Rozdział 4
PDF Page Organizer - Foxit Software
Substancje uzależniające a mózg
Wielu ludzi stale pragnie zmieniać swój stan się do obecności używanej substancji, lecz pozostaje
świadomości przy pomocy substancji chemicznych. tajemnicą, jakie dokładnie zmiany w mózgu temu
Jedni używają środków psychostymulujących, by towarzyszą. Chociaż całkiem różne są miejsca
ułatwić sobie czuwanie; inni - środków uspokajających, bezpośredniego działania heroiny, amfetamin, nikotyny,
by ukoić nerwy. Niektórzy próbują nawet substancji, kokainy i marihuany, wszystkie te środki łączy zdolność
które umożliwiają doświadczanie nowych stanów do uwalniania neuroprzekaz
nika dopaminy w pewnych
świadomości i zapomnienie o codziennych kłopotach. częściach mózgu. Uważa się, że uwalnianie dopaminy może
Wszystkie te środki wpływają na układy neuro- być istotnym wspólnym ogniwem końcowym w mózgowych
przekaz
ników i innych cząsteczek sygnałowych układach  przyjemności i stanowi sygnał, który skłania
w mózgu. Często przejmują one kontrolę nad układami człowieka do dalszego przyjmowania substancji.
w mózgu, które służą odczuwaniu przyjemności
i nagrody - czyli nad procesami psychologicznymi
Jak działają i jakie niebezpieczeństwa
ważnymi dla jedzenia, picia, seksu, a nawet uczenia
niesie zażywanie poszczególnych
się i pamięci.
substancji uzależniających?
Droga do uzależnienia
Alkohol
Substancje, które wpływają na mózg mają wielką
wartość - jak np. środki przeciwbólowe. Ich rekreacyjne
Alkohol działa na układy neuroprzekaz
nikowe w mózgu
używanie ma jednak zupełnie inny cel i niesie ze sobą
hamując sygnały pobudzające oraz nasilając sygnały
ryzyko nadużywania, a także uzależnienia. Wówczas
hamujące aktywność neuronów. Działanie alkoholu
zaprzestanie przyjmowania narkotyku powoduje bardzo
postępuje od rozluz
nienia i dobrego humoru po jednym
nieprzyjemne fizyczne i psychiczne objawy odstawienia.
drinku, poprzez senność, aż po utratę świadomości.
Stan uzależnienia prowadzi do silnego pragnienia substancji,
Dlatego policja, jak i opinia publiczna, tak surowo traktują
nawet jeśli jej przyjmowanie w oczywisty sposób
pijanych kierowców. Niektóre osoby po spożyciu alkoholu
szkodzi pracy zawodowej, zdrowiu i rodzinie. W skraj-
stają się bardzo agresywne. Około 10% osób pijących
nych przypadkach osoby uzależnione mogą nawet posunąć
regularnie uzależnia się od alkoholu. Długotrwałe używanie
się do popełniania przestępstw w celu zdobycia narkotyku.
alkoholu przynosi szkody zdrowotne, uszkadzając
zwłaszcza wątrobę i może powodować trwałe uszkodzenie
Wśród osób zażywających środki uzależniające w celach
mózgu. Picie alkoholu przez kobiety w ciąży niesie ryzyko
rekreacyjnych, stopień uzależnienia jest bardzo zróż-
uszkodzenia mózgu i niskiego ilorazu inteligencji u potomstwa.
nicowany. Substancje różnią się prawdopodobieństwem
Badania wskazują, że co czwarty młody Europejczyk
wywołania uzależnienia - ryzyko to jest wysokie w przypadku
w wieku 15-29 lat umiera z powodów związanych z piciem
kokainy, heroiny i nikotyny, a niższe w przypadku
alkoholu. W Europie Wschodniej alkohol jest sprawcą
alkoholu, marihuany, ecstasy i amfetamin. Podczas
nawet co trzeciego zgonu młodych osób!.
rozwoju uzależnienia ciało i mózg powoli przystosowują
Tytoń
76% 32%
92%
Alkohol
15%
Marihuana
46% 9%
Środki uspokajające
13% 9%
i inne środki na receptę
16% 17%
Kokaina
Heroina
2% 23%
Odsetek osób, które kiedykolwiek używały substancję Odsetek użytkowników substancji, którzy popadli w uzależnienie
9
Rozdział 4
PDF Page Organizer - Foxit Software
umysłowych. Pewne dane wskazują, że intensywne zażywanie
marihuany przez ludzi młodych może wywoływać u osób podatnych
chorobę psychiczną - schizofrenię (patrz Rozdział 17).
Amfetaminy
Amfetaminy to zsyntetyzowane przez człowieka
substancje chemiczne, do których należą deksedryna,
amfetamina (ang. speed) i pochodna metamfetaminy
ecstasy. Substancje te działają na mózg powodując
uwalnianie dwóch naturalnie występujących
neuroprzekaz
ników. Jednym jest dopamina, co
prawdopodobnie wyjaśnia silnie pobudzające działanie
amfetamin i powodowanie przez nie odczucia
przyjemności. Drugim jest serotonina - co, jak się
uważa, odpowiada za wywoływanie przez amfetaminy
dobrego samopoczucia oraz stanu przypominającego
śnienie, któremu mogą towarzyszyć halucynacje.
Amfetaminy są bardzo silnymi psychostymulantami
i mogą być niebezpieczne, zwłaszcza w przypadku
przedawkowania. W badaniach na zwierzętach
wykazano, że ecstasy może powodować długotrwałe,
a niewykluczone, że nieodwracalne uszkodzenie komórek
serotoninowych. Może być to przyczyną  depresji
 Czaszka z zapalonym papierosem , Vincent Van Gogh, 1885
śródtygodniowej (ang. mid-week blues), na jaką cierpią
.
weekendowi użytkownicy ecstasy. Co roku dziesiątki
młodych ludzi umierają w wyniku przyjęcia tego
narkotyku. Natomiast deksedryna i amfetamina mogą
Nikotyna
wywoływać budzące przerażenie psychozy, podobne do
Nikotyna jest czynnym składnikiem wszystkich produktów schizofrenii. Nie pozwólcie się więc zwieść myśli, że
tytoniowych. Działa ona na receptory w mózgu, które amfetamina pomoże wam w przygotowaniu się do
rozpoznają neuroprzekaz
nik acetylocholinę i aktywuje egzaminu.
naturalne mechanizmy wzmagające czujność. Nic więc
dziwnego, że papierosy ułatwiają koncentrację i działają
Heroina
uspokajająco. Problem w tym, że nikotyna silnie uzależnia i wielu
nałogowych palaczy kontynuuje palenie jedynie po to, by uniknąć
Heroina jest stworzoną przez człowieka pochodną
nieprzyjemnych objawów odstawienia. Odczucie przyjemności
substancji roślinnej - morfiny. Podobnie jak
dawno przeminęło. O ile dym tytoniowy nie wydaje się wpływać
marihuana, heroina przejmuje kontrolę nad mózgowym
szkodliwie na mózg, to wywiera on niesłychanie negatywny
systemem, który  zatrudnia neuroprzekaz
niki zwane
wpływ na płuca. Długotrwałe palenie może prowadzić do raka
endorfinami. Są one ważne w kontroli bólu, toteż
płuc, jak również powodować inne choroby płuc i serca.
substancje naśladujące ich działanie są bardzo
W Polsce z powodu chorób wywołanych paleniem tytoniu umiera
cenione w medycynie. Heroina jest wstrzykiwana lub
rocznie ponad 70 000 osób.
palona, powodując natychmiastowe odczucie
przyjemności, co prawdopodobnie wynika z wpływu
endorfin na mechanizmy nagrody. Heroina silnie
Marihuana
uzależnia i w miarę jak rozwija się uzależnienie, jej
Marihuana działa na ważny system w mózgu, posługujący się przyjemne działanie szybko ustępuje miejsca
neuroprzekaz
nikami, które pod względem chemicznym bardzo nieustającemu  głodowi . Jest ona bardzo
przypominają jej aktywny składnik. System ten zajmuje się niebezpiecznym środkiem, który może spowodować
kontrolą mięśni i regulacją wrażliwości na ból. Stosowana śmierć nawet po nieznacznym przedawkowaniu,
rozsądnie i ze względów medycznych, marihuana może być ponieważ hamuje odruch oddychania. Heroina
bardzo przydatnym lekiem. Jest ona środkiem odurzającym zrujnowała życie wielu ludziom.
wywołującym odczucie przyjemności i odprężenia oraz stan
podobny do śnienia, w którym postrzeganie dz
więków, kolorów
Kokaina
i czasu jest nieco zmienione. Nie zdarzają się przypadki
śmierci z przedawkowania, jednak przyjęcie dużych dawek
Kokaina jest substancją pochodzenia roślinnego, która
może u niektórych osób powodować nieprzyjemne napady
wywołuje bardzo silne odczucie przyjemności, jest
paniki. Prawie połowa ludności Wielkiej Brytanii w wieku
również silnym psychostymulantem. Podobnie jak
poniżej 30 lat przynajmniej raz w życiu paliła marihuanę.
amfetaminy, kokaina zwiększa dostępność dopaminy
Niektórzy sądzą, że powinna ona zostać zalegalizowana -
i serotoniny w mózgu. Jednak, podobnie do heroiny,
mogłoby to zlikwidować związek dystrybucji marihuany
kokaina jest niezwykle niebezpieczna. Osoby pod jej
z rozprowadzaniem innych, znacznie groz
niejszych narkotyków.
wpływem, szczególnie po przyjęciu jej w postaci
Niestety, palenie jest najefektywniejszym sposobem
służącej do palenia (ang. crac), łatwo stają się bardzo
wprowadzania marihuany do organizmu. Dym z konopi zawiera
agresywne. Istnieje też ryzyko śmierci w przypadku
w dużej mierze tę samą mieszankę trucizn, co dym
przedawkowania. Prawdopodobieństwo uzależnienia jest
papierosowy. Palacze marihuany mają więc skłonność do
wysokie, a koszty związane z podtrzymywaniem nałogu
chorób płuc i narażeni są na raka płuc. Około 10% palaczy
sprowadzają wiele osób na drogę przestępstwa.
marihuany uzależnia się od niej, czego świadomi są jej
sprzedawcy. Częste używanie dużych dawek zaburza zdolność
prowadzenia pojazdów i wykonywania złożonych zadań
Znasz angielski? - Polecane strony internetowe: www.knowthescore.info,
www.nida.nih.gov/Infofax/ecstasy.html, www.nida.nih.gov/MarijBroch/Marijteens.html
10