Het taallandschap
Het taallandschap
in Vlaanderen
in Vlaanderen
dr Jacek Karpiński
dr
Jacek Karpiński
Algemene taalkunde
Algemene taalkunde
Tot in de 19e eeuw
Tot in de 19e eeuw
was er in
was er in
Vlaanderen geen
Vlaanderen geen
standaardtaal.
standaardtaal.
De mensen spraken
De mensen spraken
verschillende
verschillende
plaatselijke dialecten
plaatselijke dialecten
die vaak zelfs onderling
die vaak zelfs onderling
heel moeilijk te
heel moeilijk te
begrijpen waren.
begrijpen waren.
Er was echter een
Er was echter een
verlangen naar een
verlangen naar een
eigen "beschaafde
eigen "beschaafde
taal", zoals de slogan
taal", zoals de slogan
"In Vlaanderen Vlaams"
"In Vlaanderen Vlaams"
bewijst.
bewijst.
Sinds 1973
Sinds 1973
is de officiële naam
is de officiële naam
niet meer Vlaams,
niet meer Vlaams,
maar Nederlands
maar Nederlands
en de norm is het
en de norm is het
taalgebruik in Nederland.
taalgebruik in Nederland.
Norm uit Nederland
Norm uit Nederland
Nederlandse taal- en
Nederlandse taal- en
letterkundige congressen
letterkundige congressen
NTU (1980)
NTU (1980)
WNT
WNT
3 Gemeenschappen
3 Gemeenschappen
Franstalig
Franstalig
Nederlandstalig
Nederlandstalig
Duitstalig
Duitstalig
Iedere regio en
Iedere regio en
gemeenschap heeft zijn
gemeenschap heeft zijn
eigen parlement en
eigen parlement en
regering
regering
landsverdediging
landsverdediging
op nationaal niveau
op nationaal niveau
andere taken
andere taken
gemeenschappen
gemeenschappen
Cultuur
Cultuur
Onderwijs
Onderwijs
Taalgebruik
Taalgebruik
Gezondheidszorg
Gezondheidszorg
Economie
Economie
Milieuzorg
Milieuzorg
Openbare werken en verkeer
Openbare werken en verkeer
Huisvesting
Huisvesting
4 Taalgebieden
4 Taalgebieden
Nederlands taalgebied
Nederlands taalgebied
Frans taalgebied
Frans taalgebied
tweetalig gebied
tweetalig gebied
Brussel-Hoofdstad
Brussel-Hoofdstad
Duits taalgebied
Duits taalgebied
Meertalige staten
Meertalige staten
ZWITSERLAND
ZWITSERLAND
verschillende talen in
verschillende talen in
verschillende gebieden
verschillende gebieden
LUXEMBURG de talen
LUXEMBURG de talen
worden in het hele land
worden in het hele land
naast elkaar gesproken
naast elkaar gesproken
BELGIË
BELGIË
WALLONIË Frans
WALLONIË Frans
VLAANDEREN
VLAANDEREN
Nederlands (gewone volk) +
Nederlands (gewone volk) +
Frans (hogere standen)
Frans (hogere standen)
VERSCHILLEN
VERSCHILLEN
NOORDELIJKE
NOORDELIJKE
EN ZUIDELIJKE
EN ZUIDELIJKE
STANDAARDTAAL
STANDAARDTAAL
1. FONO
1. FONO
verstemlozing fricatieven in anlaut
verstemlozing fricatieven in anlaut
gaan
gaan
vijf
vijf
zes
zes
diftongering ee-eu-oo
diftongering ee-eu-oo
leek  leuk  look
leek  leuk  look
allerlei gevocaliseerde
allerlei gevocaliseerde
 r -soorten
 r -soorten
tongpunt  r
tongpunt  r
Franse woordvorm
Tram NL: [trem]
VL: [tram]
Accu NL: [áccu]
VL: [accÅ›]
De klank /w/
De klank /w/
wordt in het Vlaams vaak
wordt in het Vlaams vaak
bilabiaal uitgesproken,
bilabiaal uitgesproken,
terwijl de Nederlandse /w/
terwijl de Nederlandse /w/
een labio-dentale klank is.
een labio-dentale klank is.
VLAAMS
VLAAMS
Start van Radio Donna, met
Michel Follet
NEDERLANDS
NEDERLANDS
V-Radio Insite van 30 november
(Radionieuws)
VLAAMS
VLAAMS
Start van Studio Brussel,
met Paul De Wyngaert
2. LEXICOON
2. LEXICOON
[naar: Johan Taeldeman, college Het taallandschap in Vlaanderen (in contrast met Nederland), Gent
[naar: Johan Taeldeman, college Het taallandschap in Vlaanderen (in contrast met Nederland), Gent
02.09.2006]
02.09.2006]
TYPOLOGIE
N/Z-LEXICALE
VERSCHILLEN
INTRALINGUAAL
INTRALINGUAAL
INTERLINGUAAL
INTERLINGUAAL
NL NL + VL
NL VL
trek trek, goesting
ui ui, ajuin
INTERLINGUAAL
INTERLINGUAAL
NIET CULTUURGEBONDEN
CULTUURGEBONDEN
CULTUURGEBONDEN
CULTUURGEBONDEN
VL: schepen NL: wethouder
VL: licentiaat NL: doctorandus
NIET
NIET
CULTUURGEBONDEN
CULTUURGEBONDEN
GEEN
WEL
NOORDELIJK
NOORDELIJK
EQUIVALENT
EQUIVALENT
GEEN NOORDELIJK
GEEN NOORDELIJK
EQUIVALENT
EQUIVALENT
aprilse grillen
vluchtmisdrijf
WEL NOORDELIJK
WEL NOORDELIJK
EQUIVALENT
EQUIVALENT
VL: lintmeter NL: centimeter
VL: lavabo NL: wastafel
VL: luchtmatras NL: luchtbed
VL: microgolf NL: magnetron
INTRALINGUAAL
SUBSTANDAARDTAAL
STANDAARDTAAL SUBSTANDAARDTAAL DIALECT
STANDAARDTAAL DIALECT
STANDAARDTAAL
STANDAARDTAAL
VL: nagel NL: spijker
VL: kleed NL: jurk
VL: verbruiker NL: consument
VL: rond punt NL: rotonde
SUBSTANDAARDTAAL
SUBSTANDAARDTAAL
gebruikt in een context die geen dialect is en deel
gebruikt in een context die geen dialect is en deel
uitmaakt van nagenoeg hetzelfde taalsysteem als
uitmaakt van nagenoeg hetzelfde taalsysteem als
de standaardtaal, maar niet tot de standaardtaal
de standaardtaal, maar niet tot de standaardtaal
gerekend om normatieve redenen
gerekend om normatieve redenen
VL: appelsien NL: sinaasappel
VL: ajuin NL: ui
VL: nonkel NL: onkel
VL: goesting NL: trek, zin
DIALECT
DIALECT
VL: velo NL: fiets
VL: ambetant NL: vervelend
VL: valling NL: verkoudheid
VL: camion NL: vrachtwagen
NL VL
NL VL
jammer spijtig
jammer spijtig
verstandkies wijsheidstand
verstandkies wijsheidstand
tauw koord
tauw koord
ui ajuin
ui ajuin
kwark platte kaas
kwark platte kaas
karnemelk botermelk
karnemelk botermelk
ontbijtkoek peperkoek
ontbijtkoek peperkoek
sperzieboontjes prinsessboontjes
sperzieboontjes prinsessboontjes
zwager schoonbroer
zwager schoonbroer
lof / Brusselslof witlof
lof / Brusselslof witlof
zuivelfabriek melkerij
zuivelfabriek melkerij
Het belangrijkste verschil is
Het belangrijkste verschil is
misschien het feit dat de
misschien het feit dat de
Vlamingen tegen iedereen
Vlamingen tegen iedereen
"gij", "ge", enz. zeggen en
"gij", "ge", enz. zeggen en
deze aanspreekvorm niet
deze aanspreekvorm niet
alleen voor God gebruiken
alleen voor God gebruiken
zoals dat de Nederlanders
zoals dat de Nederlanders
doen.
doen.
DE KOE
DE KOE
NL: Hij geeft melk.
NL: Hij geeft melk.
VL: Zij geeft melk.
VL: Zij geeft melk.
Vlaamse
Vlaamse
verkleinwoorden
verkleinwoorden
eindigen op -ke,
eindigen op -ke,
zoals bij voorbeeld:
zoals bij voorbeeld:
* maskes voor meisjes
* maskes voor meisjes
* karrekes voor
* karrekes voor
karretjes
karretjes
ONTLENINGEN
ONTLENINGEN
meestal uit het Frans
meestal uit het Frans
zelfs anglicismen worden vaak via het
zelfs anglicismen worden vaak via het
Frans in het Vlaams opgenomen.
Frans in het Vlaams opgenomen.
croque-monsieur voor tosti
croque-monsieur voor tosti
malcontent voor ontevreden
malcontent voor ontevreden
Er zijn echter ook ontleningen direct uit het
Er zijn echter ook ontleningen direct uit het
Engels, zoals bij voorbeeld handicap.
Engels, zoals bij voorbeeld handicap.
Deze uitdrukkingen worden echter vaak
Deze uitdrukkingen worden echter vaak
ook op de Franse manier uitgesproken.
ook op de Franse manier uitgesproken.
BARBARISMEN
BARBARISMEN
ontleningen in de negatieve zin
ontleningen in de negatieve zin
vaak letterlijk vertaalde uitdrukkingen of
vaak letterlijk vertaalde uitdrukkingen of
uitdrukkingen die naar het model van een
uitdrukkingen die naar het model van een
andere taal geconstrueerd zijn
andere taal geconstrueerd zijn
vele woorden uit deze groep komen uit de
vele woorden uit deze groep komen uit de
sport:
sport:
penaliseren voor straffen
penaliseren voor straffen
arrivée voor aankomst
arrivée voor aankomst
PURISMEN
PURISMEN
bewust gecreëerd om
bewust gecreëerd om
uitheemse elementen in een
uitheemse elementen in een
taal tegen te gaan
taal tegen te gaan
regenscherm voor paraplu
regenscherm voor paraplu
droogzwierder voor centrifuge
droogzwierder voor centrifuge
3. GRAMMATICA
3. GRAMMATICA
flexie adjectieven
flexie adjectieven
dat groot/grote huis
dat groot/grote huis
meer groene volgorde in
meer groene volgorde in
Vlaanderen
Vlaanderen
groen:  & gemaakt wordt
groen:  & gemaakt wordt
rood:  & wordt gemaakt
rood:  & wordt gemaakt
in driedelige werkwoordelijke
in driedelige werkwoordelijke
eindgroep: volt. deelw. vaak
eindgroep: volt. deelw. vaak
middenpositie
middenpositie
& dat hij zal gestraft worden
& dat hij zal gestraft worden
meer doorbreking ww.
meer doorbreking ww.
eindgroep
eindgroep
Ze hebben hem laten naar
Ze hebben hem laten naar
school gaan.
school gaan.
minder afsplitsing bij
minder afsplitsing bij
scheidbaar
scheidbaar
samengestelde ww.
samengestelde ww.
zal uitbreiden
zal uitbreiden
vs.
vs.
uit zal breiden
uit zal breiden
Moet het Noordelijk
Nederlands net zoals
het
Zuidelijk Nederlands
als een taalvariëteit van
het AN
worden beschouwd?
Johan De Caluwe:
Het Nederlands dat in Nederland wordt
gebruikt is net zo goed een variëteit van
het Nederlands die zich door allerlei
eigenaardigheden in uitspraak,
woordenschat en grammatica
onderscheidt van de taal die in
Vlaanderen wordt gebruikt. Die
eigenaardigheden moeten dan ook als
nationale, in casu Nederlandse varianten,
worden gemarkeerd in woordenboeken en
grammatica s, net zoals dat al jaren voor
de Belgische varianten gebeurt.
Internetbronnen
Internetbronnen
http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/taalgeschiedenis/nl/vlaams.htm
http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/taalgeschiedenis/nl/vlaams.htm
http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/taalgeschiedenis/nl/brussel.htm
http://www.ned.univie.ac.at/publicaties/taalgeschiedenis/nl/brussel.htm
http://www.radioinfo.be/audio/donna_start.mp3
http://www.radioinfo.be/audio/donna_start.mp3
http://www.radioinfo.be/audio/stubru_start.mp3
http://www.radioinfo.be/audio/stubru_start.mp3
http://www.v-
http://www.v-
radio.nl/downloads/podcasts/insite/podcast_251_0_30november-
radio.nl/downloads/podcasts/insite/podcast_251_0_30november-
radionieuws.mp3
radionieuws.mp3