I ns t al ac j a zewnęt r zna
R APORT 31
Przyłącze energetyczne czyli
czerpiemy z państwowego
x
ródła
Przyłącze energetyczne wykonywane
jest przez uprawnionych monterów z Re-
jonowego Zakładu Energetycznego. In-
stalacja może zostać zrobiona w dwóch
wariantach: jako napowietrzna lub ka-
blowa . Ostatecznie o wyborze sposobu
doprowadzenia prÄ…du do domu decyduje
zakład energetyczny.
Z podłączeniem domu do linii ener-
getycznej zwiÄ…zane sÄ… dwa podobnie
brzmiÄ…ce terminy:

przyłącze  odcinek linii elektrycznej
fot. Limex łączący zewnętrzną (publiczną) sieć zasi-
lającą ze skrzynką elektryczną (tzw. złą-
czem);

złącze (inaczej skrzynka elektryczna)
 urządzenie, z którego energia elek-
tryczna dostarczana jest na budowÄ™, bÄ…dx

do gotowego domu. Obecnie skrzynka
PR
D
elektryczna jest lokalizowana najczęS
ciej
w linii ogrodzenia posesji. MieS
ci siÄ™
w niej licznik prÄ…du elektrycznego
i główny włącznik zasilania.
poza domem
JeS
li w pobliżu budowanego domu
jest magistrala kablowa (przewód zasilają-
cy biegnący pod ziemią), przyłącze także
Instalację elektryczną w domu jednorodzinnym moż- musi być kablowe. Natomiast, gdy ener-
gia rozprowadzana jest sieciÄ… napowietrz-
na podzielić na trzy częS
ci. Po pierwsze  wykonanie
ną, dom może zostać przyłączony dowol-
odpowiedniego przyłącza dla posesji. Jest to zadanie nym sposobem i to jego właS
ciciel podej-
muje decyzjÄ™ o wyborze metody instala-
zakładu energetycznego  w tym przypadku rola
cji. Uwaga: pierwsze rozwiÄ…zanie jest
inwestora sprowadza siÄ™ jedynie do okreS
lenia droższe, ale nie szpeci otoczenia domu,
a przewody nie sÄ… podatne na uszkodze-
oczekiwanych parametrów dostawy. Drugim etapem są
nia np. podczas silnych wiatrów.
obwody wewnątrz domu. Mają za zadanie zasilać
Koszt wykonania przyłącza ponosi
wszystkie odbiorniki (stacjonarne i przenoS
ne) oraz
inwestor. Kwota ta nie podlega zwrotowi.
oS
wietlenie znajdujące się we wnętrzach. Trzecia częS
ć
Przyłącze elektryczne jest zawsze wła-
to zewnętrzna instalacja elektryczna. Obejmuje ona
snoS
cią zakładu energetycznego. Jeżeli
obwód odpowiedzialny za połączenie domu ze złączem wykonano podłączenie podziemne, odpo-
wiedzialnoS
ć zakładu kończy się na
(jeS
li szafka przyłączeniowa jest np. w linii ogrodzenia),
skrzynce elektrycznej. Natomiast, przy
oS
wietlenie zewnętrzne okolic domu i ogrodu, łączu napowietrznym własnoS
ciÄ… jest
wszystko, aż po zamocowane w S
cianie
domofon, dzwonek itp.
budynku zaciski z przewodami lub maszt
Artykuł ten przedstawia ogół problemów dachowy.
związanych z instalacjami zewnętrznymi domu.
Jarosław Barański
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
B
a
r
a
Å„
s
k
i
186
budujemy
2004 10 Dom
ELEKTRYCZNOŚĆ W DOMU JEDNORODZINNYM
Przyłącze kablowe
stojak z izolatorem
(podziemne)
NiewÄ…tpliwÄ… zaletÄ… tego rodzaju roz-
wiÄ…zania jest brak widocznych w bezpo-
S
rednim otoczeniu domu przewodów elek-
trycznych i słupów (patrz ). Instalacja
poprowadzona jest w ziemi, na głębokoS
ci
odpowiednio zabezpieczajÄ…cej przed prze-
marzaniem i ruchem pojazdów. Zazwy-
czaj jest to 1 m od powierzchni gruntu.
Pod dojazdami i miejscami parkingowy-
mi można zejS
ć głębiej  do ok. 1,3-1,4 m,
lub zastosować dodatkową osłonę  prze-
pust np. z odcinka rury stalowej.
Wykop, w którym znajdą się kable,
Przyłącze napowietrzne można wykonać ręcznie lub niewielką ko-
parką. Ułożonego na dnie przewodu nie
Przyłącze kablowe należy napinać  w przypadku osiadania
gruntu znacznie ogranicza to możliwoS
ć
jego zerwania. Kabel przykrywa siÄ™ spe-
Państwowa sieć elektroenergetyczna
cjalnymi osłonami lub warstwą cegieł
oraz specjalnÄ… taS
mÄ… z barwnej folii igieli-
towej . Beton lub cegły zabezpieczają
przed przypadkowym uszkodzeniem izo-
lacji podczas prac ziemnych, a folia sy-
gnalizuje obecnoS
ć obwodu elektryczne-
skrzynka elektryczna
go pod napięciem.
tablica Od strony domu koniec przewodu
przewód w osłonie rozdzielcza
wyprowadza siÄ™ na powierzchniÄ™ po ze-
wnętrznej stronie fundamentu. Kabel na-
leży prowadzić w rurze osłonowej (stalo-
wej lub z tworzywa sztucznego ), moco-
wanej uchwytami do S
ciany budynku.
Górny koniec osłony powinien znajdo-
wać się ok. 1,5 m nad poziomem gruntu.
Jeżeli od zakładu energetycznego w miejscu planowanego złącza . Pozwoli
otrzymamy zgodę na prowizoryczne (na to zrobić wszelkie niezbędne połączenia.
czas budowy) przyłącze elektryczne, po Energię elektryczną zużytą w czasie
zakończeniu prac będziemy musieli wy- prac budowlanych można opłacać na
stąpić o przyłącze docelowe. JeS
li jest to dwa sposoby:

przyłącze kablowe, a warunki budowy ryczałtem  wczeS
niej konieczne jest
pozwalajÄ… na instalacjÄ™ wersji docelowej, szacunkowe okreS
lenie pobieranej pod-
to warto z tego skorzystać. W takim przy- czas budowy mocy. Na tej podstawie za-
padku skrzynkę elektryczną umieszcza kład energetyczny ustala należnoS
ć za
się w linii ogrodzenia, a z niej, kablem prąd. Kwotę tę należy uiszczać z góry, za
niskiego napięcia zasila tymczasową, bu- każdy miesiąc;

dowlaną tablicę rozdzielczą. według licznika  sposób rozliczenia
Złącze tymczasowe ustawia się w ta- jest oczywisty, licznik udostępniany jest
kim miejscu, by rozdzielnia nie przeszka- Skrzynkę elektryczną umieszcza się w linii tymczasowemu odbiorcy bezpłatnie.
dzała w pracach budowlanych. Po wybu- ogrodzenia (fot. archiwum BD) Po ustaleniu formy dostaw energii na
dowaniu domu instalacjÄ™ demontuje siÄ™. plac budowy, w skrzynce montowane sÄ…
Złącze docelowe lokuje się w miejscu zaistniałej podczas nieobecnoS
ci właS
ci- bezpieczniki o prÄ…dzie znamionowym do-
wskazanym przez zakład energetyczny. ciela terenu. JeS
li więc od samego począt- stosowanym do zgłoszonego zapotrzebo-
Skrzynka elektryczna musi być zamonto- ku budowy znany jest przebieg ogrodzenia wania. Uniemożliwia to pobór większej
wana w łatwo dostępnym miejscu, aby nie (a skrzynka ma być w jego linii), warto wy- iloS
ci mocy. Skrzynka jest następnie
utrudniać usunięcia ewentualnej awarii konać przynajmniej jego fragment, plombowana.
187
budujemy
Dom 10 2004
I ns t al ac j a zewnęt r zna
R APORT 31
du Energetycznego, która dokona oglę-
folia
kształtka
Państwowa sieć elektroenergetyczna
dzin, sporządzi protokół i zaplombuje
skrzynkę w sposób uniemożliwiający
podłączenie odbiorników przed liczni-
kiem. Ponieważ obwód nadzorowany
przez zakład energetyczny kończy się
w miejscu zamontowania licznika, jako-
S
ci wykonania pozostałego fragmentu in-
stalacji inwestor musi dopilnować we
przewód
folia
własnym zakresie.
ZaletÄ… linii kablowej w gruncie jest jej
całkowita niezależnoS
ć od warunków at-
mosferycznych (burza, wiatr) oraz zniko-
me koszty utrzymania. Jednak kable mu-
szą być zabezpieczone przed wilgocią.
Dlatego wszelkie zakończenia i podłącze-
cegły
piasek
przewód
nia są wykonywane w specjalnych osło-
nach (tzw. mufach) i zalewane masami Przyłącze napowietrzne poprowadzone do
Sposób prowadzenia przewodów elektrycz- izolacyjnymi. Kabel przeznaczony do za- masztu z izolatorami
nych w ziemi kopania w ziemi musi mieć izolację od-
porną na panujące w glebie warunki (np. Ostateczne przyłączenie domu do li-
Na tej wysokoS
ci umieszcza się skrzynkę YDY 4x4  cztery żyły o przekroju 4 mm2 nii napowietrznej możliwe jest na kilka
(na- lub podtynkową) z bezpiecznikiem w podwójnej izolacji igielitowej). sposobów.
włączonym w przewód fazowy przyłącza. Do podłączenia budynku nie wolno Rozwiązanie najprostsze polega na
Przed rozpoczęciem użytkowania stosować przewodów przeznaczonych do rozpięciu nieizolowanych przewodów po-
przyłącze musi zostać odebrane przez układania we wnętrzach. między najbliższym słupem linii napo-
uprawnioną osobę z Rejonowego Zakła- wietrznej a stojakiem dachowym wyposa-
Przyłącze napowietrzne żonym w ramię z izolatorami . Zamiast
Przewody należy prowadzić w tworzywo- JeS
li w trakcie budowy wykorzysty- na stojaku, izolatory mogą znajdować się
wych rurkach osłonowych (Minbud) wane było prowizoryczne podłączenie na S
cianie budynku .
z sieci napowietrznej, po zakończeniu Przewody bez izolacji muszą być po-
wszystkich prac demontuje się je. Stałe prowadzone w taki sposób, by uniemożli-
doprowadzenie prądu do domu wykonuje wić przypadkowe dotkniecie przez człowie-
się sposobem napowietrznym, wprost ka. Dlatego stojak musi mieć odpowiednią
z najbliższego słupa elektrycznego wysokoS
ć: na dachu łatwo dostępnym, jego
(patrz ). Przewody rozpinane są na słu- wysokoS
ć powinna wynosić ok. 2,5 m, na
pach żelbetowych, sporadycznie spotyka dachu trudnodostępnym  1 m (dach ła-
się jeszcze słupy drewniane. twodostępny to taki, na który można do-
Przyłącze napowietrzne z izolatorami umieszczonymi bezpoS
rednio na S
cianie domu
188
budujemy
2004 10 Dom
ELEKTRYCZNOŚĆ W DOMU JEDNORODZINNYM
Znasz bardzo dobrego elektryka  poleć go innym (str. 268)
wodu uziemionego). OdległoS
ć przewo-
dów od komina nie może być mniejsza
niż 1,5 m w poziomie, nad drogą dojazdo-
wą mogą wisieć na wysokoS
ci 5 m.
Zamiast stosować gołe przewody wy-
godniej i bezpieczniej jest zdecydować się
na wykonanie przyłącza wielożyłowym
kablem w izolacji, połączonym z dodatko-
wÄ…, stalowÄ… linkÄ… noS
nÄ…. Niestety, jest to
rozwiązanie droższe.
Od izolatorów na S
cianie lub na stoja-
ku prąd przekazywany jest do złącza
umieszczonego na parterze domu. Obok
niego montuje siÄ™ licznik, dalej znajdujÄ…
siÄ™ bezpieczniki.
W przypadku przyłącza napowietrz-
nego nie ma wymogu, by skrzynka elek-
tryczna dostępna była z zewnątrz. W razie
jakiejkolwiek awarii, zasilanie domu
można odłączyć bezpoS
rednio na słupie.
Oprawy wkopane w ziemiÄ™ tworzÄ… oryginalny system oS
wietleniowy (Limex) OS
wietlamy okolicÄ™
W skład instalacji, dzięki której moż-
stać się bez potrzeby stosowania specjali- 1 m, od połaci dachu trudnodostępnego, liwe jest oS
wietlenie otoczenia domu oraz
stycznych przyborów np. drabina, asekura- pokrytego materiałami niepalnymi  ogrodu, wchodzą lampy oS
wietleniowe
cja itp.). W przypadku izolatorów na S
cia- 0,5 m. OdległoS
ć wiszących przewodów oraz łączące je przewody elektryczne.
nie miejsce ich mocowania musi być odda- elektrycznych od podłogi tarasu lub da- Lampy pod względem wyglądu
lone od okien i balkonów o co najmniej chu łatwo dostępnego (bez względu na ro- i przeznaczenia można podzielić na czte-
0,75 m (w dowolnym kierunku). Dla prze- dzaj pokrycia) to min. 2,5 m. Otwory ry podstawowe grupy. Pierwsza, to opra-
wodu uziemionego odległoS
ć tę można okienne, drzwiowe, balkony, galeryjki lub wy przystosowane do wkopania równo
zmniejszyć do 0,5 m. Kąt, pod jakim prze- krawędx
dachu musi oddzielać od prze- z powierzchnią terenu . Mają bardzo
wody dochodzÄ… do S
ciany nie może być wodów co najmniej 0,75 m (0,5 m prze- szczelne obudowy i uchwyty przewidzia-
mniejszy niż 30°. OdlegÅ‚oS
ć między prze- ne do osadzenia np. w betonie. Szkło za-
wodami a dachem pokrytym materiałami Pachołkowa oprawa ogrodowa (Elgo) słaniające żarówkę jest mocne i osadzone
łatwopalnymi, nie może być mniejsza niż w taki sposób, że można po nim chodzić,
a nawet jex
dzić samochodem. W dzień
Oprawa reflektorowa (fot. AgaLight) praktycznie niewidoczne, nie szpecÄ…
miejsca, w którym je zainstalowano.
Druga grupa lamp, to popularne re-
flektorki . Ich całkowita wysokoS
ć to
25-40 cm. Wykonane są w sposób umoż-
liwiający obrót i ustawianie pod kątem
do powierzchni gruntu. Reflektorki sÄ…
łatwe w montażu  do zakotwienia
w ziemi wystarcza płyta chodnikowa, do
której przykręca się podstawę oprawy.
Oferowane są również modele przeno-
S
ne. Noszą one nazwę reflektorów pali-
kowych. Wbija siÄ™ je w dowolnym miej-
scu, można je też tymczasowo zamoco-
wać np. do drzewa.
Reflektorki przewidziane sÄ… do oS
wie-
tlania wybranych fragmentów ogrodu
oraz grup roS
linnoS
ci. Doskonale nadajÄ…
siÄ™ do podS
wietlania elewacji domu.
Kolejną grupą latarni są małe oprawy
pachołkowe . Mają wysokoS
ć 1-1,5 me-
189
budujemy
Dom 10 2004
I ns t al ac j a zewnęt r zna
R APORT 31
W zwiÄ…zku z przewidywanÄ… odporno- poprzeczny (co najmniej 1,5 mm2).
S
cią, oprawy mogą mieć jedną z trzech Dzięki zastosowaniu kabla trzyżyłowe-
klas bezpieczeństwa: go będzie można podłączyć oprawy wy-
 latarnię wolno zasilać tylko kablem konane w dowolnej klasie bezpieczeń-
I
z dodatkowym przewodem ochronnym stwa.
(oznaczonym literami PE); Podczas wykonywania instalacji
 oprawy majÄ… dodatkowÄ… izolacjÄ™, obowiÄ…zuje fundamentalna zasada  nie
II
dzięki której nie można dotknąć przewo- należy zakopywać kabla z uszkodzoną
du i częS
ci pod napięciem. Specjalne uzie- izolacją. Na przewodzie łączącym dwa są-
mienie nie jest wtedy potrzebne; siednie punkty S
wietlne nie może być

III (najwyższa)  przewiduje zasilanie żadnego połączenia. Musi być ułożony
tzw. napięciem bezpiecznym. Jego war- lux
no, z pewnym zapasem. W celu dodat-
toS
ć nie przekracza 24 V. W klasie tej wy- kowego zabezpieczenia przed uszkodze-
Typowa, wysoka latarnia oS
wietleniowa konana jest większoS
ć opraw do oS
wietla- niami mechanicznymi i wilgociÄ… przewo-
(fot. ES-System Wilkasy) nia oczek wodnych. dy warto umieS
cić w elastycznych rur-
Należy wybierać oprawy wykonane kach instalacyjnych. Sposób zakopywania
tra. Lampa jest od wierzchu przykryta od- w II klasie bezpieczeństwa, a w miej- przewodów jest taki sam, jak podczas bu-
błyS
nikiem dającym rozproszone, łagodne scach specjalnie narażonych na obec- dowy przyłącza kablowego (patrz rys ).
S
wiatło, które nie oS
lepia oczu, gdyż kiero- noS
ć wody (strumyki, wodospady), wy- Obwód zasilający ogród i oS
wietlenie
wane jest w dół, na nogi przechodniów. konane w III klasie  nawet mimo ich zewnętrzne domu, powinien być wyposa-
Dlatego urządzenia tego typu stosowane są wyższej ceny. żony w osobny bezpiecznik. Zapobiega to
do oS
wietlania ciągów komunikacyjnych. uszkodzeniu instalacji w przypadku prze-
Oprawy takie osadzane są na stałe w prefa- Druty w ziemi cięcia kabla np. podczas prac ziemnych
brykowanych lub wykonywanych własno- Bardzo ważnym elementem oS
wie- w ogródku.
ręcznie betonowych podstawach. tlenia otoczenia domu jest instalacja
Do ostatniej grupy zaliczamy oprawy elektryczna Å‚Ä…czÄ…ca i zasilajÄ…ca wszyst- Potrzebne dodatki
masztowe . Ich wysokoS
ć to minimum kie oprawy. Do jej prawidłowego wyko- Do zewnętrznej instalacji elektrycz-
dwa metry. Ponieważ x
ródło S
wiatła znaj- nania należy stosować wyłącznie nej zaliczamy również domofon i stero-
duje siÄ™ wysoko nad ziemiÄ…, S
wietnie nada- osprzęt przewidziany do przewodzenia wanie główną bramą posesji. W obu przy-
jÄ… siÄ™ do oS
wietlenia większych fragmentów napięcia 230 V. Kabel połączeniowy po- padkach znaczna częS
ć producentów ofe-
terenu. Przydatne są głównie na podjaz- winien być w podwójnej izolacji. Każda ruje urządzenia zasilane napięciem bez-
dach i w dużych ogrodach. Mają wiele wzo- znajdująca się w nim żyła ma wtedy piecznym, tak że połączenia centralki
rów, zarówno nowoczesnych jak i stylizo- swoją własną izolację, cała wiązka żył umieszczonej w domu z panelami przy
wanych (np. w formie latarni gazowych). jest również zaizolowana. Przewód taki furtce można wykonać cienkim, wieloży-
Osadzane są w solidnych, betonowych fun- nosi oznaczenie  OMY 3x1,5  gdzie łowym drutem. Nie musi być odporny na
damentach. Latarnie masztowe wykonuje kolejne cyfry oznaczają z ilu żył się napięcie 230 V  nie będzie przewodził
się z różnych materiałów. Te z aluminium składa i jakie jest pole przekroju każdej dużych prądów. Należy tylko ułożyć go
można ustawiać samodzielnie. Żeliwne z nich (w tym przypadku trzy żyły na podobnej, do instalacji zasilającej
i betonowe wymagają zaangażowania wy- o przekroju 1,5 mm2 każda). Dobrze, punkty S
wietlne, głębokoS
ci. PracÄ™ tÄ™
specjalizowanego sprzętu budowlanego. gdy przewody łączące poszczególne można wykonać samodzielnie, korzysta-
DecydujÄ…c siÄ™ na zakup lamp ze- punkty S
wietlne umieszczone są w do- jąc z dostępnych w sklepach gotowych ze-
wnętrznych, musimy zwrócić uwagę na datkowych rurkach osłonowych. stawów instalcyjnych.
bardzo ważną ich cechę. Dla wszystkich Rozmieszczenie punktów S
wietlnych
urządzeń zasilanych z sieci oS
wietlenio- i łączącej je instalacji musi być poprzedzo-
wej 230 V wprowadzono pojęcie tzw. ne starannym zaplanowaniem przebiegu
klasy bezpieczeństwa. OkreS
la ona, w ja- przewodów. Nie należy umieszczać kabla
ki sposób należy wykonać podłączenie w poprzek grządki z uprawami (można go
BRAK
do prądu by uchronić użytkownika przeciąć łopatą) ani pod strumykiem lub
przed możliwoS
cią porażenia elektrycz- oczkiem wodnym. Korzystnie jest układać
REKLAMY
nego. przewód wzdłuż S
cieżek. Prace te miesz-
Latarnie ogrodowe narażone są na kańcy domu mogą wykonać samodzielnie.
wpływ zmiennych warunków atmosfe- Ze względu na kilku- lub kilkuna-
rycznych. Oprawa lampy musi to wszyst- stometrowe odległoS
ci między punkta-
ko wytrzymać. Powinna być skonstru- mi S
wietlnymi oraz możliwoS
ć wystą- Dane teleadresowe wymienionych firm
owana tak, by mimo kilkuletniego użyt- pienia na nich spadków napięcia, musi- oraz orientacyjne ceny wybranych produktów
kowania nie dostała się do niej wilgoć lub my zaopatrzyć się w przewód, którego przedstawiamy w rubryce Info rynek na
woda mogąca wywołać zwarcie. żyły mają możliwie największy przekrój str. 198.
190
budujemy
2004 10 Dom
ELEKTRYCZNOŚĆ W DOMU JEDNORODZINNYM