przyznało tej pracy
dorobku St. Fiszer wyróżnia Centrum
wyróżnienie honorowe.
Badawcze Udostępniania Zbiorów
Powierzchnia: 90 000 mkw.
Archiwów Narodowych w Paryżu
Autorzy projektu: St. Fiszer, A.
(CARAN, 1988). Niektóre inne z wielu
Chołdzyński.
projektów i realizacji: L Ecole des
Regalles w Melun-Sénart (1982),
Zespół mieszkaniowy
siedziba DDE w Bar-le-Duc (1984),
(100 mieszkań) w Lublinie.
siedziba GROUPE ANDRÉ w Paryżu
Inwestor: LUBELSKA SPÓA
DZMNIA
(1991), Teatr i Mediateka w Saint-
MIESZKANIOWA.
Quentin-en-Yvelines (1993). W
Powierz, użytkowa: 8000 mkw.
przygotowaniu i realizacji: Thermes
Termin ukończenia: listopad 1997.
Nationaux de Chevalley w Aix-les-
Budżet: 4,8 min USD.
Bains, Giełda w Warszawie, Szkoła
Projekt architekt: A. Chołdzyński,
Muzyczna w Gdańsku.
B. Stelmach.
DOM l BIURO " LISTOPAD 1997
39