Zanim powstaną Karta Indywidualnych Potrzeb Ucznia, Plan Działań Wspierających czy Indywidualny
Program Edukacyjno  Terapeutyczny  materiały pomocnicze dla nauczycieli
W listopadzie 2010 r. podpisane zostały nowe regulacje prawne, a mianowicie:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy
psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2010 r. nr 228 poz. 1487)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych
poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2010 r. nr 228 poz. 1488)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia,
wychowywania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach,
szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. z 2010 r. nr 228 poz. 1489)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania
i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach
ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2010 r. nr 228 poz. 1490)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych
(Dz. .U. z 2010 r. nr 228 poz. 1491)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu
publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz. U. z 2010 r. nr 228 poz. 1492)
Wymienione powyżej Rozporządzenia zobowiązują do stopniowego wprowadzania, począwszy od 1 września 2011 r., w przedszkolach,
szkołach i placówkach nowego modelu udzielania i organizacji pomocy psychologiczno  pedagogicznej uczniom, ich rodzicom i nauczycielom.
Istotą tego modelu jest indywidualne spojrzenie na każdego ucznia, odkrycie jego zdolności i zainteresowań a także lepsze rozpoznanie jego
trudności i problemów, którym nie jest w stanie podołać oraz, co jest szczególnie znaczące, udzielenie w środowisku jego nauczania i wychowania
wsparcia, stosownie do jego potrzeb i możliwości.
Obecna sytuacja prawna, dotycząca modelu pracy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych, nakłada na dyrektorów przedszkoli, szkół
i placówek oraz na ich nauczycieli nowe zadania.
W ich zakres m.in. wchodzi dokonywanie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia (co dotyczy dzieci i młodzieży
zakwalifikowanych do kształcenia specjalnego) oraz rozpoznawania indywidualnych potrzeb ucznia (w tym posiadającego opinię poradni
psychologiczno  pedagogicznej, zakwalifikowanego do indywidualnego rocznego przygotowania przedszkolnego lub do indywidualnego nauczania).
Wychodząc naprzeciw potrzebom nauczycieli Poradnia nasza opracowała różne materiały pomocnicze, mogące okazać się przydatne przy
analizach identyfikujących specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży oraz przy opracowywaniu takich dokumentów, jak: Karta
Indywidualnych Potrzeb Ucznia, Plan Działań Wspierających czy Indywidualny Program Edukacyjno  Terapeutyczny.
1
I. Określenie indywidualnych potrzeb dzieci i młodzieży wymaga rozpoznania ich możliwości psychofizycznych (w tym np. indywidualnych
uzdolnień albo trudności edukacyjnych).
Wyniki rozpoznania pozwalają na sformułowanie dla ucznia Planu Działań Wspierających.
Owo rozpoznanie może się dokonywać w trzech obszarach, tj.
warunki uczenia się,
przebieg uczenia się,
wyniki procesu uczenia się.
Obrazuje to poniższe zestawienie.
Obszary rozpoznawania indywidualnych potrzeb ucznia
1. Warunki uczenia się  czynniki wpływające na proces uczenia się
Wewnętrzne (emocjonalno-motywacyjne, poznawcze) Zewnętrzne (środowiskowe)
motywacja do uczenia się rodzinne
kontrola emocjonalna, radzenie
sobie w sytuacjach trudnych
zainteresowania
spostrzeganie
uwaga
pamięć rówieśnicze
myślenie
mowa/komunikacja
czytanie
2
pisanie szkolne
liczenie
wiadomości i umiejętności
szkolne
2. Przebieg uczenia się  proces nabywania wiadomości i umiejętności szkolnych
Dynamika działań ucznia, w jaki sposób je prowadzi, jak realizuje swoje zadania, jakie decyzje podejmuje w związku z uczestniczeniem
w procesie edukacyjnym w kontekście:
zaangażowania procesów emocjonalno-motywacyjnych
zaangażowania procesów poznawczych
charakter funkcjonowania ucznia w środowisku rodzinnym,
rówieśniczym, szkolnym
3. Wyniki procesu uczenia się  osiągnięcia edukacyjne
techniki szkolne (czytanie, pisanie, liczenie)
wiadomości i umiejętności
pożądane cechy osobowe i zachowania społeczne, zainteresowania,
aspiracje, wartości, postawy
3
Uwzględniając w/w obszary rozpoznania pedagodzy i psycholodzy naszej Poradni opracowali Arkusz pomocniczy do rozpoznawania
indywidualnych potrzeb ucznia, który może okazać się pomocny w postępowaniu diagnostycznym nauczycieli.
Arkusz zawiera przykładowe wskaz
niki pożądanego i niepożądanego funkcjonowania ucznia w odniesieniu do poszczególnych czynników
konkretnych obszarów.
Prezentujemy go poniżej.
ARKUSZ POMOCNICZY DO ROZPOZNAWANIA INDYWIDUALNYCH POTRZEB UCZNIA
IMI
I NAZWISKO UCZNIA& & & & & & & & & & & & & & & & & ..
SZKOA
A& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
KLASA& & & & & & & & & & & & ..
DATA OPRACOWANIA ARKUSZA........................................................
OBSZARY
1. WARUNKI UCZENIA SI
 CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE NA PROCES UCZENIA SI

Czynniki wewnętrzne
RODZAJ CZYNNIKA PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI ROZPOZNANA USTALONE DLA UCZNIA
POŻ
DANEGO NIEPOŻ
DANEGO INDYWIDUALNA CELE TERAPEUTYCZNE/
FUNKCJONOWANIA UCZNIA FUNKCJONOWANIA UCZNIA POTRZEBA UCZNIA CELE ODDZIAA
YWAC

(na podstawie analizy DYDAKTYCZNYCH,
W ZAKRESIE JAK NIŻEJ* W ZAKRESIE JAK NIŻEJ*
ustalonych wskaz
ników WYNIKAJ
CE Z
pożądanego i/lub DOKONANEJ ANALIZY
niepożądanego
/ROZPOZNANIA*
funkcjonowania ucznia)*
1 2 3 4 5
Motywacja do nauki - uważa na lekcji - nie uważa na lekcji
- aktywny na zajęciach (zgłasza - jest bierny na lekcji, nie
się, robi notatki) zgłasza się, nie robi notatek,
- słucha z zainteresowaniem - nie słucha nauczyciela, nie
nauczyciela i kolegów słucha odpowiedzi kolegów,
zabierających głos) zajmuje się czymś innym
- jest zawsze przygotowany do - nie przygotowuje się do
lekcji lekcji
- potrafi prosić o pomoc - nie prosi o pomoc, gdy
- ma odrobione prace domowe czegoś nie wie
- ma zawsze potrzebne pomoce - nie odrabia prac domowych,
do lekcji - nie przynosi przyborów
- zgłasza się do wykonywania szkolnych, zeszytów, książek
4
zadań dodatkowych - nie zgłasza się do
- dzieli się wiedzą z innymi wykonywania prac
- jest wytrwały w pracy dodatkowych
- chętnie podejmuje się - zapytany najczęściej milczy
zlecanych zadań - jest niecierpliwy, szybko się
- dobrze współpracuje na wycofuje, gdy czegoś nie
zajęciach potrafi zrobić
- chce i lubi się uczyć - nie podejmuje zleconych
zadań
- nie współpracuje z innymi
- nie chce i nie lubi się uczyć
Kontrola emocjonalna - kontroluje swoje zachowania w - nie kontroluje swoich
radzenia sobie w sytuacjach sytuacjach trudnych zachowań w sytuacjach
trudnych - dobrze funkcjonuje w trudnych
warunkach stresu - z
le funkcjonuje w warunkach
- nie wycofuje się z trudnych stresu
zadań - rezygnuje, wycofuje się z
- potrafi konstruktywnie trudnych zadań
rozwiązywać konflikty - nie potrafi konstruktywnie
- nie obraża się na innych, nie rozwiązywać konfliktów
płacze w sytuacjach trudnych - obraża się na innych, jest
- spokojnie reaguje na opinie o płaczliwy
sobie i zaistniałe sytuacje - nie potrafi spokojnie
trudne reagować na opinie o sobie i
- podejmuje działania zaistniałe sytuacje trudne
pozwalające na rozwiązanie - nie podejmuje działań
sytuacji problemowej pozwalających na
- nie wycofuje się, nie zniechęca rozwiązanie sytuacji
- nie poddaje się w obliczu problemowej
niepowodzenia - wycofuje się, łatwo się
- zna i stosuje sposoby zniechęca
redukowania nadmiernego - poddaje się w obliczu
napięcia emocjonalnego niepowodzenia
- nie zna i nie stosuje
sposobów pozwalających na
redukowanie nadmiernego
napięcia emocjonalnego
Zainteresowania - posiada zainteresowania - nie posiada zainteresowań
akceptowane społecznie - posiada zainteresowania
- inicjuje dzielenie się swoimi nieakceptowane społecznie
zainteresowaniami - nie dzieli się swoimi
- zgodnie z potrzebami zainteresowaniami
5
prezentuje na forum klasy i/lub - nie poświęca wolnego czasu
szkoły swoje zainteresowania na rozwijanie zainteresowań
- poświęca wolny czas na
poszerzanie zainteresowań i
pasji
Spostrzeganie - jest spostrzegawczy - wolno kojarzy różne bodz
ce
- wychwytuje informacje ważne wzrokowe czy/i słuchowe,
z punktu widzenia omawianego - by coś zauważyć musi długo
tematu się przyglądać czy
- szybko odnajduje informacje w nasłuchiwać
materiale wzrokowym
Uwaga - jest skupiony w trakcie zajęć, - szybko się rozprasza,
potrafi długo utrzymywać - szybko się nuży
uwagę na danym zadaniu - brak mu wytrwałości w pracy
- jest wytrwały w pracy - jest niecierpliwy w czasie
- potrafi pracować przy różnych pracy
dystraktorach (szum, hałas itp.) - szum, hałas szybko go
- łatwo przywołać jego uwagę rozpraszają
- ma podzielną uwagę - nie reaguje na
- pamięta kierowane do niego przywoływanie uwagi
polecenia - trudno jest mu skupić się na
zadaniach
- nie ma podzielnej uwagi
- szybko zapomina polecenia
Pamięć - ma dobrą pamięć słuchową - szybko zapomina to, czego
- ma dobrą pamięć wzrokową się nauczył
- łatwo zapamiętuje różne treści, - żeby coś zapamiętać musi
w tym obszerne długo pracować
- potrafi przywołać treści - z dużym trudem zapamiętuje
omawiane wcześniej różne treści,
- posiada bogaty zasób - nie zapamiętuje obszernych
wiadomości treści
- długo pamięta przyswojone - trudno mu odpamiętać
treści informacje, które wcześniej
przyswoił
- słabo zapamiętuje materiał
słuchowy
- słabo zapamiętuje materiał
wzrokowy
Myślenie - szybko wychwytuje związki - nie wychwytuje zależności
między pojęciami między pojęciami
- szybko kojarzy fakty, - wolno kojarzy fakty
6
 informacje - nie potrafi uogólniać różnych
- potrafi uogólniać różne treści treści
- wyciąga trafnie wnioski - ma kłopoty z wyciąganiem
- dokonuje trafnych skojarzeń trafnych wniosków
- szybko łączy fakty - nie dokonuje trafnych
- generuje ciekawe, skojarzeń
niekonwencjonalne pomysły na - brakuje mu pomysłów na
rozwiązywanie różnych rozwiązywanie różnych
problemów problemów
- potrafi zaprezentować własny - nie potrafi zaprezentować
punkt widzenia własnego punktu widzenia
- dokonuje trafnych analiz - nie potrafi dokonywać
różnych treści trafnych analiz różnych treści
Mowa/komunikowanie się - mówi poprawnie pod - mówi niepoprawnie pod
względem artykulacyjnym, względem artykulacyjnym,
gramatycznym i stylistycznym gramatycznym i
- poprawnie formułuje zdania, stylistycznym
wypowiedzi - nieprawidłowo formułuje
- jego wypowiedzi są płynne i zdania
rozbudowane - w jego wypowiedziach brak
- chętnie zabiera głos jest płynności, są mało
- łatwo werbalizuje własne myśli rozbudowane, lakoniczne,
ogólnikowe
- niechętnie zabiera głos
- ma trudności z
werbalizowaniem myśli,
formułowaniem wypowiedzi
Czytanie - czyta na poziomie wymagań - czyta poniżej wymagań
klasy, w której się uczy, czyta programowych klasy, w
płynnie, z intonacją której się uczy, czyta bez
- rozumie czytane treści płynności, ma trudności z
- czyta chętnie właściwą intonacją
- nie rozumie czytanych treści
- czyta niechętnie
Pisanie - pisze na poziomie wymagań - jakość pisania nie spełnia
klasy, w której się uczy, wymagań klasy, w której się
- pisze poprawnie pod względem uczy, pisze niepoprawnie pod
ortograficznym, gramatycznym względem ortograficznym,
i stylistycznym gramatycznym i
- dobre tempo pisania stylistycznym
- pisze starannie, czytelnie - wolne tempo pisania
- pisze niestarannie,
7
nieczytelnie
Liczenie - zna tabliczkę mnożenia, liczy - nie zna tabliczki mnożenia,
sprawnie w pamięci, liczy słabo liczy w pamięci,
adekwatnie do poziomu umiejętność liczenia nie
stawianych wymagań odpowiada poziomowi
- wykorzystuje umiejętności stawianych wymagań
liczenia w praktyce - nie potrafi wykorzystać
umiejętności liczenia w
praktyce
Wiadomości i umiejętności - opanował na poziomie bardzo - nie opanował i/lub słabo
szkolne dobrym wiadomości i opanował wiadomości i
umiejętności szkolne, (zgodnie umiejętności szkolne
z podstawą programową) odnoszące się do podstawy
programowej
Czynniki zewnętrzne
RODZAJ ŚRODOWISKA PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI ROZPOZNANA USTALONE DLA UCZNIA
POŻ
DANYCH CECH NIEPOŻ
DANYCH CECH INDYWIDUALNA CELE TERAPEUTYCZNE/
ŚRODOWISKA UCZNIA ŚRODOWISKA UCZNIA POTRZEBA UCZNIA CELE ODDZIAA
YWAC

(na podstawie analizy DYDAKTYCZNYCH/CELE
ustalonych pożądanych i DZIAA
AC

niepożądanych wskaz
ników) WSPIERAJACYCH
WYNIKAJ
CE Z
DOKONANEJ ANALIZY/
ROZPOZNANIA
1 2 3 4 5
Środowisko rodzinne - rodzice są zainteresowani - słabe i/lub brak
edukacją dziecka zainteresowania rodziców
- rodzice współpracują z edukacją szkolną dziecka
nauczycielami w sprawach - brak współpracy rodziców z
związanych z nauką dziecka nauczycielami w sprawach
- rodzice zapewniają dziecku związanych z nauką dziecka
odpowiednie warunki do nauki - rodzice nie zapewniają
domowej dziecku właściwych
- rodzice dobrze motywują warunków do nauki domowej
dziecko do nauki - rodzice nie motywują dziecka
- w sytuacjach trudności dziecka do nauki
w nauce rodzice wspierają je w - nauka dla rodziców nie jest
ich pokonywaniu wartością
- rodzice są na bieżąco - motywowanie dziecka do
zorientowani w sytuacji nauki przez rodziców jest
szkolnej dziecka niewłaściwe
- brak wsparcia rodziców w
8
pokonywaniu przez dziecko
trudności w nauce
- rodzice nie są zorientowani w
sytuacji szkolnej dziecka
Środowisko rówieśnicze - uczeń utrzymuje kontakty - nie utrzymuje pozytywnych
rówieśnicze z osobami kontaktów z rówieśnikami,
dającymi pozytywne wzorce, - utrzymuje kontakty
- jest pozytywnym wzorcem rówieśnicze z osobami
zachowań dla innych, dającymi negatywne wzorce,
- uczeń łatwo nawiązuje - nie stanowi pozytywnego
pozytywne kontakty z wzorca zachowań dla innych
rówieśnikami lub daje negatywne wzorce
- szanuje rówieśników innym
- w sytuacji potrzeby potrafi - nie okazuje szacunku
nieść pomoc innym rówieśnikom
- jest akceptowane przez - nie udziela pomocy innym
rówieśników - nie jest akceptowany przez
- potrafi współpracować z rówieśników
innymi - nie potrafi współpracować z
- nie ulega presji otoczenia, ma innymi
swoje zdanie - łatwo ulega presji otoczenia,
nie ma swojego zdania
Środowisko szkolne - nie potrafi nawiązywać
- potrafi nawiązywać pozytywne
pozytywnych relacji z
relacje z rówieśnikami,
rówieśnikami, młodszymi
młodszymi kolegami, osobami
kolegami, osobami dorosłymi
dorosłymi
- nie przestrzega i/lub łamie
- przestrzega normy i zasady
normy i zasady obowiązujące
obowiązujące w szkole
w szkole
- odnosi się z szacunkiem do
- nie szanuje rówieśników,
innych osób
odnosi się do nich
- realizuje swoje pasje i
niewłaściwie
zainteresowania
- nie ma pasji i zainteresowań
2. PRZEBIEG UCZENIA SI
 PROCES NABYWANIA WIADOMOŚCI I UMIEJ
TNOŚCI SZKOLNYCH.
DYNAMIKA DZIAA
AC
UCZNIA, W JAKI SPOSÓB JE PROWADZI, JAK REALIZUJE SWOJE ZADANIA, JAKIE DECYZJE
PODEJMUJE,W ZWI
ZKU Z UCZESTNICZENIEM W PROCESIE EDUKACJI
RODZAJ CZYNNIKA PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI ROZPOZNANA USTALONE DLA UCZNIA
POŻ
DANEGO NIEPOŻ
DANEGO INDYWIDUALNA CELE TERAPEUTYCZNE/
FUNKCJONOWANIA W FUNKCJONOWANIA UCZNIA POTRZEBA UCZNIA CELE ODDZIAA
YWAC

ZAKRESIE, JAK NIŻEJ W ZAKRESIE, JAK NIŻEJ (na podstawie analizy DYDAKTYCZNYCH,
ustalonych pożądanych i WYNIKAJACE Z
niepożądanych wskaz
ników) DOKONANEJ
9
ANALIZY/ROZPOZNANIA
1 2 3 4 5
Zaangażowanie procesów - kontroluje emocje, w tym w - nie potrafi kontrolować
emocjonalno  sytuacjach stresowych własnych emocji
motywacyjnych - jest dobrze zmotywowany do - prezentuje słabą motywację
podejmowanych działań do podejmowania działań
- dobrze radzi sobie w - słabo radzi sobie w
sytuacjach zadaniowych, sytuacjach zadaniowych, ma
mobilizuje się do pracy kłopoty z mobilizowaniem
- z zaangażowaniem przystępuje się do pracy
do zadań - nie angażuje się w
- zadania trudne mobilizują go wykonywanie zlecanych
do intensywnej pracy zadań
- zlecane zadania są dla niego - zadania o dużym stopniu
wyzwaniem trudności nie mobilizują go
- prezentuje ciekawość do pracy
poznawczą - zlecane zadania nie są dla
- podejmuje dodatkowe zadania , niego wyzwaniem
poszukuje dodatkowych - nie charakteryzuje go
informacji ciekawość poznawcza
- zależy mu na uzyskiwaniu - nie podejmuje dodatkowych
najlepszych efektów swojej zadań, nie poszukuje
pracy dodatkowych informacji
- emocjonalnie adekwatnie - nie zależy mu na uzyskaniu
reaguje do sytuacji jak najlepszych rezultatów
swojej pracy
- nieadekwatnie emocjonalnie
reaguje na zaistniałe sytuacje
Zaangażowanie procesów - jest mało spostrzegawczy
- jest bardzo spostrzegawczy
poznawczych - wykazuje skłonność do
- prezentuje optymalną
dekoncentracji i kłopoty z
koncentrację uwagi, ma
podzielnością uwagi
podzielną uwagę
- ma kłopoty z
- łatwo zapamiętuje
zapamiętywaniem
- dobrze zapamiętuje materiał
- ma trudności z
słuchowy i wzrokowy
zapamiętywaniem materiału
- kojarzy fakty , informacje
słuchowego i wzrokowego
- dokonuje trafnych skojarzeń - słabo kojarzy fakty,
informacje
- wychwytuje związki między
- ma trudności z
pojęciami, między danymi
dokonywaniem trafnych
- wyciąga trafne wnioski
skojarzeń
- potrafi uogólniać
10
- łatwo wychwytuje ważne - nie wychwytuje związków
informacje, z punktu widzenia między pojęciami, między
omawianego tematu danymi
- ma kłopoty z trafnym
- potrafi podejmować dłuższy
wnioskowaniem
wysiłek umysłowy
- nie potrafi uogólniać
- z zainteresowaniem i
- z trudnością wychwytuje
zaangażowaniem uczestniczy
ważne informacje, z punktu
w lekcji
widzenia omawianego tematu
- ma kłopoty z dłuższym
wysiłkiem umysłowym
- z małym i niewystarczającym
zainteresowaniem i
zaangażowaniem uczestniczy
w lekcji
Charakter funkcjonowania - potrafi nawiązywać i - ma trudności z
ucznia w środowisku podtrzymywać pozytywne nawiązywaniem i
rodzinnym, rówieśniczym, relacje interpersonalne podtrzymywaniem
szkolnym - potrafi współpracować w pozytywnych relacji
grupie interpersonalnych
- przestrzega obowiązujące - słabo współpracuje w grupie
normy i zasady - rzadko przestrzega
- jest lubiany przez rówieśników obowiązujących norm i
i nauczycieli zasad
- systematycznie uczęszcza do - nie zawsze wzbudza
szkoły sympatię wśród rówieśników
- inicjuje różne zadania na rzecz i nauczycieli
szkoły, klasy - opuszcza zajęcia szkolne
- jest aktywny, uczynny, chętnie - rzadko (lub wcale) jest
pomaga innym inicjatorem różnych zadań na
rzecz szkoły, klasy
- jest bierny, mało uczynny,
niechętnie niesie pomoc
innym
3. WYNIKI PROCESU UCZENIA SI
 OSI
GNI
CIA EDUKACYJNE
RODZAJ CZYNNIKA PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI ROZPOZNANA USTALONE DLA UCZNIA
POŻ
DANYCH WYNIKÓW NIEPOŻ
DANYCH WYNIKÓW INDYWIDUALNA CELE TERAPEUTYCZNE/
PROCESU UCZENIA SI
PROCESU UCZENIA SI
POTRZEBA UCZNIA CELE ODDZIAA
YWAC

(na podstawie analizy DYDAKTYCZNYCH,
ustalonych pożądanych i WYNIKAJ
CE Z
niepożądanych wskaz
ników) DOKONANENJ
ANALIZY/ROZPOZNANIA
11
1 2 3 4
Techniki Czytanie
- umiejętność czytania - umiejętność czytania nie
szkolne
odpowiada wymaganiom odpowiada wymaganiom
programowym klasy, do której programowym klasy, do
uczęszcza (czyta całościowo, której uczęszcza (nie czyta
płynnie, w dobrym tempie, całościowo, czyta mało
bezbłędnie, z właściwą płynnie, w słabym tempie,
intonacją, rozumie czytane popełnia błędy w czytaniu,
treści itp.) czyta z niewłaściwą
intonacją, słabo rozumie
czytane treści itp.)
Pisanie
- umiejętność pisania odpowiada - umiejętność pisania nie
wymaganiom programowym odpowiada wymaganiom
klasy, do której uczęszcza programowym klasy, do
(pisze sprawnie, czytelnie, której uczęszcza (pisze mało
bezbłędnie, poprawnie pod sprawnie, mało czytelnie, z
względem gramatycznym i błędami, niepoprawnie pod
stylistycznym) względem gramatycznym i
stylistycznym)
Techniki Liczenie - umiejętność liczenia
- umiejętność liczenia nie
szkolne odpowiada wymaganiom
odpowiada wymaganiom
programowym klasy, do której
programowym klasy, do
uczęszcza (zna tabliczkę
której uczęszcza (ma kłopoty
mnożenia, sprawnie liczy w
z tabliczkę mnożenia, mało
pamięci, rozumie zależności
sprawnie liczy w pamięci,
matematyczne)
słabo rozumie zależności
matematyczne)
Wiadomości i umiejętności
- poziom wiadomości i - poziom wiadomości i
szkolne
umiejętności szkolnych umiejętności szkolnych nie
odpowiada wymaganiom odpowiada wymaganiom
programowym klasy, do której programowym klasy, do
uczęszcza, potrafi wykorzystać której uczęszcza
opanowane treści w każdej
sytuacji lub w sytuacjach
typowych
Pożądane cechy osobowe i - akceptuje i stosuje przyjęte - nie akceptuje i nie stosuje
zachowania społeczne zasady i normy przyjętych zasad i norm
(zainteresowania, aspiracje, - zależy mu na osiąganiu - mało zależy mu na osiąganiu
wartości, postawy) efektów własnej pracy efektów własnej pracy
- potrafi wyznaczać sobie cele i - nie potrafi wyznaczać sobie
dąży do ich zrealizowania i celów i dążyć do ich
osiąga je zrealizowania i rzadko je
12
 - angażuje się w życie klasy, osiąga
szkoły - jest mało zaangażowany w
- podejmuje się różnych , życie klasy, szkoły
dodatkowych zadań - rzadko podejmuje się
- chętnie uczestniczy w różnych , dodatkowych zadań
proponowanych zajęciach - niechętnie uczestniczy w
pozalekcyjnych proponowanych zajęciach
- ma sprecyzowane pozalekcyjnych
zainteresowania służące jego - nie ma zainteresowań lub te
rozwojowi które ma szkodzą jego
- prezentuje prospołeczne rozwojowi
postawy - rzadko prezentuje postawy
- uczenie się jest dla niego prospołeczne
wartością - uczenie się nie jest dla niego
- potrafi działać w sytuacji presji wartością
czasu - z
le działa pod presją czasu
- jest wytrwały w pracy - jest mało wytrwały w pracy
- jest zorganizowany w pracy - jest słabo zorganizowany w
- właściwie planuje czas wolny i pracy
czas przeznaczany na naukę - ma trudności z właściwym
zaplanowaniem czasu
wolnego i czasu
przeznaczonego na naukę,
- na naukę poświęca mało
czasu lub w ogóle się nie
uczy
*odpowiednie podkreślić bądz
uzupełnić * odpowiednie podkreślić bądz
uzupełnić *proszę wpisać odpowiednio *proszę wpisać odpowiednio
o dodatkowe informacje o dodatkowe informacje
Zaprezentowany Arkusz pomocniczy można wykorzystać indywidualnie dla każdego ucznia, podkreślając w egzemplarzu dla niego
przeznaczonym ujęte w nim wskaz
niki i/lub dopisując do nich dodatkowe cechy funkcjonowania, charakteryzujące dziecko.
Można również, w oparciu o Arkusz pomocniczy, wybierając spośród listy wskaz
ników w nim zawartych, wypełnić nowy arkusz (wzór poniżej),
wpisując odpowiednio te, które dotyczą konkretnego ucznia.
13
ARKUSZ POMOCNICZY DO ROZPOZNAWANIA INDYWIDUALNYCH POTRZEB UCZNIA
IMI
I NAZWISKO UCZNIA& & & & & & & & & & & & & & & & & ..
SZKOA
A& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
KLASA& & & & & & & & & & & & ..
DATA OPRACOWANIA ARKUSZA........................................................
OBSZARY
1. WARUNKI UCZENIA SI
 CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE NA PROCES UCZENIA SI

Czynniki wewnętrzne
RODZAJ CZYNNIKA PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI ROZPOZNANA USTALONE DLA UCZNIA
POŻ
DANEGO NIEPOŻ
DANEGO INDYWIDUALNA CELE TERAPEUTYCZNE/
FUNKCJONOWANIA UCZNIA FUNKCJONOWANIA UCZNIA POTRZEBA UCZNIA CELE ODDZIAA
YWAC

W ZAKRESIE JAK NIŻEJ W ZAKRESIE JAK NIŻEJ (na podstawie analizy DYDAKTYCZNYCH,
ustalonych wskaz
ników WYNIKAJ
CE Z
pożądanego i/lub DOKONANEJ ANALIZY
niepożądanego /ROZPOZNANIA
funkcjonowania ucznia)
1 2 3 4 5
Motywacja do nauki
Kontrola emocjonalna
radzenia sobie w sytuacjach
trudnych
Zainteresowania
14
1
2 3 4 5
Spostrzeganie
Uwaga
Pamięć
Myślenie
Mowa/komunikowanie się
Czytanie
15
1
2 3 4 5
Pisanie
Liczenie
Wiadomości i umiejętności
szkolne
Czynniki zewnętrzne
RODZAJ ŚRODOWISKA PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI ROZPOZNANA USTALONE DLA UCZNIA
POŻ
DANYCH CECH NIEPOŻ
DANYCH CECH INDYWIDUALNA CELE TERAPEUTYCZNE/
ŚRODOWISKA UCZNIA ŚRODOWISKA UCZNIA POTRZEBA UCZNIA CELE ODDZIAA
YWAC

(na podstawie analizy DYDAKTYCZNYCH/CELE
ustalonych pożądanych i DZIAA
AC

niepożądanych wskaz
ników) WSPIERAJACYCH
WYNIKAJ
CE Z
DOKONANEJ ANALIZY/
ROZPOZNANIA
1 2 3 4 5
Środowisko rodzinne
16
1
2 3 4 5
Środowisko rówieśnicze
Środowisko szkolne
2. PRZEBIEG UCZENIA SI
 PROCES NABYWANIA WIADOMOŚCI I UMIEJ
TNOŚCI SZKOLNYCH.
DYNAMIKA DZIAA
AC
UCZNIA, W JAKI SPOSÓB JE PROWADZI, JAK REALIZUJE SWOJE ZADANIA, JAKIE DECYZJE
PODEJMUJE,W ZWI
ZKU Z UCZESTNICZENIEM W PROCESIE EDUKACJI
RODZAJ CZYNNIKA PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI ROZPOZNANA USTALONE DLA UCZNIA
POŻ
DANEGO NIEPOŻ
DANEGO INDYWIDUALNA CELE TERAPEUTYCZNE/
FUNKCJONOWANIA W FUNKCJONOWANIA UCZNIA POTRZEBA UCZNIA CELE ODDZIAA
YWAC

ZAKRESIE, JAK NIŻEJ W ZAKRESIE, JAK NIŻEJ (na podstawie analizy DYDAKTYCZNYCH,
ustalonych pożądanych i WYNIKAJACE Z
niepożądanych wskaz
ników) DOKONANEJ
ANALIZY/ROZPOZNANIA
1 2 3 4 5
Zaangażowanie procesów
emocjonalno 
motywacyjnych
17
1 2 3 4 5
Zaangażowanie procesów
poznawczych
Charakter funkcjonowania
ucznia w środowisku
rodzinnym, rówieśniczym,
szkolnym
3. WYNIKI PROCESU UCZENIA SI
 OSI
GNI
CIA EDUKACYJNE
RODZAJ CZYNNIKA PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI PRZYKA
ADOWE WSKAy
NIKI ROZPOZNANA USTALONE DLA UCZNIA
POŻ
DANYCH WYNIKÓW NIEPOŻ
DANYCH WYNIKÓW INDYWIDUALNA CELE TERAPEUTYCZNE/
PROCESU UCZENIA SI
PROCESU UCZENIA SI
POTRZEBA UCZNIA CELE ODDZIAA
YWAC

(na podstawie analizy DYDAKTYCZNYCH,
ustalonych pożądanych i WYNIKAJ
CE Z
niepożądanych wskaz
ników) DOKONANENJ
ANALIZY/ROZPOZNANIA
1 2 3 4
Techniki Czytanie
szkolne
18
 1 2 3 4
Pisanie
Techniki Liczenie
szkolne
Wiadomości i umiejętności
szkolne
Pożądane cechy osobowe i
zachowania społeczne
(zainteresowania, aspiracje,
wartości, postawy)
Wyrażam przekonanie, że analiza zebranych w zaproponowany sposób informacji przyniesie nową jakość oraz, co jest szczególnie ważne,
pozwoli na identyfikację indywidualnych potrzeb ucznia, co znajdzie odzwierciedlenie w zapisach kolumny 4 w/w Arkusza.
W dalszym etapie dokonane rozpoznania ułatwi ustalenie dla ucznia odpowiednich celów terapeutycznych i/lub celów oddziaływań dydaktycznych
oraz zapisanie ich w kolumnie 5 przywoływanego Arkusza.
Dokonane ustalenia okażą się pomocne przy opracowywaniu Planu Działań Wspierających.
19
II. Wyniki rozpoznania uzyskane z wykorzystaniem opisywanego Arkusza mogą być dodatkowo analizowane według następującego podziału:
Grupa A  cechy korzystne dla rozwoju w zakresie warunków, przebiegu i wyników uczenia się;
Grupa B  cechy niekorzystne dla rozwoju w zakresie warunków, przebiegu i wyników uczenia się;
Grupa C  grupa potrzeb w zakresie dostosowania otoczenia, rodzaju pomocy i wsparcia przez inne osoby (np. specjalistów);
Przykładowe wyniki rozpoznania w odniesieniu do dziecka z opinią o dostosowaniu wymagań edukacyjnych oraz do dziecka
zakwalifikowanego do kształcenia specjalnego z powodu niepełnosprawności intelektualnej, zawierają odpowiednio poniższe załączniki.
P R Z Y K A
A D O W E
Wyniki rozpoznania i określenie przez Zespół specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia
Imię i nazwisko dziecka/ucznia: dziecko z opinią o dostosowaniu wymagań edukacyjnych
Oddział/klasa: I
Data dokonania rozpoznania: ............................................
Mocne strony, cechy korzystne dla rozwoju w Trudności rozwojowe i edukacyjne ucznia Określenie potrzeb w zakresie dostosowania
zakresie warunków, przebiegu i wyników (z uwzględnieniem warunków otoczenia, rodzaju pomocy i wsparcia przez
uczenia się środowiskowych), cechy niekorzystne dla inne osoby
rozwoju w zakresie warunków, przebiegu i
wyników uczenia się
Grupa A Grupa B Grupa C
Norma intelektualna Deficyty funkcji percepcyjno- Usadzenie dziecka blisko nauczyciela, w
motorycznych miejscu, w którym oddziaływałoby na nie
Rozpoznaje i nazywa większość liter
jak najmniej bodz
ców rozpraszających
Nieprawidłowości w wymowie
Wyróżnia głoski w nagłosie
Stosowanie dodatkowych wskazówek i
Analiza i synteza słuchowa  nadal w fazie
Ze słuchu zapisuje proste wyrazy
wyjaśnień
kształtowania
W czasie pisania stara się utrzymywać
Indywidualizowanie stopnia trudności
W czytaniu występuje głoskowanie
w liniaturze
zadań
wyrazów oraz trudności z ich syntezą
Badanie pedagogiczne wykazało postęp
Udzielanie pomocy w odczytywaniu treści,
Samodzielne pisanie nadal sprawia dużą
20
w zakresie przyswajania wiadomości i trudność kontrolowanie stopnia ich rozumienia
umiejętności
Mylenie liter podobnych graficznie oraz Umożliwienie odnoszenia sukcesów
Chętnie słucha czytanego tekstu liter  odpowiedników głosek zbliżonych
Optymalizowanie poziomu samooceny
literackiego fonetycznie
Docenianie najdrobniejszych postępów
Wyciąga trafne wnioski Mylenie znaków <,>
Chwalenie na forum klasy
Po jednokrotnym usłyszeniu Trudności w liczeniu
Stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych
zapamiętuje wiele szczegółów
Oczekiwanie pomocy
Przywoływanie koncentracji uwagi
Dostrzega związki przyczynowo - Problemy z koncentracją uwagi
Pozwalanie na pracę w dłuższym czasie
skutkowe zdarzeń i faktów
Wolne tempo pracy
Życzliwość i akceptacja w bezpośrednim
Dodaje i odejmuje na konkretach w
Męczliwość
kontakcie z chłopcem
zakresie 10
Współpraca z mamą chłopca
Rozumie pojęcie zbiorów
Radzi sobie z rozwiązywaniem
prostych zadań z treścią
Uczeń lepiej niż wcześniej koncentruje
uwagę oraz jest bardziej wytrwały w
pracy, stara się
Miły w kontakcie
Ma kolegów, jest lubiany
Nie sprawia trudności wychowawczych
Dość dobra motywacja do nauki
Mama dobrze współpracuje ze szkołą
Przykładowe wyniki rozpoznania i określenie przez Zespół specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia
Imię i nazwisko dziecka/ucznia: dziecko z orzeczeniem do kształcenia specjalnego (niepełnosprawność intelektualna - upośledzenie umysłowe
w stopniu lekkim)
Oddział/klasa: I
Data dokonania rozpoznania: ............................................
21
Mocne strony, cechy korzystne dla rozwoju w Trudności rozwojowe i edukacyjne ucznia Określenie potrzeb w zakresie dostosowania
zakresie warunków, przebiegu i wyników (z uwzględnieniem warunków otoczenia, rodzaju pomocy i wsparcia przez
uczenia się środowiskowych), cechy niekorzystne dla inne osoby
rozwoju w zakresie warunków, przebiegu i
wyników uczenia się
Grupa A Grupa B Grupa C
zna kolory-chętnie koloruje opóz
niony rozwój rozwijanie motywacji do nauki
wyodrębnia głoski w nagłosie i umysłowy(upośledzenie umysłowe w dbanie o optymalną pozycję dziecka w
dokonuje analizy i syntezy słuchowej stopniu lekkim) klasie
max 3 głosek opóz
niona koordynacja wzrokowo- zapewnianie pomocy w zapoznawaniu
zna podstawowe litery alfabetu ruchowa się z tekstami, sprawdzanie stopnia
dobiera podpisy do obrazka, układa nieprawidłowości artykulacyjne rozumienia treści
proste zdania z rozsypanki wyrazowej słabo rozwinięta mowa zdaniowa kontrolowanie pracy dziecka
dość poprawnie odwzorowuje szlaczki obniżona sprawność myślenia powtarzanie poleceń, stosowanie
literopodobne niski zasób słownikowy dodatkowych wyjaśnień
przepisuje proste wyrazy niski zasób ogólnych wiadomości stosowanie w pracy z dzieckiem
nazywa figury geometryczne  łączy je słabo rozwinięta umiejętność materiału konkretno-obrazowego
w zbiory dokonywania analizy i syntezy ukierunkowywanie mamy w zakresie
zna cyfry, liczebniki główne głoskowej i sylabowej pomocy dziecku w domu
dodaje i odejmuje na konkretach trudności z koncentracją uwagi stały kontakt i współpraca z mamą
chętnie podejmuje się wykonywania trudności z odtwarzaniem kształtu liter
zadań trudności z pisaniem zdań
lubi zajęcia sportowe (przepisywanie)
dobrze układa się współpraca z mamą słaba sprawność ruchowa
trudności w pracy samodzielnej
Dla ułatwienia pracy nauczycieli dodatkowo zamieszczam, do wykorzystania niewypełniony wzór karty.
22
Wyniki rozpoznania i określenie przez Zespół specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia
Imię i nazwisko dziecka/ucznia: ..............................................................
Oddział/klasa: .................................
Data dokonania rozpoznania: ............................................
Mocne strony, cechy korzystne dla rozwoju w Trudności rozwojowe i edukacyjne ucznia Określenie potrzeb w zakresie dostosowania
zakresie warunków, przebiegu i wyników (z uwzględnieniem warunków otoczenia, rodzaju pomocy i wsparcia przez
uczenia się środowiskowych), cechy niekorzystne dla inne osoby
rozwoju w zakresie warunków, przebiegu i
wyników uczenia się
Grupa A Grupa B Grupa C
23
III. Jednym z elementów składowych Indywidualnego Programu Edukacyjno  Terapeutycznego jest określenie warunków zapobiegania
wtórnym skutkom niepełnosprawności.
Załączone opracowanie, wraz z przykładowymi wtórnymi skutkami niepełnosprawności (w podziale na ich rodzaje) może okazać się pomocne
przy ustaleniu warunków zapobiegania tymże skutkom.
Przykładowe wtórne skutki niepełnosprawności, metody pracy z uczniami
oraz warunki zapobiegania wtórnym skutkom niepełnosprawności
Rodzaj Przykładowe wtórne skutki Przykładowe metody pracy z Przykładowe warunki zapobiegania wtórnym
niepełnosprawności niepełnosprawności dzieckiem / z uczniem skutkom niepełnosprawności
Niepełnosprawność bierność praktycznego działania korygowanie , usprawnianie i kompensowanie
(konstruowanie, manipulowanie, zaburzonych funkcji.
lękliwość
intelektualna -
naśladowanie)
rozwijanie umiejętności poznawczych,
brak dystansu
upośledzenie
obserwacji (zmian) potrzebnych do należytej orientacji w otoczeniu.
lepkość uczuciowa
umysłowe lekkiego
odgrywania ról  zabawy teatralne na miarę możliwości dziecka rozwijanie
natrętne zachowania
stopnia
umiejętności czytania, pisania, liczenia.
drama, inscenizacja
agresja
kształtowanie wrażliwości przyrodniczej,
pokaz (okazów naturalnych,
izolacja ( w klasie, póz
niej w
literackiej, plastycznej i muzycznej.
modeli, ilustracji)
społeczeństwie)
rozwijanie nawyku dbania o sprawność fizyczną,
opis i pogadanka(związane z
kłamstwa
zdrowie i higienę.
konkretem)
zaniżona samoocena
rozwijanie umiejętności w zakresie samoobsługi.
wpływu osobistego
obniżony krytycyzm
stopniowanie trudności i indywidualizacja w
Kinezjologia Edukacyjna 
uleganie negatywnym
procesie kształcenia.
Metoda P. Dennisona
wpływom, sugestiom ze strony
kształtowanie równowagi emocjonalnej i
Metoda Ośrodków Pracy
innych osób
pozytywnej motywacji do pracy.
nieumiejętność radzenia sobie w Metoda Dobrego Startu
rozwijanie zainteresowań, predyspozycji oraz
sytuacjach nowych
naturalnej aktywności.
wymagających odejścia od
wdrażanie do zdobycia niezależności i zaradności
schematycznego działania
życiowej.
nieumiejętność funkcjonowania
docenianie za postępy dydaktyczne i pozytywne
w sytuacjach społecznych
zachowania
trudności z koncentracją uwagi
wdrożenie do uczestniczenia w różnych formach
utrudnione przypominanie
życia społecznego na równi z innymi
trudności z nawiązywaniem i
wdrażanie do opanowywania znajomości ogólnie
podtrzymywaniem kontaktu
przyjętych norm oraz kształtowanie umiejętności
nieadekwatne do bodz
ca reakcje
ich przestrzegania
emocjonalne
24
 kształtowanie umiejętności proszenia o pomoc w
trudności edukacyjne
różnych sytuacjach
integrowanie ze środowiskiem
pozytywne ocenianie dziecka  przeniesienie
punktu ciężkości z funkcji dydaktycznej na funkcje
rewalidacyjną i wychowawczą
Niepełnosprawność słaba orientacja w najbliższym Metody alternatywnej jak najwcześniejsze podjęcie oddziaływań
otoczeniu, w domu, szkole komunikacji: język obrazków i rewalidacyjnych
intelektualna -
piktogramów
brak samodzielności, całkowita nawiązanie współpracy z rodziną
upośledzenie
zależność od opieki, pomocy Metody samodzielnych
dostosowanie oddziaływań rewalidacyjnych
umysłowe
innych, również w doświadczeń
(stymulujących, usprawniających, korekcyjnych,
umiarkowanego i
wykonywaniu prostych zadań
Metody zadań stawianych do kompensacyjnych) do indywidualnych możliwości,
znacznego stopnia
życia codziennego (np.
wykonania właściwości dziecka
sygnalizowaniu i zaspokajaniu
Metody ćwiczeń utrwalających integrowanie ze środowiskiem
swoich potrzeb, nawyków
Stymulacja polisensoryczna czyli nawiązanie możliwie bliskiego kontaktu
związanych z higieną osobistą
poznawanie poprzez patrzenie, emocjonalnego z dzieckiem, modelowanie
itp.)
słuchanie, dotykanie zachowań
brak krytycyzmu wobec siebie i
Metody przyjaznego zakątka czyli zaspokajanie potrzeby wielozmysłowego
innych
strzeżonego tajemnicą terytorium poznawania materiału programowego, treści
trudności w dbaniu o swoje
nauczania, stopniowanie trudności i wiązanie
Metody ośrodków zainteresowań
bezpieczeństwo, ryzyko
zdobytych wiadomości z praktyką
wykorzystania, zmanipulowania
przy wyborze metod, form i środków
nieumiejętność odróżniania
dydaktycznych uwzględnianie charakterystycznego
dobra od zła
dla danej osoby tempa rozwoju
zagrożenie uzależnieniami
stwarzanie sytuacji sprzyjających poznawaniu
słaba ekspresja emocjonalna,
bliskiego otoczenia, w którym przebywa uczeń, w
trudności bądz
nieadekwatność
tym instytucji, urzędów, placówek kulturalnych,
w wyrażaniu emocji
sklepów, punktów usługowych i innych, z których
agresja i autoagresja będzie korzystał w przyszłości
ryzyko wykluczenia stwarzanie możliwości arteterapii i innych form
społecznego ekspresji
trudności edukacyjne wzmacnianie pozytywne nawet najmniejszych
postępów
ochranianie przed złym wpływem i przed
manipulowaniem przez innych
stwarzanie możliwości praktycznego działania
25
Niepełnosprawność przeżywanie stresu, Metoda Glenna Domana w oddziaływaniach dydaktycznych stosowanie
chronicznego niepokoju, lęku zasad pracy z dzieckiem autystycznym
Metoda Dobrego Startu-
intelektualna
(dziecko nie wie, czego się od
zmodyfikowana. dbanie o optymalną pozycję w klasie,
wynikająca z
niego oczekuje, skąd nadejdzie
Metoda Ośrodków Pracy zachęcanie do nawiązywania kontaktów z
autyzmu
porażka)
rówieśnikami
Metoda 18 struktur wyrazowych
nastawione na jednostajność i
utrzymywanie systematycznych kontaktów z
Metody aktywizujące,
rytualne zachowania
rodzicami dziecka
problemowe
rozkojarzenie (dziecku trudno
przygotowywanie dziecka do wszelkich zmian w
Metoda Kinezjologii edukacyjnej
jest się skupić, na czymś czego
otoczeniu i rozkładzie dnia
Dennisona
nie rozumie)
wydłużanie lub ustalanie określonego czasu pracy
Stymulacja polisensoryczna
izolowanie się od innych i
ustalenie systemu nagradzania i konsekwentnie jego
Metoda Ruchu Rozwijającego
izolowanie przez innych
wdrażanie i przestrzeganie
Weroniki Sherborne
trudności w wyrażaniu potrzeb,
stosowanie prostych, jasnych komunikatów
Piktogramy
emocji
bezpośrednio do ucznia
Relaksacja
odrzucenie przez rówieśników
polisensoryczne oddziaływania: mówienie,
Biblioterpia-elementy
trudności w nauce wynikające z
pokazywanie, demonstrowanie,
Metody problemowe rozwijające
problemów językowych
stosowanie aktywizujących metod pracy czyli
umiejętność krytycznego
agresja, autoagresja
uczenie przez działanie i doświadczanie,
myślenia, metody ekspresji
trudności edukacyjne
systematyczne przywoływanie uwagi i kontaktu
nastawione na emocje i
wzrokowego
przeżywanie, metody graficznego
zapisu
Metoda praktycznego działania
Niepełnosprawność trudności edukacyjne Rehabilitacja / ćwiczenia kształtowanie umiejętności porozumiewania się z
usprawniające otoczeniem
zmniejszona odporność na
ruchowa, w tym
sytuacje trudne oraz frustracja Metody plastyczne kształtowanie i rozwijanie umiejętności i
mózgowe porażenie
podstawowych potrzeb kompetencji społecznych.
Metody aktywizujące
dziecięce
psychicznych i poznawczych
kształtowanie umiejętności samoobsługi.
Metody polisensoryczne
ograniczony kontakt z
kształtowanie postaw i zachowań prozdrowotnych.
Pokaz i demonstracja
rówieśnikami
umożliwianie poznawania najbliższego środowiska
izolacja społeczna
społeczno- kulturowego.
zespoły nerwicowe
wdrażanie do kulturalnego, społecznie
pobudliwość nerwowa akceptowanego sposobu bycia.
postawy roszczeniowe wyposażenie ucznia w umiejętności pozwalające
mu na samodzielne korzystanie z urządzeń
niski poziom samodzielności
socjalnych i technicznych powszechnego użytku
trudności w komunikowaniu się
26
z innymi zgodnie z ich przeznaczeniem
zachowania agresywne, stymulowanie i rozwijanie sprawności fizycznej
złośliwość wobec innych ucznia poprzez organizowanie zabaw i gier
ruchowych oraz ćwiczeń gimnastycznych o
niska samoocena
charakterze korekcyjnym.
obniżona wiara we własne
rozwijanie indywidualnych zdolności, cech
możliwości
charakteru i zainteresowań ucznia.
zaburzenia koncentracji uwagi
przygotowanie ucznia do aktywnego sposobu
spędzania czasu wolnego
integrowanie z grupą i ze środowiskiem
budowanie wiary w siebie
umożliwianie odnoszenia sukcesów na miarę
możliwości
stwarzanie możliwości ekspresji emocjonalnej i
wyrażania emocji i potrzeb
rozwijanie świadomości własnego ciała
stwarzanie możliwości zaspokajania podstawowych
potrzeb psychicznych
wdrażanie do radzenia sobie w sytuacjach trudnych
stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych
Niepełnosprawność zaniżone poczucie własnej Pogadanka stosowanie wzmocnień pozytywnych, również na
wartości forum klasy
Pokaz (demonstracja dotykowa)
związana z
izolacja integrowanie z grupą, angażowanie w życie klasy
Werbalny opis przedmiotów i
dysfunkcją wzroku
nieśmiałość zjawisk budowanie pozytywnych relacji z innymi
lękliwość Metody polisensoryczne podkreślanie mocnych stron
(aktywizacja zmysłu słuchu,
poczucie bezsilności usamodzielnianie w sytuacjach społecznych
węchu, dotyku czy smaku)
tendencja do rezygnacji rozwijanie umiejętności konstruktywnego radzenia
Dodatkowe słowne wyjaśnianie
sobie w sytuacjach trudnych
egoizm
Opis
w ocenie ucznia należy brać pod uwagę przede
egocentryzm
Praca z książką wszystkim jego aktywność, wkład pracy,
depresja
zainteresowanie przedmiotem, systematyczność i
Instruktaż
nieumiejętność radzenia sobie w
pilność
Rysunek jako metoda kształcenia
trudnych sytuacjach
nagradzanie przejawów samodzielności
wyobraz
ni i orientacji
brak samodzielności
zachęcanie do wysiłku umysłowego
trudności w podejmowaniu
umożliwianie odnoszenia sukcesów
decyzji
kształtować w dziecku poczucie, że jest
trudności w nawiązywaniu i
pełnowartościowym członkiem danej grupy,
podtrzymywaniu relacji
27
interpersonalnych społeczności, klasy.
trudności edukacyjne życzliwość i akceptacja w bezpośrednim kontakcie
z uczniem
stosowanie metod pracy dostosowanych do potrzeb
ucznia
Niepełnosprawność niska samoocena, brak pewności W procesie nauczania dzieci poznanie ucznia (m.in. jego możliwości,
siebie niesłyszących wykorzystuje się umiejętności, potrzeb)
związana z
trzy grupy metod:
wycofanie z kontaktów z zapoznanie grona pedagogicznego ze specyfiką
dysfunkcją słuchu
rówieśnikami Ogólne metody nauczania, funkcjonowania ucznia
stosowane we wszystkich typach
trudności w przynależeniu do budowanie pozytywnych relacji
szkół,
grupy rówieśniczej m.in. ze
dostosowanie sposobu komunikacji do możliwości
względu na problem z Metody specjalne, stosowane w
psychofizycznych ucznia
rozumieniem reguł zależności od przedmiotu i treści
wspieranie w nawiązywaniu nowych kontaktów
obowiązujących w grupie/ reguł nauczania.
dostosowanie metod pracy do potrzeb ucznia
komunikacyjnych
Metody specyficzne, jak metody
usamodzielnianie m.in. w wyrażaniu potrzeb, w
wagary rozwijania sprawności językowej,
relacjach z innymi, a jednocześnie gotowość go
odczytywanie wypowiedzi z ust
poszukiwanie zastępczych form
pomocy uczniowi
Metody nauczania stosowane w
samorealizacji
rozwijanie zainteresowań
kształceniu dzieci z wadą słuch
agresja
integrowanie z grupą
różnią się od metod stosowanych
lęk przed nowymi osobami ,
angażowanie do prac na terenie klasy, szkoły, w
w szkołach masowych tym, że ich
sytuacjami, miejscami
tym we współpracy z innymi (np. rówieśnikami)
stosowanie to równocześnie
zmniejszona samodzielność,
stosowanie pozytywnych wzmocnień
nauczanie i rewalidowanie. W
zaradność
stwarzanie możliwości i warunków dostępu do
kształceniu dzieci niesłyszących
obniżona motywacja
miejsc, ludzi, przedmiotów, (także nowych dla
najczęściej stosowane są:
trudności edukacyjne
ucznia) w celu nabywania nowych doświadczeń
Metody oparte na słowie
Metody oparte na obserwacji budowanie wiary w siebie
Metody oparte na działaniu
stwarzanie okazji do osiągania sukcesów
praktycznym: zajęcia praktyczne
obiektywizm w ocenie, uwzględnianie możliwości i
Metody aktywizujące
ograniczeń (nie faworyzowanie)
Metody programowane
unikanie krytyki przy klasie
Metody podające
wskazywanie dziecku mocnych stron i ich
Metody poszukujące
rozwijanie
Metody aktywizujące
okazywanie życzliwości i szacunku
Metoda utrwalania i sprawdzania
modelowanie pozytywnych zachowań
wyników nauczania, kierowania
współpraca z rodzicami
samodzielną pracą ucznia
uczenie konstruktywnego odreagowywania
Metoda audytywno-werbalna
Metoda wzrokowo-słuchowo- negatywnych emocji
28
dotykowa
rozwijanie motywacji do nauki i do innych form
Metoda komunikacji totalnej
aktywności
Symultaniczno-sekwencyjna
rozwijanie umiejętności radzenia sobie w
Elementy Metody Dobrego Startu
sytuacjach trudnych
Elementy Integracji Sensorycznej
Mam świadomość, że zaprezentowane powyżej materiały pomocnicze nie stanowią jedynego i niezastąpionego wzorca. Mogą jednak stanowić
inspirację do dalszych poszukiwań i do wypracowywania najlepszych treści.
Jeżeli uznane zostaną jako przydatne, największą ich wartością będzie to, że pośrednio przyczynią się one do sukcesów uczniów ze specjalnymi
potrzebach edukacyjnych.
Małgorzata Charuba
Lider Zmian
Poradnia Psychologiczno  Pedagogiczna w Poddębicach
wzory graficzne druków opracowane zostały przez Małgorzatę Charuba  Poradnia Psychologiczno  Pedagogiczna w Poddębicach, na
podstawie materiałów szkoleniowych MEN cz. II   Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi ;
zawartość merytoryczną arkuszy pomocniczych opracowały - Małgorzata Charuba, Dominika Kuz
niak, Dorota Malczyk, Bożena Michalska,
Iwona Ostrowska, Milena Spychalska  Czech, Katarzyna Stempień, Agata Traczyk  pracownicy pedagogiczni Poradni Psychologiczno 
Pedagogicznej w Poddębicach.
29