Wirusy. Bakterie
Egzamin maturalny z biologii 5
Egzamin maturalny z biologii 5
Arkusz II
Egzamin maturalny z biologii 5
Arkusz II
 poziom rozszerzony
Arkusz II
Zadanie 1. (2 pkt) y
ródło: CKE 2005 (PR), zad. 36.
Zadanie 36. (2 pkt)
Zadanie 36. (2 pkt)
Zadanie 36. (2 pkt)
Choroby wirusowe rozwijają się w różnym tempie. Można wyróżnić dwie strategie: szybką
Choroby wirusowe rozwijają się w różnym tempie. Można wyróżnić dwie strategie: szybką
Choroby wirusowe rozwijają się w różnym tempie. Można wyróżnić dwie strategie: szybką
lub powolną, np. wirusy tropikalnej gorączki krwotocznej działają błyskawicznie, zamieniając
lub powolną, np. wirusy tropikalnej gorączki krwotocznej działają błyskawicznie, zamieniając
lub powolną, np. wirusy tropikalnej gorączki krwotocznej działają błyskawicznie, zamieniając
w ciągu kilku dni tkanki chorego w krwawą masę pełną nowych wirusów. Chory umiera
w ciągu kilku dni tkanki chorego w krwawą masę pełną nowych wirusów. Chory umiera
w ciągu kilku dni tkanki chorego w krwawą masę pełną nowych wirusów. Chory umiera
w ciągu 2  9 dni. Inaczej jest w przypadku wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie,
w ciągu 2  9 dni. Inaczej jest w przypadku wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie,
w ciągu 2  9 dni. Inaczej jest w przypadku wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie,
długo nie wywołując żadnych objawów.
długo nie wywołując żadnych objawów.
długo nie wywołując żadnych objawów.
Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.
Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.
Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 2. (2 pkt) y
ródło: CKE 2005 (PR), zad. 37.
Zadanie 37. (2 pkt)
Zadanie 37. (2 pkt)
Zadanie 37. (2 pkt)
Jeden z rodzajów chemosyntetyzujących bakterii siarkowych przeprowadza proces utleniania
Jeden z rodzajów chemosyntetyzujących bakterii siarkowych przeprowadza proces utleniania
Jeden z rodzajów chemosyntetyzujących bakterii siarkowych przeprowadza proces utleniania
siarki w sposób przedstawiony sumarycznym równaniem:
siarki w sposób przedstawiony sumarycznym równaniem:
siarki w sposób przedstawiony sumarycznym równaniem:
2 S + 3 O2 + 2 H2O 2 H2SO4 + energia
2 S + 3 O2 + 2 H2O 2 H2SO4 + energia
2 S + 3 O2 + 2 H2O 2 H2SO4 + energia
Wyjaśnij, w jaki sposób te bakterie wpływają na jakość gleby oraz jakie są
Wyjaśnij, w jaki sposób te bakterie wpływają na jakość gleby oraz jakie są
Wyjaśnij, w jaki sposób te bakterie wpływają na jakość gleby oraz jakie są
konsekwencje tego procesu dla występujących tam roślin.
konsekwencje tego procesu dla występujących tam roślin.
konsekwencje tego procesu dla występujących tam roślin.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 38. (2 pkt)
Zadanie 38. (2 pkt)
Zadanie 3. (2 pkt) y
ródło: CKE 2005 (PR), zad. 38.
Zadanie 38. (2 pkt) a szczególnie szczep MRSA, jest zmorą szpitali, ponieważ może
Gronkowiec złocisty, szczególnie szczep MRSA, jest zmorą szpitali, ponieważ może
Gronkowiec złocisty, a
Gronkowiec u chorych trudne do leczenia infekcje. Bakteria ta jest oporna na większość
złocisty, szczególnie szczep MRSA, Bakteria ta szpitali, ponieważ może
jest zmorą jest oporna na większość
powodować chorych a trudne do leczenia infekcje.
powodować u
powodować chorych trudne do leczenia infekcje. Bakteria jest oporna aby przetrwać
stosowanych antybiotyków, co bardzo utrudnia jej zwalczanie. Gronkowiec, na przetrwać
stosowanych u Gronkowiec, aby większość
antybiotyków, co bardzo utrudnia jej zwalczanie. ta
stosowanych antybiotyków, co bardzo utrudnia jej zwalczanie. Gronkowiec, aby przetrwać
i rozwijać się, musi pobierać od swojego gospodarza żelazo. Najbogatszym z
ródłem żelaza
i rozwijać się, musi pobierać od swojego gospodarza żelazo. Najbogatszym z
ródłem żelaza
i rozwijać się, musi pobierać od swojego gospodarza żelazo. Najbogatszym z
ródłem genów
w organizmie człowieka jest hemoglobina. Genom gronkowca zawiera całą rodzinę żelaza
w organizmie człowieka jest hemoglobina. Genom gronkowca zawiera całą rodzinę genów
w organizmie człowieka jest hemoglobina. Genom gronkowca
kodujących białka odpowiedzialne za uwalnianie hemoglobiny z erytrocytów, jej transport
kodujących białka odpowiedzialne za uwalnianie hemoglobiny zawiera całą rodzinę genów
z erytrocytów, jej transport
kodujących białka odpowiedzialne za z czyli za regulację cyklu
przez ścianę komórkową gronkowca i odzyskiwanie żelaza
przez ścianę komórkową gronkowca uwalnianie hemoglobiny  czyli za regulację cyklu
i odzyskiwanie żelaza  erytrocytów, jej transport
przez ścianę komórkową gronkowca i odzyskiwanie żelaza  czyli za regulację cyklu
życiowego.
życiowego.
życiowego.
Wyjaśnij, jak wykorzystać ważną cechę gronkowca, jaką jest duże zapotrzebowanie na
Wyjaśnij, jak wykorzystać ważną cechę gronkowca, jaką jest duże zapotrzebowanie na
Wyjaśnij, jak wykorzystać ważną cechę gronkowca, jaką jest duże zapotrzebowanie na
żelazo, w pracach nad działaniem leku, który skutecznie utrudniłby gronkowcowi
żelazo, w pracach nad działaniem leku, który skutecznie utrudniłby gronkowcowi
żelazo, w pracach nad działaniem leku, który skutecznie
rozwój w organizmie człowieka ostatecznie doprowadziłby do unieszkodliwienia tej
rozwój w organizmie człowieka i ostatecznie doprowadziłby utrudniłby gronkowcowi
i do unieszkodliwienia tej
rozwój w organizmie człowieka i ostatecznie doprowadziłby do unieszkodliwienia tej
bakterii.
bakterii.
bakterii.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
1
Wypisz z poniższego schematu trzy substraty oraz trzy produkty procesu glikolizy.
8 Egzamin maturalny z biologii
Arkusz II
Zadanie 4. (2 pkt) y
ródło: CKE 2005 (PR), zad. 43.
Zadanie 43. (2 pkt)
Uproszczony zapis procesu fotosyntezy u roślin zielonych
H2O + CO2 cukier + O2
Sumaryczne równanie procesu fotosyntezy u purpurowych bakterii siarkowych (beztlenowce)
H2S + CO2 cukier + S
Cechą wspólną tych reakcji jest powstawanie cukrów na drodze redukcji CO2.
Wskaż z
ródła wodoru użytego do redukcji CO2 w procesach fotosyntezy u roślin
zielonych i u purpurowych bakterii siarkowych oraz wyjaśnij, dlaczego organizmy te
korzystają z różnych z
ródeł tego pierwiastka.
substraty glikolizy:
.......................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
produkty glikolizy:
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z biologii 15
Poziom rozszerzony
.......................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 33. (1 pkt)
Zadanie 5. (1 pkt) y
ródło: CKE 05.2006 (PR), zad. 37.
W tabeli zamieszczono zakresy tolerancji niektórych bakterii względem pH podłoża,
Zadanie 44. (1 pkt)
Zadanie 37. (1 pkt)
w którym występują.
Schemat przedstawia gospodarkę ATP w organizmie.
Chemosynteza jest formą asymilacji CO2, dla której z
ródłem energii są procesy utleniania,
najczęściej związków nieorganicznych. Mimo, iż bakterie chemosyntetyzujące nie są
Wartość pH podłoża
wzrost intensywności
głównymi producentami masy organicznej, odgrywają jednak dużą rolę w ekosystemach
Gatunek bakterii
minimum maksimum
oddychania optimum
wodnych i lądowych.
w mitochondrium
Przecinkowiec cholery 5,6 6,2  8,0 9,6
Dwoinka zapalenia płuc 7,2 bakterii chemosyntetyzujących ich znaczenie
7,8 8,2
Przedstaw na dowolnym przykładzie
........... poziom ATP
Pałeczka okrężnicy 6,0  7,0 9,0
w przyrodzie. ............poziom ATP 4,4
Podaj, która z wymienionych powyżej bakterii jest stenobiontem względem badanego
.......................................................................................................................................................
czynnika. Uzasadnij swój wybór. wzrost intensywności pracy
.......................................................................................................................................................
mięśni  zużycia energii
.......................................................................................................................................................
Uzupełnij schemat wpisując w zaznaczone kropkami miejsca wyrazy: wysoki lub niski.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 45. (2 pkt)
Schematy przedstawiają zakresy tolerancji na temperaturę różnych gatunków.
Zadanie 6. (2 pkt) y
ródło: CKE 2007 (PR), zad. 34.
Zadanie 34. (2 pkt)
Nr zadania 34. 35. 36. 37.
Wypełnia
Na korzeniach łubinu w charakterystycznych brodawkach 1 2 symbiotyczne bakterie
występują
Maks. liczba pkt 2 1
egzaminator!
azotowe z rodzaju Rhizobium. Uzyskana liczba pkt
Określ korzyści wynikające z tej formy współżycia dla:
a) bakterii:
......................................................................................................................................................
b) łubinu: krzywą, która obrazuje zakres tolerancji organizmu stenotermicznego.
Wybierz
Uzasadnij swój wybór.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 35. (2 pkt)
Wielu naukowców twierdzi, że widoczny wpływ na zjawisko stopniowego wymierania
płazów w skali ogólnoświatowej ma działalność człowieka, której skutkiem jest degradacja
środowiska wodnego. Prowadzone na dużą skalę melioracje powodują osuszanie podmokłych
terenów, przyczyniając się czasami wręcz do pustynnienia wielu rejonów naszego globu.
Kwaśne deszcze powodują zakwaszenie zbiorników wodnych. Do wód spływają metale
ciężkie i pestycydy. Nie bez znaczenia jest też zwiększone promieniowanie UV
spowodowane dziurą ozonową.
Podaj dwa wybrane z tekstu skutki działalności człowieka mające negatywny wpływ
2
na rozmnażanie i rozwój płazów. Swój wybór w każdym przypadku uzasadnij jednym
6 Egzamin maturalny z biologii
6 Egzamin maturalny z biologii
Poziom rozszerzony
Poziom rozszerzony
Zadanie 7. (2 pkt) y
ródło: CKE 2008 (PR), zad. 10.
Zadanie 10. (2 pkt)
Zadanie 10. (2 pkt)
Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzają chemosyntezę
Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzają chemosyntezę
wykorzystując w jej pierwszym etapie następujące reakcje chemiczne:
wykorzystując w jej pierwszym etapie następujące reakcje chemiczne:
Nitrosomonas sp. 2NH3 + 3O2 2HNO2 + 2H2O + 661 kJ
Nitrosomonas sp. 2NH3 + 3O2 2HNO2 + 2H2O + 661 kJ
Nitrobacter sp. 2HNO2 + O2 2HNO3 + 176 kJ
Nitrobacter sp. 2HNO2 + O2 2HNO3 + 176 kJ
Część wydzielonej w tych reakcjach energii jest rozpraszana w postaci ciepła, a część jest
Część wydzielonej w tych reakcjach energii jest rozpraszana w postaci ciepła, a część jest
dostępna dla bakterii w formie użytecznej chemicznie.
dostępna dla bakterii w formie użytecznej chemicznie.
a) Wyjaśnij, jaką rolę w drugim etapie chemosyntezy pełni energia użyteczna
a) Wyjaśnij, jaką rolę w drugim etapie chemosyntezy pełni energia użyteczna
chemicznie, uzyskana przez te bakterie w etapie pierwszym.
chemicznie, uzyskana przez te bakterie w etapie pierwszym.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
b) Określ znaczenie reakcji nitryfikacji dla roślin.
b) Określ znaczenie reakcji nitryfikacji dla roślin.
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Zadanie 8. (1 pkt) y
ródło: CKE 2008 (PR), zad. 11.
Zadanie 11. (1 pkt)
Zadanie 11. (1 pkt)
Antybiotyki wykazują w stosunku do bakterii działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne.
Antybiotyki wykazują w stosunku do bakterii działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne.
Wyjaśnij, co oznacza, że jakiś antybiotyk ma działanie bakteriostatyczne.
Wyjaśnij, co oznacza, że jakiś antybiotyk ma działanie bakteriostatyczne.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
12 Egzamin maturalny z biologii
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Poziom rozszerzony
Zadanie 9. (2 pkt) y
ródło: CKE 2009 (PR), zad. 23.
Zadanie 12. (1 pkt)
Zadanie 12. (1 pkt)
Zadanie 23. (2 pkt)
Grzyby to organizmy różne działania ludzi mające na celu ograniczenie proste, łatwo
cudzożywne. Ich strzępki potrafią pochłaniać tylko występowania
Grzyby to organizmy cudzożywne. Ich strzępki potrafią pochłaniać tylko proste, łatwo
Poniżej wymieniono
przyswajalne substancje organiczne. Związki organiczne występują zwykle w środowisku
przyswajalne substancje organiczne. Związki organiczne występują zwykle w środowisku
zakażeń bakteryjnych.
w postaci związków wielkocząsteczkowych, które w tej postaci nie mogą być wprost przez
związków wielkocząsteczkowych, które w tej postaci nie mogą być wprost przez
w postaci
A. Poprawa jakości wody pitnej.
grzyby pobierane.
grzyby pobierane.
B. Wprowadzenie przepisów kontroli sanitarnej żywności.
Opisz sposób działania grzybów, dzięki któremu mogą one pobierać związki organiczne
Opisz sposób działania grzybów, dzięki któremu mogą one pobierać związki organiczne
C. Dezynsekcja i deratyzacja, czyli regularne zwalczanie niektórych rodzajów zwierząt np.
ze środowiska.
ze środowiska.
wśród owadów  wszy i pcheł; wśród gryzoni  szczurów i myszy.
D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być
skutecznie ograniczone przez dane działanie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
1. kiła 2. dżuma 3. gruz
lica 4. salmonelloza 5. cholera
Zadanie 13. (1 pkt)
Zadanie 13. (1 pkt)
Niektóre grzyby wchodzą z innymi organizmami w związki pokarmowe:
Niektóre grzyby wchodzą z innymi organizmami w związki pokarmowe:
A. .............. B. ............. C. ............. D. .............
1. obustronnie korzystne, 2. korzystne tylko dla grzybów.
1. obustronnie korzystne, 2. korzystne tylko dla grzybów.
Zadanie 24. (1 pkt)
Podaj nazwy opisanych wyżej form współżycia.
Podaj nazwy opisanych wyżej form współżycia.
Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są
z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych.
1. ................................................................., 2. .................................................................
1. ................................................................., kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na
2. .................................................................
Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki
DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają
dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną
klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć
w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.
Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.
3
wśród owadów  wszy i pcheł; wśród gryzoni  szczurów i myszy.
D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa.
Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie
choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być
skutecznie ograniczone przez dane działanie.
1. kiła 2. dżuma 3. gruz
lica 4. salmonelloza 5. cholera
A. .............. B. ............. C. ............. D. .............
Zadanie 10. (1 pkt) y
ródło: CKE 2009 (PR), zad. 24.
Zadanie 24. (1 pkt)
14 Egzamin maturalny z biologii
Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są
Poziom rozszerzony
z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych.
Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na
Zadanie 28. (2 pkt)
DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie,
Długość poszczególnych faz cyklu komórkowego może się różnić w zależności które mają
od rodzaju
dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną
komórek. Na schemacie przedstawiono cykl komórkowy.
klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć
w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.
Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.
WIRUSY
Podaj nazwę fazy cyklu komórkowego oznaczonej na schemacie literą X oraz określ,
na czym polega zachodzący w niej proces.
Faza ....................................... polega na .....................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 25. (2 pkt)
Zadanie 11. (1 pkt) y
ródło: CKE 2009 (PR), zad. 29.
Zadanie 29. (1 pkt)
Podkreśl cechy charakterystyczne dla budowy pierścienic.
Na wykresie przedstawiono zależność przeżywalności dwóch populacji tego samego gatunku
A. Ciało pokryte cienką chitynową kutykulą.
bakterii (dzikiej i zmutowanej) od stężenia antybiotyku w pożywce.
B. Obecność wora powłokowo-mięśniowego.
C. Oddychanie tchawkami.
D. Otwarty układ krwionośny.
E. Metamerycznie ułożone narządy wydalnicze.
stężenie antybiotyku w jedn. umownych
(skala logarytmiczna)
Na podstawie obu wykresów podaj skutek mutacji dla przedstawionego gatunku bakterii.
......................................................................................................................................................
4
a) Podaj, z jakiego procesu zachodzącego w komórkach roślin mogą pochodzić zarówno
cząsteczki ATP jak i NADH.
.......................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, na czym polega rola NADH i NADPH jako czynników redukujących
w opisanym procesie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 12. (2 pkt) y
ródło: CKE 2010 (PR), zad. 12.
Zadanie 12. (2 pkt)
W komórkach wielu gatunków bakterii oprócz genoforu znajdują się koliste cząsteczki DNA
o zróżnicowanej wielkości, zwane plazmidami. Plazmidy są zwykle mniejsze od genoforu
i niosą dodatkową informację genetyczną, np. dotyczącą oporności danego gatunku bakterii
na antybiotyki. Plazmidy mogą być przekazywane między bakteriami. Można je stosunkowo
łatwo wyizolować z komórek bakteryjnych.
Na podstawie powyższego tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe,
a które fałszywe. Wstaw w odpowiednich miejscach tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).
P/F
Plazmidy kodują informację o wszystkich funkcjach niezbędnych do życia
1.
komórki bakteryjnej.
2. Dzięki wymianie plazmidów komórki bakteryjne zyskują nowe cechy.
3. Plazmidy w komórce bakteryjnej wpływają na lekooporność bakterii.
Plazmidy zawierają geny niezbędne do życia bakterii i stanowią część genomu
4.
bakterii.
Zadanie 13. (1 pkt)
Gospodarka wodna roślin lądowych opiera się na oszczędzaniu wody przez ograniczenie jej
parowania. Ograniczeniu parowania służy przede wszystkim skórka, dodatkowo pokryta
kutikulą, a za regulację parowania wody odpowiedzialne są znajdujące się w niej aparaty
szparkowe. U roślin okrytonasiennych, które wróciły do życia w wodzie, ograniczenie
parowania nie jest konieczne. Aparaty szparkowe są w liściach roślin wodnych różnie
rozmieszczone.
Uzupełnij zdania, wpisując w wolne miejsca oznaczenia literowe określeń wybranych
spośród podanych poniżej.
A. dolna strona liścia B. górna strona liścia C. obie strony liścia
D. brak aparatów szparkowych
5