Rozdział 13
PDF Page Organizer - Foxit Software
System odpornościowy
Jeszcze kilka lat temu mózg był uważny za organ Ponadto, odpowiedz
ostrej fazy wywołuje znane nam
 immunologicznie uprzywilejowany ponieważ reakcje wszystkim objawy takie jak gorączka, ból, senność,
immunologiczne czy stany zapalne nie wydawały się utrata apetytu oraz zobojętnienie. Każda z powyższych
wpływać na jego funkcje. W rzeczywistości mózg odpowiedzi pomaga zwalczać chorobę, oszczędza
jest w znacznym stopniu chroniony przed czynnikami energię i przyspiesza procesy naprawcze, jednak ich
zew-nętrznymi przez barierę krew-mózg, którą nadmierna lub zbyt długa aktywacja jest szkodliwa
tworzą wyspecjalizowane komórki śródbłonka naczyń i musi być starannie kontrolowana.
krwionośnych, utrudniające przechodzenie dużych
cząsteczek i komórek układu odpornościowego do
Mózg a reakcje obronne
mózgu. Jednak w wyniku intensywnych badań inter-
akcji układu odpornościowego i nerwowego, pogląd na
Zaprzeczając ortodoksyjnym koncepcjom głoszącym
mózg jako organ uprzywilejowany zmienił się radykalnie
niezależne funkcjonowanie układu odpornościowego
w ostatnim dziesięcioleciu, a neuroimmunologia
i mózgu, udowodniono, iż mózg odpowiada na sygnały
stała się jednym z najbardziej aktywnych
płynące z systemu odpornościowego i uszkodzonych tkanek.
obszarów nauki.
Doświadczalnie wykazano, że w mózgu zachodzi szeroka
gama immunologicznych odpowiedzi, a organ ten sprawuje
istotna kontrolę nad układem odpornościowym
Obrona organizmu
i odpowiedzią ostrej fazy. Szereg objawów chorobowych
np. zmiany ciepłoty ciała, snu, czy apetytu są regulowane
System odpornościowy (immunologiczny) stanowi
głównie przez podwzgórze.
pierwszą linię obrony organizmu przed chorobo-
twórczymi mikroorganizmami (bakterie wirusy, Mózg otrzymuje sygnały z uszkodzonej lub zakażonej
grzyby), odpowiedzialnymi zarówno za pospolite tkanki drogą nerwową lub dokrewną. W pierwszym
przeziębienia jak i zagrażające życiu poważne choroby przypadku uczestniczą tzw. włókna C, przewodzące też
np. AIDS, zapalenie opon mózgowych czy gruz
licę. bodz
ce bólowe (patrz Rozdział 5) oraz nerw błędny,
unerwiający wątrobę - główne miejsce syntezy białek
Nasz system obronny funkcjonuje w wieloraki sposób.
ostrej fazy. Charakter sygnałów docierających do
Pierwsza reakcja zachodzi wewnątrz zakażonej,
mózgu drogą krwi nie został w pełni wyjaśniony.
zranionej lub objętej stanem zapalnym tkanki i jest
Prawdopodobnie obejmuje on prostaglandyny, których
związana z obrzękiem, bólem, zmianami w przepływie
syntezę hamuje aspiryna, oraz białka dopełniacza
krwi oraz uwalnianiem miejscowych czynników stanu
uczestniczące w unieszkodliwianiu patogenów. Jednak
zapalnego. Komórki systemu odpornościowego zwane
najważniejszą grupą białek sygnałowych, na których
leukocytami i makrofagami oraz białka ostrej fazy
skupiły się badania w ostatnim dwudziestoleciu, są
wędrują do miejsca inwazji, gdzie identyfikują,
niewątpliwie cytokiny.
zabijają i usuwają chorobotwórczych agresorów.
Cytokin y jako czynniki obronne
Cytokiny można uważać za czynniki obronne organizmu.
Znanych jest już ponad 100 różnych cytokin, lecz nadal
odkrywane są nowe. W warunkach fizjologicznych ich
produkcja przebiega na bardzo niskim poziomie, lecz
szybko się nasila w odpowiedzi na czynnik chorobotwórczy
lub uszkodzenie. Rodzina cytokin obejmuje interferony,
interleukiny, czynniki martwicze nowotworu i chemokiny.
Wiele z tych czynników jest produkowana miejscowo
w uszkodzonej tkance i działa na sąsiednie komórki, lecz
niektóre drogą krwi przedostają się do odległych
organów, także do mózgu. To właśnie cytokiny wywołują
większość odpowiedzi na choroby i zakażenia.
Współdziałanie wielu czynników w koordynacji
czynności mózgu i systemu odpornościowego.
37
Rozdział 13
PDF Page Organizer - Foxit Software
złożony i obejmuje interakcje wielu hormonów i neuro-
Stres i system odpornościowy
przekaz
ników. Co więcej, niektóre odmiany łagodnego
stresu mogą korzystnie wpływać na aktywność układu
Powszechnie wiadomo, iż stres i zmartwienia mogą
odpornościowego.
obniżyć naszą odporność i sprzyjać zachorowaniom.
Jednak dopiero od niedawna zaczynamy rozumieć nie
tylko w jaki sposób stress wpływa bezpośrednio na
Immunologiczne i zapalne
czynność mózgu (co opisano w poprzednim rozdziale),
procesy w mózgu
lecz także jak pośrednio oddziałuje na system odpornościowy.
Należy podkreślić, że rodzaj stresu i indywidualna
Ostatnie badania sugerują, że wiele cytokin aktywnie
reakcja na niego będzie decydować o zaburzeniu funkcji
uczestniczy w patomechanizmach takich chorób mózgu
układu odpornościowego i podatności na zachorowania.
jak stwardnienie rozsiane, udar czy choroba Alzheimera.
Najbardziej szkodliwy jest stres z którym nie potrafimy
Wydaje się, iż nadprodukcja niektórych cytokin
sobie poradzić, wywołany np. nadmierną pracą lub
w samym mózgu może uszkadzać komórki nerwowe. Na
większymi tragicznymi wydarzeniami. Dokładny
tej podstawie opracowywane są nowe strategie leczenia
mechanizm tłumaczący wpływ stresu na układ odpornościowy
chorób zwyrodnieniowych ośrodkowego układu nerwowego,
jest nadal nieznany, wiadomo jednak, iż zasadniczym
mające na celu hamowanie czynników immunologicznych
jego elementem jest aktywacja osi podwzgórze-
i zapalnych. Zatem, istnieją uzasadnione przesłanki, że
przysadka-nadnercza. Jedną z głównych odpowiedzi
neuroimmunologia może w zasadniczy sposób pomóc
mózgu na stres jest wzrost produkcji białka kortyko-
w leczeniu poważnych chorób mózgu.
liberyny w podwzgórzu. Czynnik ten uwalnia hormon
adrenokortykotropowy z przysadki mózgowej do krwi,
który z kolei indukuje wydzielanie z kory nadnerczy
kortyzolu - hormonu steroidowego o silnym działaniu
immunosupresyjnym i przeciwzapalnym. Mechanizm
powyższych reakcji jest w rzeczywistości bardziej
Znasz angielski?  Polecane strony internetowe: http://science.howstuffworks.com/immune-system.htm
38