królestwo
zwierząt
chętnie odwiedzają również wyki,
Puszcza Białowieska od lat jest terenem badań lepidopterologów,
o ile rośliny te występują na ich sta-
czyli osób zajmujących się zawodowo lub amatorsko motylami.
nowiskach. Noce, a także najgorętsze
Obserwacje jednoznacznie wskazują, że również w przypadku
godziny w upalne dni spędzają naj-
tej grupy organizmów mamy do czynienia z niezwykle cennym
częściej wśród gałęzi jałowców, stąd
obszarem. Samych motyli dziennych stwierdzono do tej pory aż 114
też obecność tych krzewów na sta-
gatunków, czyli około 2/3 krajowej fauny! Takim bogactwem nie może nowiskach jest przez ariony mile wi-
dziana. Płeć motyli najłatwiej odróż-
poszczycić się żaden inny rejon Polski, a biorąc pod uwagę, że liczba
nić po zachowaniu. Samce wytrwale
gatunków maleje zazwyczaj wraz z szerokością geograficzną  wynik
patrolują teren w poszukiwaniu sa-
tym bardziej imponujący. Trzeba jednak pamiętać, że motyle dzienne
miczek, które to z kolei można często
są związane przede wszystkim z terenami otwartymi lub półotwartymi
zaobserwować w czasie składania jaj.
i zachowanie ich dużej różnorodności w środowiskach leśnych często
W tym celu wybierają młode, jeszcze
wymaga ochrony czynnej.
nie w pełni rozwinięte kwiatostany
Motyle pobierają nektar przede wszy-
W Puszczy Białowieskiej przedstawicieli tego gatunku
stkim z kwiatów macierzanki.
spotkać można w piaszczystych miejscach porośniętych
macierzanką. Te malownicze zbiorowiska występują na macierzanki. Po kilku dniach z jaja
wylęga się gąsieniczka, która począt-
skrajach borów sosnowych, polanach, przydrożach
kowo żyje wewnątrz kwiatów. Gdy
i przytorzach.
podrośnie i już przestaje się w nich
mieścić nadal jest bardzo trudna do
wypatrzenia na kwiatostanie, gdyż
maskuje ją różowawa barwa. Na ma-
MODRASZEK
cierzance larwa ariona przechodzi
trzy linienia rosnąc przy tym jednak
ARION bardzo niewiele. Na początku czwar-
tego ostatniego stadium waży zale-
Modraszek arion Maculinea zaznaczony, samice mają zwykle bar- dwie kilka miligramów, co stanowi
kilka procent jej ostatecznej masy.
arion na pierwszy rzut oka może dziej rozwinięty rysunek.
Kontynuacja rozwoju wymaga
być pomylony z innymi niebiesko Pojaw dorosłych motyli jest
od gąsienicy całkowitej zmiany
ubarwionymi przedstawicielami ro- rozciągnięty w czasie i trwa od dru-
diety. Pewnego wieczora opuszcza
dziny modraszków Lycaenidae. Jed- giej połowy czerwca do początku
pachnącą macierzankę i w tym
nak jest od nich nieco większy sierpnia. Wynika to jednak nie
(rozpiętość skrzydeł dochodzi do z długości życia, ale niesynchronicz- momencie rozpoczyna się jej ży-
ciowa ruletka. Aby mieć szansę na
4 cm) i na wierzchu skrzydeł posia- ności wychodzenia z poczwarek. Tak
przeżycie musi w ciągu doby zostać
da zmiennej wielkości czarne plamy. naprawdę pojedyncze osobniki żyją
znaleziona przez poszukującą po-
U niektórych osobników mogą one zaledwie kilka, góra kilkanaście dni.
karmu robotnicę wścieklicy, czyli
wypełniać znaczną część przedniej Motyle pobierają nektar przede
mrówki z rodzaju Myrmica. Jeśli do u
pary. Dymorfizm płciowy jest słabo wszystkim z kwiatów macierzanek,
5
modraszek arion jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem w skali Europy
takiego kontaktu dojdzie gąsienica kim wynikiem zaniechania wypasu
u
w odpowiedzi na opukiwanie czuł- doprowadziły do zmian w składzie
kami przez badającą ją mrówkę wy- gatunkowym mrówek. Przyjazna
dziela płyn ze specjalnego gruczołu, arionowi wścieklica uszatka Myrmi-
zwanego nektarowym znajdującego ca sabuleti stała się rzadka w wyższej
się na stronie grzbietowej w tylnej wegetacji. Wiedza ta przyszła nieco
części ciała. Ten aminokwasowo-wę- za póz
no, aby uchronić ariona przed
glowodanowy roztwór jest chętnie całkowitym wyginięciem, ale umoż-
zlizywany przez robotnice. Rytuał liwiła odtwarzanie siedlisk i progra-
 dojenia trwa zwykle kilkadziesiąt my reintrodukcji gatunku, które są
Kwiatostany macierzanki są schronie-
minut i gąsienica w tym czasie wy- z powodzeniem realizowane do tej
niem i pokarmem gąsienic modraszka
dziela co jakiś czas kolejne kropelki. pory w coraz to nowych historycz-
ariona w pierwszej części ich rozwoju.
Wreszcie w pewnym momencie nych rejonach występowania ariona.
robotnica chwyta larwę ariona żu- W ten sposób modraszek arion
waczkami i transportuje ją do mro- stał się jednym z najsłynniejszych
wiska. Gniazda wścieklic nie rzu- motyli Europy. Niestety wciąż należy
cają się zupełnie w oczy, są ukryte do gatunków zagrożonych wyginię-
w kępkach traw czy też macierzan- ciem w skali kontynentu. Przykła-
kach. Wewnątrz kolonii gąsienica dowo w Polsce w ciągu ostatnich
przestaje świadczyć mrówkom kilkudziesięciu lat zniknął z całej
jakiekolwiek usługi i zamienia się zachodniej połowy kraju. Do ostoi
w swoistego konia trojańskiego, któ- gatunku należy Podlasie, ale i tu nig-
ry pożera larwy gospodarzy. Spędza dzie motyl nie jest obecnie zbyt licz-
tu około dziesięciu miesięcy, aby ny. Prawdopodobnymi przyczynami
wreszcie zamienić się w poczwarkę jest ograniczenie ekstensywnego wy-
Na początku czwartego (ostatniego) sta-
i trzy tygodnie póz
niej wyjść na pasu na skrajach lasów i leśnych
dium gąsienica opuszcza macierzankę.
powierzchnię pod postacią owada polanach, co prowadzi do sukcesji
Mrówki wścieklice zanoszą ją do swo-
dorosłego. ekologicznej, a także zalesianie.
jego gniazda.
Zasadnicze elementy cyklu ży- Obserwacji angielskich nie można
ciowego ariona zostały opisane 90 w prosty sposób przekładać na nasze
lat temu. Trzeba było jednak czekać realia ze względu na różnice klima-
jeszcze pół wieku aby zaobserwować, tyczne i siedliskowe. Tam typowym
że nie wszystkie gniazda są jednako- środowiskiem gatunku są murawy
wo gościnne. Przeżywalność gąsienic kserotermiczne na południowych
zależy od gatunku wścieklicy, czyli zboczach wzgórz. U nas w podob-
myrmekofilia (zdolność do wcho- nych warunkach arion występuje
dzenia w związki z mrówkami) tego tylko na południu kraju. Murawy
motyla ma charakter nie tylko obli- napiaskowe na nizinach są zupeł-
gatoryjny, ale i specyficzny. Zdano nie innym zbiorowiskiem. Ponadto
ostatnie nasze badania wykazały,
że na Podlasiu gospodarzem ariona
nie jest wcale wścieklica uszatka.
Larwy i poczwarki były znajdywane
w gniazdach kilku innych gatunków
z tego rodzaju, które mają również
swoje specyficzne wymagania. Być
może w Europie i w Polsce mamy do
czynienia tak naprawdę z dwoma ga-
tunkami albo podgatunkami ariona!
Mam nadzieje, że uda się wyjaśnić tę
zagadkę zanim arion wyginie całko-
wice, a wyniki badań pomogą w jego
ochronie również na terenie Puszczy
Białowieskiej.
Jeśli los arionowi sprzyja i trafi do
mrowiska odpowiedniego gatunku, to
sobie z tego sprawę w latach 70-tych
po dziewięciu miesiącach pożerania
XX wieku w czasie badań nad przy-
TEKST I ZDJ
CIA
potomstwa gospodarzy przepoczwarza
czynami zaniku modraszka ariona
MARCIN SIELEZNIEW
się, a po kolejnych trzech tygodniach
w Anglii. Okazało się, że zmiany śro- Uniwersytet w Białymstoku
 wychodzi na powierzchnię jako do-
Towarzystwo Ochrony Motyli
rosły motyl. dowiskowe będące przede wszyst-
6