PDF Page Organizer - Foxit Software
PDF Page Organizer - Foxit Software
NEUROSCIENCE
NAUKA O MÓZGU
WPROWADZENIE DLA MA
ODZIEŻY
British Neuroscience Association
European Dana Alliance for the Brain
Polskie Towarzystwo Badań Układu Nerwowego
PDF Page Organizer - Foxit Software
Ksiazeczka ta zostala przygotowana i opracowana dla British Neuroscience Association i European Dana Alliance for the Brain
przez Richarda Morrisa z Uniwersytetu w Edynburgu i Marianne Fillenz z Uniwersytetu w Oxfordzie. Opracowanie graficzne -
Jane Grainger z Grainger Dunsmore Design Studio w Edynburgu. Jestesmy wdzieczni za wklad w realizacje tego projektu
kolegom z Division of Neuroscience, szczególnie Victorii Gill, oraz innym badaczom ukladu nerwowego z Edynburga. Dziekujemy
równiez za pomoc naukowcom z Department of Physiology Uniwersytetu w Oxfordzie, szczególnie Colin Blakemore, a takze
wspólpracownikom z innych instytucji. Ich nazwiska sa wymienione na koncu broszury.
The British Neuroscience Association (BNA) jest towarzystwem naukowym w Wielkiej Brytanii, którego celem jest dazenie do
lepszego zrozumienia dzialania ukladu nerwowego i jego zaburzen. BNA zrzesza zarówno uznanych naukowców, jak i doktorantów.
Doroczne wiosenne zjazdy BNA stanowia forum dla prezentacji postepów badan nad mózgiem. Liczne oddzialy lokalne
Towarzystwa organizuja seminaria, wystawy w miejscowych muzeach, zajecia w szkolach i spotkania ze spolecznoscia lokalna.
Wiecej informacji o BNA znajduje sie na stronie internetowej w jez. angielskim: http://www.bna.org.uk/.
The European Dana Alliance for the Brain (EDAB) ma na celu uswiadamianie spoleczenstwu i osobom sprawujacym wladze
znaczenia badan nad mózgiem, a takze upowszechnianie wiedzy o mózgu, jego dzialaniu i zwiazanych z nim chorobach w sposób
kompetentny i przystepny. EDAB liczy ponad 125 czlonków reprezentujacych 24 kraje europejskie.
Wiecej informacji o EDAB znajduje sie na stronie internetowej w jez. angielskim: http://www.edab.net/.
Polskie Towarzystwo Badan Ukladu Nerwowego (PTBUN) jest stowarzyszeniem zajmujacym sie organizowaniem i popieraniem
dzialan zmierzajacych do rozwoju badan nad ukladem nerwowym, upowszechnianiem osiagniec naukowych w tej dziedzinie oraz
prowadzeniem dzialalnosci popularyzacyjnej, szkoleniowej i wydawniczej.
Wiecej informacji o PTBUN znajduje sie na stronie internetowej: http://www.ptbun.org.pl
Published by The British Neuroscience Association
The Sherrington Buildings
Ashton Street
Liverpool L69 3GE
UK
Copyright British Neuroscience Association 2003
Wszelkie prawa zastrzezone. Zadna czesc niniejszej publikacji nie moze byc reprodukowana bez pisemnej zgody British
Neuroscience Association
First Published 2003
ISBN: 0-9545204--0-8
Ilustracja na tej stronie przedstawia neurony kory mózgowej widoczne dzieki specjalnemu wybarwieniu przyleglych komórek.
Pole tekstowe:
PDF Page Organizer - Foxit Software
PDF Page Organizer - Foxit Software
Neurobiologia: nauka o mózgu
Str.
Numer rozdziału
1 System nerwowy 2
Komórki nerwowe
2 i potencjał czynnościowy 4
3 Przekaz
niki chemiczne 7
Substancje
4 uzależniające a mózg 9
5 Dotyk i ból 11
6 Wzrok 14
Inside our heads, weighing about 1.5 kg, is an astonishing living organ
W naszej czaszce mieści się niezwykły żywy narząd, ważący około 1.5 kg, składający
consisting of billions of tiny cells. It enables us to sense the world around us,
7 Ruch 19
się z miliardów małych komórek. Umożliwia nam on odczuwanie otaczającego nas
to think and to talk. The human brain is the most complex organ of the body,
świata, myślenie i mówienie. Mózg ludzki jest najbardziej złożonym narządem ciała
and arguably the most complex thing on earth. This booklet is an
Rozwijający się
i zapewne najbardziej skomplikowanym tworem na Ziemi. Książeczka ta,
introduction for young students.
8 układ nerwowy 22
przeznaczona dla młodych czytelników, jest wstępem do jego poznania.
In this booklet, we describe what we know about how the brain works and
Nasza książeczka mówi o tym, co wiemy o działaniu naszego mózgu i jak wiele jeszcze
how much there still is to learn. Its study involves scientists and medical
o nim nie wiemy. Badaniom mózgu poświęcili się uczeni i lekarze specjalizujący się
9 Dysleksja 25
doctors from many disciplines, ranging from molecular biology through to
w różnych dziedzinach: od biologii molekularnej, poprzez psychologię doświadczalną,
experimental psychology, as well as the disciplines of anatomy, physiology
anatomię, fizjologię, do farmakologię. Ich wspólne wysiłki doprowadziły do powstania
and pharmacology. Their shared interest has led to a new discipline called
nowej gałęzi nauki zwanej neurobiologią  nauką o mózgu.
10 Plastyczność 27
neuroscience - the science of the brain.
Opisany w tej książeczce mózg może zrobić wiele, lecz nie wszystko. Zawiera on
The brain described in our booklet can do a lot but not everything. It has
komórki nerwowe  tworzące go cegiełki  połączone ze sobą w sieci. Sieci te
11 Uczenie się i pamięć 30
nerve cells - its building blocks - and these are connected together in
znajdują się w stanie stałej aktywności elektrycznej i chemicznej. Opisywany przez
networks. These networks are in a constant state of electrical and chemical
nas mózg może myśleć i czuć. Może odczuwać ból i przy pomocy chemicznych
activity. The brain we describe can see and feel. It can sense pain and its
wybiegów kontrolować niemiłe efekty bólu. Zawiera wiele obszarów przeznaczonych
12 Stres 35
chemical tricks help control the uncomfortable effects of pain. It has
do koordynowania ruchów, aby przeprowadzać różne wymyślne działania.
several areas devoted to co-ordinating our movements to carry out
Mózg, który potrafi dokonać tych i wielu innych rzeczy nie powstaje w gotowym
sophisticated actions. A brain that can do these and many other things
kształcie: rozwija się stopniowo, a my opiszemy niektóre z głównych genów
13 System odpornościowy 37
doesn t come fully formed: it develops gradually and we describe some of the
uczestniczących w tym procesie. Gdy jeden lub więcej z tych genów działa
key genes involved. When one or more of these genes goes wrong, various
nieprawidłowo rozwijają się różne zaburzenia, jak np. dysleksja. Istnieją
conditions develop, such as dyslexia. There are similarities between how the
podobieństwa pomiędzy rozwojem mózgu i mechanizmami odpowiedzialnymi za
14 Sen 39
brain develops and the mechanisms responsible for altering the connections
zmiany połączeń między komórkami w póz
niejszym życiu  procesem zwanym
between nerve cells later on - a process called neuronal plasticity. Plasticity
neuroplastycznością. Uważa się, że plastyczność leży u podstaw uczenia się
is thought to underlie learning and remembering. Our booklet s brain can
i pamięci. Mózg opisany w tej książeczce może zapamiętać zarówno numer
15 Obrazowanie mózgu 41
remember telephone numbers and what you did last Christmas. Regrettably,
telefoniczny, jak i to, co robiliśmy w ostatnie Boże Narodzenie.
particularly for a brain that remembers family holidays, it doesn t eat or
Sieci neuronalne
drink. So it s all a bit limited. But it does get stressed, as we all do, and we
Niestety, zwłaszcza dla mózgu, który pamięta święta rodzinne, nie potrafi on jeść
16 i sztuczne mózgi 44
touch on some of the hormonal and molecular mechanisms that can lead to
ani pić i wskutek tego jest nieco ograniczony. Natomiast, podobnie jak my
extreme anxiety - such as many of us feel in the run-up to examinations.
wszyscy, potrafi się stresować. Omówimy niektóre mechanizmy hormonalne
That s a time when sleep is important, so we let it have the rest it needs.
i molekularne, które mogą prowadzić do olbrzymiego niepokoju  takiego, jaki
17 Kiedy coś z
le działa 47
Sadly, it can also become diseased and injured.
wielu z nas odczuwa przygotowując się pospiesznie do egzaminów. Ponieważ jest
to okres, w którym ważny jest sen, musimy mu pozwolić na niezbędny odpoczynek.
Etyka badań układu
New techniques, such as special electrodes that can touch the surface of
Niestety, czasem mózg może ulec chorobie lub uszkodzeniu.
18 nerwowego 52
cells, optical imaging, human brain scanning machines, and silicon chips
Nowe techniki, takie jak specjalne elektrody dotykające powierzchni komórek,
containing artificial brain circuits are all changing the face of modern
obrazowanie optyczne, maszyny skanujące mózg ludzki i chipy silikonowe
neuroscience. We introduce these to you and touch on some of the ethical
19 Studia i kariery 54
zawierające sztuczne obwody mózgowe wciąż zmieniają oblicze współczesnej
issues and social implications emerging from brain research.
neurobiologii. Wprowadzimy Cię w to dotykając również pewnych zagadnień
Polecane lektury
etycznych i implikacji społecznych wyłaniających się z badań nad mózgiem.
20
i podziękowania 56
POLISH
NEUROSCIENCE
SOCIETY